Synagoga w Kazimierzu Dolnym

Synagoga w Kazimierzu Dolnym – zbudowana w drugiej połowie XVIII w., przy obecnej ulicy Lubelskiej 4. Podczas II wojny światowej zamknięta przez hitlerowców w 1939 przetrwała do ostatnich dni okupacji w doskonałym stanie. Po przybyciu frontu do miasta w 1944, wojsko niemieckie, a potem polska ludność doszczętnie zdewastowali synagogę^[1][2]. Po wojnie budynek synagogi stał opuszczony i popadał w ruinę. W 1953 budynek bożnicy odbudowano i gruntownie wyremontowano wg projektu Karola Sicińskiego, przeznaczając ją na salę kinową^[1]. W 2003 kino zostało zamknięte. W budynku urządzono księgarnię z wydawnictwami o tematyce żydowskiej i pokoje do wynajęcia. W sali głównej na parterze latem odbywają się koncerty i pokazy filmowe. Obecnym właścicielem jest warszawska gmina żydowska^[3][4].

Synagoga w Kazimierzu Dolnym

nr rej. A/833 z 4.11.1981
Państwo	Polska
Budulec	murowana
Data budowy	druga połowa XVIII w.
Data likwidacji	1944
Tradycja	ortodoksyjna
Obecnie	pokoje do wynajęcia i muzeum
Położenie na mapie Kazimierza Dolnego Synagoga w Kazimierzu Dolnym
Położenie na mapie Polski Synagoga w Kazimierzu Dolnym
Położenie na mapie województwa lubelskiego Synagoga w Kazimierzu Dolnym
Położenie na mapie powiatu puławskiego Synagoga w Kazimierzu Dolnym
Położenie na mapie gminy Kazimierz Dolny Synagoga w Kazimierzu Dolnym
51°19′18,27″N 21°56′53,11″E

Wnętrze synagogi, około 1901

Opis

Murowany z lokalnego kamienia wapiennego budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta (14,8 na 16,9 m) w stylu późnobarokowym. W południowo-zachodniej części bożnicy znajduje się główna sala modlitewna o wymiarach w świetle ścian 11,5 x 10,0 m, zagłębiona o kilka stopni w stosunku do otaczającego terenu, a od strony północnej – babiniec. Salę przykrywała ośmioboczna, drewniana kopuła. Miała kształt czaszy złożonej z ośmiu oddzielonych żebrami trójkątów sferycznych. Dawniej wnętrza synagogi zdobione były bogatą polichromią naścienną oraz sklepieniową, przedstawiającą m.in.: Ścianę Płaczu w Jerozolimie, Grób Racheli oraz zwierzęta. Podczas remontu z 1953 zrekonstruowano ośmioboczne sklepienie, jednak bez dekoracji oraz zamurowano arkady, które ponownie przebito w 1995. Do dziś zachowało się sklepienie przedsionka oraz zegar słoneczny znajdujący się na bocznej ścianie budynku^[3].

Aron ha-kodesz na ścianę wschodniej tworzyła wnęka ujęta w dwie kolumny połączone górą cienkim gzymsem. Bima zlokalizowana na ośmiobocznym podium otoczonym balustradą z drewnianych tralek^[3].

Na zewnętrznej południowej ścianie synagogi jest umieszczona tablica pamiątkowa o treści: „Ku czci trzech tysięcy polskich obywateli żydowskiej narodowości, dawnych mieszkańców Kazimierza Dolnego, zamordowanych przez okupanta hitlerowskiego w czasie II wojny światowej”^[1].

Legenda

O synagodze istnieje legenda mówiąca, że bożnicę miał ufundować sam król Kazimierz Wielki jako dar dla swojej ukochanej Esterki za urodzenie dwóch synów, Niemira i Pełkę. Kamienie na budowę miały pochodzić ze Ściany Zachodniej w Jerozolimie, a parochety podobno uszyła sama Esterka^[5].