Szczeciniec

Szczeciniec^[9] (Thryonomys) – rodzaj afrykańskich ssaków z rodziny szczecińcowatych (Thryonomyidae).

Szczeciniec

Thryonomys
Fitzinger, 1867[1]
Szczeciniec większy (T. swinderianus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
(bez rangi)	incertae sedis[2]
Rodzina	szczecińcowate
Rodzaj	szczeciniec
Typ nomenklatoryczny
Aulacodus swinderianus Temminck, 1827
Synonimy
Aulacodus[a] Temminck, 1827[3] Aulacodes[b]: Lilljeborg, 1866[4] Triaulacodus[c] Lydekker, 1896[5] Choeromys O. Thomas, 1922[6] Chaeromys[d]: W.L. Sclater, 1924[7] Chraeomys[d]: Gyldenstolpe, 1932[8]
Gatunki
5 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
Zasięg występowania

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Senegal, Gambia, Gwinea, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Togo, Benin, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Etiopia, Gwinea Równikowa, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini i Południowa Afryka)^[2][10][11].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 410–770 mm, długość ogona 110–195 mm; masa ciała samic 1,7–3,8 kg, samców 1,4–5,2 kg (wyjątkowo do 9 kg)^[10][12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku austriacki przyrodnik Leopold Fitzinger w artykule poświęconym wstępnej systematyce gryzoni, opublikowanego w czasopiśmie Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) szczeciniec większy (T. swinderianus). Wcześniejsza nazwa – Aulacodus – którą ukuł w 1827 roku holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck, okazała się młodszym homonimem rodzaju chrząszczy który został opisany w 1822 roku.

Etymologia

• Aulacodus (Aulacodes): gr. αυλαξ aulax, αυλακος aulakos ‘bruzda, rowek’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Aulacodus swinderianus Temminck, 1827.
• Thryonomys: gr. θρυον thruon ‘trzcina’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’; prawdopodobnie aluzja do życia wśród trzcin tego gryzonia^[14].
• Triaulacodus: gr. τρι- tri- ‘trzy-’; rodzaj Aulacodus Temminck, 1827^[15].
• Choeromys (Chaeromys, Chraeomys): gr. χοιρος khoiros ‘świnia’^[16]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Aulacodus gregorianus O. Thomas, 1894.

Podział systematyczny

Do rodzaju Thryonomys należą dwa występujące współcześnie gatunki^{[18][12][2][9]}:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[9]	Podgatunki[10][2][12]	Rozmieszczenie geograficzne[10][2][12]	Podstawowe wymiary[10][12][e]	Status IUCN[19]
	Thryonomys swinderianus	(Temminck, 1827)	szczeciniec większy	gatunek monotypowy	Senegal na wschód do Sudanu, na południe do wschodniej Południowej Afryki: nieobecny na Półwyspie Somalijskim, środkowo-zachodniej i suchej południowo-zachodniej Afryce	DC: 63–77 cm DO: 16–19,5 cm MC: 3,2–9 kg	LC
	Thryonomys gregorianus	(O. Thomas, 1894)	szczeciniec mniejszy	gatunek monotypowy	tropikalna Afryka Środkowa i Wschodnia w północnym Kamerunie i południowym Czadzie na wschód do zachodniej Etiopii i Kenii na południe do Zimbabwe i północno-zachodniego Mozambiku; zakres wysokości: do 2600 m n.p.m.	DC: 41–57 cm DO: 11–17,5 cm MC: 1,4–2,4 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe^[20]:

• Thryonomys asakomae Wesselman, Black & Asnake, 2009^[21] (Etiopia; miocen)
• Thryonomys kamulai Tanabe, Onodera, Nakatsukasa, Kunimatsu & Nakaya, 2020^[22] (Kenia; miocen)
• Thryonomys wesselmani Denys, 2011^[23] (Tanzania; pliocen).

Uwagi

1. Młodszy homonim Aulacodus Eschscholtz, 1822 (Coleoptera).
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Aulacodus Temminck, 1827.
3. Nowa nazwa dla Aulacodus Temminck, 1827.
4. Niepoprawna późniejsza pisownia Choeromys O. Thomas, 1922.
5. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała