Skórnik szorstki

Skórnik szorstki (Stereum hirsutum (Willd.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny skórnikowatych (Stereaceae)^[1].

Skórnik szorstki

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	skórnikowate
Rodzaj	skórnik
Gatunek	skórnik szorstki
Nazwa systematyczna
Stereum hirsutum (Willd.) Pers Observ. mycol. 2: 90 (Lipsk, 1800)

Występuje gromadnie (tutaj na buku)

Górna, kosmata powierzchnia owocników

Gładki hymenofor na dolnej powierzchni owocników

Tworzy też formy rozpostarto-odgięte

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Stereum, Stereaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1]. Stereum hirsutum jest gatunkiem typowym rodziny skórnikowatych (Stereaceae). Takson ten został poprawnie zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Carla von Willdenowa (jako Thelephora hirsuta) w 1787 r. Do rodzaju Stereum został przeniesiony przez Christiaana Persoona w 1800 r. i zatwierdzony przez Eliasa Friesa.

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1888 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne polskie nazwy: pleśniak szorstkowłosisty, skórniak kosmaty^[2].

Synonimy naukowe^[3]:

• Auricularia aurantiaca Schumach. 1803
• Auricularia reflexa Bull. 1786
• Auricularia reflexa var. reflexa Bull. 1786
• Boletus auriformis Bolton 1788
• Helvella acaulis Huds. 1778
• Stereum reflexum (Bull.) Sacc. 1916
• Thelephora hirsuta Willd. 1787
• Thelephora reflexa (Bull.) Lam. & DC. 1805

Morfologia

Owocniki

Jednoroczne, tworzące liczne skupiska. Pojedynczy owocnik ma szerokość 0,5–3 cm i grubość 1–2 mm, kształt rozpostarty, rozpostarto-odgięty, półeczkowaty, konsolowaty i jest pofałdowany. Licznie rosnące obok siebie owocniki ułożone są dachówkowato lub łączą się z sobą. Do podłoża przyrastają górną powierzchnią, a jej boki odginają się na zewnątrz. Rosnąc na pionowych pniach tworzy odgięte górą kapelusiki. Górna powierzchnia jest owłosiona, aksamitna, szorstka lub szczeciniasta. Ma kolor białawy, ochrowożółty, szarordzawobrązowy i jest koncentrycznie strefowana i pręgowana. Brzeg owocnika jest ostry i falisty^[4].

Hymenofor

Gładki, na młodych owocnikach jaskrawy, później pomarańczowożółty lub ochrowy, na starszych owocnikach płowieje i staje się jasnopomarańczowobrązowy^[4].

Kontekst (miąższ)

Białawy (nie zmieniający barwy po skaleczeniu), twardy, o skórzastej lub korkowatej konsystencji^[5]. Jest pokryty cienkim, dostrzegalnym już przez lupę korteksem^[6].

Cechy mikroskopowe

Włoski na górnej powierzchni zbudowane są z bezbarwnych, lub bardzo słabo wybarwionych strzępek o szerokości 3,5–7 μm. Wysyp zarodników biały. Są one grubościenne, czasami prawie pełne. Kontekst zbudowany ułożonych równolegle do powierzchni dwóch rodzajów strzępek: grubościennych i cienkościennych. Te pierwsze mają grubość 5–9 μm i szczególnie liczne są w okolicy hymenium. Strzępki cienkościenne mają grubość 2–3 μm, nie posiadają sprzążek, są rozgałęzione i przechodzą w strzępki subhymenialne. Warstwa korteksu zbudowana jest również z tych dwóch rodzajów strzępek, ale są one zglutynizowane i pod mikroskopem wyraźnie żółtawe. W hymenium występują subcylindryczne szkieletocystydy o długości 125–170 μm. W szczytowej części mają grubość 4–5 μm i są cienkościenne, poniżej są grubościenne o szerokości 8–9 μm, w części poziomej zwężają się do 5–6 μm. Podstawki 4- sterygmowe, o rozmiarach 30–50 × 4–4,5 μm, bez sprzążki w podstawie. Zarodniki bezbarwne, elipsoidalno-cylindryczne, o rozmiarach 4–8 × 2,5–3,5 μm gładkie, bezbarwne (hialinowe), amyloidalne^[6].

Gatunki podobne

• skórnik dębowy (Stereum gausapatum) rosnący na dębie. Ma owocnik wyraźnie rozpostarty lub rozpostarto-odgięty, a hymenofor ciemniejszy – czekoladowobrązowy^[4].
• skórnik aksamitny (Stereum subtomentosum), o owocniku bokiem przyrośniętym do podłoża i miąższu przebarwiającym się żółto po skaleczeniu. Jego hymenofor nigdy nie jest jaskrawożółty ani pomarańczowy, lecz ciemniejszy; ochrowy, kawowy^[7].
• skórnik ochrowożółty (Stereum ochraceoflavum). Występuje głównie na drobniejszych gałązkach, najczęściej dębu, ma owocniki mniejsze i cieńsze a hymenofor bladopomarańczowożółty lub brązowoszaroochrowy^[4].
• włókniczek skórkowaty (Byssomerulius corium). Ma również gładki hymenofor (ale czasami nieregularnie siatkowaty lub porowato-dołkowany), owocniki kremowe, bladożółtawe lub szarawe^[7].

Występowanie i siedlisko

Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach^[8]. W Polsce jest bardzo pospolity^[7]. Jest jednym z najczęściej występujących grzybów na martwym drewnie. Występuje na obszarze całego kraju. W górach dochodzi do górnej granicy lasu, spotykany jest także na pojedynczych drzewach rosnących już powyżej tej granicy, w piętrze kosodrzewiny^[6].

Grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach, zaroślach, parkach, w ogrodach, przy drogach. Wytwarza owocniki przez cały rok^[4]. Rozwija się w drewnie, głównie drzew liściastych. Zanotowano występowanie na: olszy czarnej, olszy szarej, brzozie brodawkowanej, grabie, czereśni, leszczynie, buku, Pittosporium tenuifolium, śliwie domowej, dębie, lilaku, lipie drobnolistnej, a także niektórych innych gatunkach krzewów uprawianych w parkach i ogrodach jako rośliny ozdobne. Na drzewach iglastych występuje rzadko, obserwowano go na jodle^[2]. Rośnie głównie na leżących na ziemi gałęziach drzew i krzewów, oraz na pniakach^[7]. Bywa spotykany również w zawilgoconych mieszkaniach na drewnianych podłogach i boazeriach, na drewnianych ogrodzeniach, drewnianych konstrukcjach w szklarniach i na dębowych podkładach kolejowych^[6].

Znaczenie

Grzyb nadrzewny rozwijający się głównie na martwym drewnie, czasami jednak rozwija się również na żywych drzewach (atakuje uszkodzone miejsca kory). Powoduje białą zgniliznę drewna, także użytkowego i może wyrządzać szkody materialne. Ochrona lasów przed tym grzybem nie jest praktykowana^[4]. Owocniki są niejadalne.

Na grzybni skórnika szorstkiego pasożytują inne grzyby – Phaeotremella frondosa^[9] i trzęsak pomarańczowy (Naematelia aurantia)^[10].