Stop metali

Stop metali (dawniej także: aliaż) – tworzywo o właściwościach metalicznych, w którego strukturze, metal jest osnową, a poza nim występuje co najmniej jeden dodatkowy składnik, zwany dodatkiem stopowym^[1]. Dodatki są wprowadzane w celu poprawienia wytrzymałościowych właściwości materiału. Zwykle obniżają plastyczność, przewodnictwo elektryczne i przewodnictwo cieplne.

Lina stalowa.
Stal jest stopem żelaza z węglem, zawierającym 0,02–2,11% mas. C, poddanym obróbce plastycznej (zob. stop Fe–Fe₃C)

Stopy otrzymuje się najczęściej przez stapianie składników w stanie ciekłym i odlewanie, po którym – w czasie chłodzenia i dodatkowych zabiegów obróbki cieplnej – powstaje struktura decydująca o właściwościach. Są stosowane również inne techniki wytwarzania stopów, tj. spiekanie, elektroliza lub nasycanie dyfuzyjne w stanie stałym (obróbka powierzchni wyrobów, np. azotowanie, nawęglanie, kaloryzowanie i inne)^[2].

Podział stopów ze względu na główny składnik

stopy aluminium aeral duraluminium hydronalium magnal silumin stopy magnezu stopy miedzi brąz cunifer fosfobrąz miedzionikiel miedź stopowa mosiądz spiż tombak

stopy niklu alni cekasy chromonikiel chromonikielina hipernik inwar konstantan manganin melchior miedzionikiel monel nikielina nitinol nowe srebro (alpaka, argentan) stop K-42-B

stopy ołowiu stopy rtęci amalgamat stopy żelaza z węglem stal staliwo żeliwo inne stopy inmet wironit (kobaltowo-chromowy)

Podział stopów ze względu na zastosowanie

stopy czcionkowe stop Devardy stop drukarski stop lutowniczy stopy łożyskowe

stopy niskotopliwe galinstan pewter stop Lichtenberga stop Newtona stop Rosego stop Wooda (Lipowitza)

stopy odlewnicze

Wybrane stopy metali^[3]

Nazwa	Skład	Zastosowanie
Brąz cynowy	75–78% Cu; 25–22% Sn	odlewy dzwonów
Brąz aluminiowy	80–98% Cu; 20–2% Al	monety
Duraluminium	5–5,5% Cu; 0,2–1% Si; 0,2–1,1% Mn; 0,2–1,6% Mg; reszta-Al	części samochodowe, samolotowe
Alniko	8–12% Al, 15–26% Ni, 5–24% Co, do 6% Cu, do 1% Ti, reszta Fe	magnesy trwałe
Elektron	do 10% Al; do 3,5% Zn; 1,5–2% Mn; reszta-Mg	części samolotowe
Konstantan	60% Cu; 40% Ni	Oporniki elektryczne
Lut cynowy	17–90% Sn; 0,25–6% Sb; reszta-Pb	lutowanie
Mosiądz twardy	50–80% Cu; reszta-Zn	okucia, osprzęt
Nowe srebro (alpaka, argentan)	45–70% Cu; 8–28% Ni; 8–45% Zn	wyroby artystyczne
Stal szybkotnąca	0,6–0,7% C; 0,2–3% Mn; 0,1–0,3% Si; 12–26% W; 4–5% Cr; reszta-Fe	narzędzia skrawające
Stal węglowa	0,5–1,6% C; 0,15–0,25% Si; 0,1–0,3% Mn; reszta-Fe	narzędzia
Stop drukarski	50–80% Pb; 12–26% Sb; do 22% Sn	czcionki, odlewy drukarskie
Stop ferromagnetyczny	24–30% Ni; 9–13% Al; 5–10% Co; reszta-Fe	magnesy trwałe