Strzelichowe

Strzelichowe (Marattiidae) – grupa roślin zarodnikowych klasyfikowana jako podklasa w obrębie szeroko ujmowanych paproci^[2][3] lub klasa w obrębie gromady roślin telomowych (ew. monilofitów)^[4][5]. Reprezentowana współcześnie przez około 200 gatunków zaliczanych do jednego rzędu Marattiales i rodziny Marattiaceae. Znanych jest wiele szczątków kopalnych, świadczących o znacznym bogactwie form w dawnych epokach geologicznych, począwszy od karbonu. Współcześnie grupa ta ma charakter reliktowy i jej występowanie ograniczone jest wyłącznie do strefy równikowej^[3].

Strzelichowe

Angiopteris evecta
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	strzelichowe
Nazwa systematyczna
Marattiidae Klinge Fl. Est.-Liv-Churland 1: 93. 1882[2]

Marattia salicina

Morfologia

Synangia na dolnej stronie liścia Angiopteris evecta

Gametofit

Gametofity są naziemne, zielone, samożywne, o plechowatej budowie. Gametangia, czyli plemnie i rodnie tworzą się na przylegającej do gleby powierzchni plechy. Plemnie pogrążone są w plesze i tworzą wielką liczbę plemników zaopatrzonych w wiele wici^[3].

Sporofit

Pokrój

Strzelichowe współczesne mają sporofity z pióropuszami okazałych liści wyrastających z krótkich łodyg rosnących w całości lub częściowo pod ziemią. U Angiopteris evecta łodyga osiąga 1 m długości i podobną szerokość^[3].

Liście

Wyrastają skrętolegle ze szczytowej partii łodygi. Osiągają do 9 m długości i mają podzieloną blaszkę ułożoną w jednej płaszczyźnie i długie, tęgie ogonki o budowie podobnej do budowy łodygi. Oś liścia jest pastorałowato zwinięta. U nasady liści wykształcają się dwa liściowate twory zwane przylistkami, pełniące funkcję ochronną dla zawiązka liścia. Po jego opadnięciu tworzą wraz z nasadą ogonka charakterystyczną osłonę łodygi, powiększając jej średnicę^[3].

Zarodnie

Zarodnie powstają są na dolnej (odosiowej) stronie blaszki liściowej. Są grubościenne i wykazują wyraźną tendencję do skupiania się w grupy zwane kupkami, gdy dane zarodnie występują osobno, lub synangiami, gdy dochodzi do silnego zrośnięcia zarodni ściankami. Zarodnie pękają szparą i zwykle nie mają mechanizmów otwierających. Zarodniki, w liczbie do kilku tysięcy w jednej zarodni, są jednakowe^[3].

Anatomia

Łodygi są w młodości protosteliczne, grubiejąc stają się syfonosteliczne, ale łyko jest wykształcone z obu stron pierścienia drewna (syfonostella amfifloiczna). Przy dalszym grubieniu łodygi, tkanki przewodzące układają się w policykliczną diktiostelę. Grubienie łodyg jest ma charakter pierwotny, tkanki wtórne zakładają się wyjątkowo i nie mają większego znaczenia^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna strzelichowych

We współczesnych systemach klasyfikacyjnych strzelichowe sytuowane są jako grupa siostrzana względem paprotkowych (paproci cienkozarodniowych) Polypodiidae^[6][2].

W systemie Nitta i in. (2022)^[6]:

Polypodiopsida	skrzypowe Equisetidae nasięźrzałowe Ophioglossidae strzelichowe Marattiidae paprotkowe Polypodiidae

W systemie PPG I (2016)^[2]:

	paprocie skrzypowe (Equisetidae) nasięźrzałowe (Ophioglossidae) strzelichowe (Marattiidae) paprotkowe (Polypodiidae)

Podział systematyczny^[2]

Podklasa: Marattiidae Klinge, Fl. Est-Liv-Churland 1: 93. 22-28 Jun 1882

• rząd: Marattiales Link, Hort. Berol. 2: 148. Jul-Dec 1833
  • rodzina: Marattiaceae Kaulf., Enum. Filic.: 31. 8 Apr-29 Mai 1824, nom. cons. prop.
    • Angiopteris Hoffm. – nażyłka^[7]
    • Christensenia Maxon
    • Danaea Sm.
    • Eupodium J.Sm. in Hooker
    • Marattia Sw.
    • Ptisana Murdock

Ekologia

Strzelichowe występują najczęściej w miejscach bardzo wilgotnych – na brzegach rzek i moczarów oraz na terenach górskich^[3].