Tadeusz Nowak (pisarz)

Tadeusz Nowak (ur. 11 listopada 1930 w Sikorzycach, gm. Wietrzychowice, zm. 10 sierpnia 1991 w Skierniewicach) – polski poeta i prozaik, tłumacz m.in. literatury rosyjskiej i węgierskiej.

Ten artykuł dotyczy pisarza. Zobacz też: inne osoby noszące to imię i nazwisko.

Tadeusz Nowak

Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1930 Sikorzyce
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1991 Skierniewice
Zawód, zajęcie	pisarz
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się na ziemi tarnowskiej, w widłach Wisły i Dunajca, we wsi, która w tamtych czasach należała do powiatu dąbrowskiego (15 km na zachód od Dąbrowy Tarnowskiej), a obecnie do powiatu tarnowskiego (25 km na północny zachód od Tarnowa). Naukę w liceum rozpoczął w I Liceum Ogólnokształcącym im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, w roku szkolnym, który rozpoczął się tam 12 lutego 1945 r. W twórczości często nawiązywał do swojego miejsca pochodzenia - do ziemi tarnowskiej i rodzinnej wsi. Tam rozgrywały się akcje większości jego opowiadań i powieści^[1].

Absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim (1948–1954). W 1948 opublikował pierwszy wiersz w tygodniku „Wici”. W 1953 wydał pierwszy tomik poezji Uczę się mówić, a w 1956 tomik Prorocy już odchodzą. W 1953 podpisał rezolucję ZLP w sprawie procesu krakowskiego. Od 1954 należał do PZPR^[2]. Członek ZLP od 1956. Na przełomie lat 50. i 60. XX w. związany był z grupą poetycką Muszyna^[3]. Oprócz działalności poetyckiej artysta zajmował się także prozą, czego przykładem są zbiory opowiadań W puchu Alleluja czy powieści Takie większe wesele, A jak królem, a jak katem będziesz, Diabły, Dwunastu, Prorok, Wniebogłosy. W 1999 profesor Stanisław Balbus wydał jego dwie niedokończone powieści: Jak w rozbitym lustrze oraz Jeszcze ich słyszę, widzę jeszcze. Powieści Tadeusza Nowaka utrzymane są w baśniowo-balladowej konwencji, sięgają do pokładów literatury ludowej, kreując świat pełen prastarych archetypów i motywów biblijnych. Są zaliczane do tzw. nurtu wiejskiego^[4].

Tadeusz Nowak zasiadał także w kolegium redakcji oraz radzie redakcyjnej Tygodnika Kulturalnego w latach 1968–1986, kiedy redaktorem naczelnym tego ogólnopolskiego tytułu kulturalno-literackiego był Stanisław Adamczyk(inne języki).

Od 1971 był mężem Zofii z domu Jastrzębiec-Iwańskiej (1943–2013)^[5][6].

W sierpniu 1991, po długotrwałej chorobie, zmarł na zawał serca w szpitalu w Skierniewicach. Spoczywa obok żony na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 277-1-5)^[6].

Wybrana twórczość

• Uczę się mówić (1953)
• Porównania (1954)
• Prorocy już odchodzą (1956)
• Jasełkowe niebiosa (1957)
• Ślepe koła wyobraźni (1958)
• Psalmy na użytek domowy (1959)
• Kolędy stręczyciela (1962)
• Obcoplemienna ballada (1963)
• Ziarenko trawy (1964)
• W jutrzni (1966)
• Takie większe wesele (1966)
• A jak królem, a jak katem będziesz (1968)
• Psalmy (1971)
• Diabły (1971)
• Dwunastu (1974)
• Półbaśnie (1976)
• Prorok (1977)
• Wiersze wybrane (1978)
• Wniebogłosy (1982)
• Pacierze i paciorki (1988)
• Za snem, za jawą, za pacierzem (2000)

Kompozycje z tekstami Tadeusza Nowaka

• 1978: Przemysław Gintrowski Psalmy i Requiem
• 1979: Marek Grechuta Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka
• 2006: Grzegorz Turnau Historia pewnej podróży
• 2010: Dorota Ślęzak Psalm miłosny
• 2015: Marcin Styczeń Jak się przed tobą wytłumaczę

Opracowania twórczości

• Wyobrażone, nieminione… Tadeusz Nowak i jego twórczość, pod red. Doroty Siwor, Instytut Literatury 2022, Kraków

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)^[2]
• Złoty Krzyż Zasługi (1967)

Źródło:^[7].

Nagrody i wyróżnienia

• 1963 – Nagroda Poetycka „Pierścienia”, za całokształt dorobku poetyckiego zawartego m.in. w tomiku Kolędy stręczyciela (1963)^[8]
• 1964 – Nagroda im. Władysława Broniewskiego
• 1965 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za tom poezji Ziarenko trawy
• 1966 – Nagroda Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie za osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury
• 1967 – Nagroda Fundacji im. Kościelskich
• 1968 – Nagroda Prezydium Rady Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury
• 1969 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za powieść A jak królem, a jak katem będziesz
• 1971 – Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną - za tom wierszy Psalmy i książkę A jak królem, a jak katem będziesz
• 1972 – Nagroda „Złotego Kłosa”
• 1974 – Nagroda Państwowa II stopnia w dziedzinie kultury i sztuki za powieść Diabły i tom poezji Psalmy
• 1975 – Dyplom uznania Redaktora Naczelnego „Gazety Krakowskiej” w uznaniu sumiennego trudu i pasji czynienia socjalistycznej rzeczywistości coraz piękniejszą
• 1976 – Dyplom honorowy Związku Pisarzy ZSRR^[9]
• 1978 – Nagroda Literacka CRZZ za książkę Prorok
• 1978 – Nagroda główna FSZMP w dziedzinie kultury pięknej za powieść Prorok
• 1978 – Nagroda Tygodnika „Kultura”
• 1978 – Nagroda tygodnika „Walka Młodych” im. Aleksandra Kowalskiego „Olka”
• 1983 – Dyplom Węgierskiego Instytutu Kultury z okazji 35-lecia istnienia Instytutu za ofiarną pracę na rzecz krzewienia węgiersko–polskich stosunków kulturalnych
• 1986 – Medal im. Kazimiery Iłłakowiczówny przyznany przez Przedsiębiorstwo Upowszechniania Prasy i Książki w Poznaniu na „Spotkaniach z poezją i prozą”
• 1988 – Nagroda Funduszu Literatury za tom poezji Pacierze i paciorki
• 1991 – Nagroda Funduszu im. Władysława S. Reymonta za pielęgnowanie i propagowanie polskiej kultury chłopskiej

Źródło:^[7][5].