Tapir

Tapir^[19] (Tapirus) – rodzaj ssaków z rodziny tapirowatych (Tapiridae).

Tapir

Tapirus
Brisson, 1762[1]
Tapir amerykański (Tapirus terrestris)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	nieparzystokopytne
Podrząd	gruboskórce
Nadrodzina	Tapiroidea
Rodzina	tapirowate
Rodzaj	tapir
Typ nomenklatoryczny
Hippopotamus terrestris Linnaeus, 1758
Synonimy Tapirussa[a] Frisch, 1775[3] Tapir[b]: Blumenbach, 1779[4] Hydrochoerus[c] J.E. Gray, 1821[5] Syspotamus[d] Billberg, 1827[6] Rhinochoerus[d] Wagler, 1830[7] Elasmognathus[e] Gill, 1865[8] Tapyra[b]: Liais, 1872[9] Cinchacus J.E. Gray, 1873[10] Chinchecus[f]: Trouessart, 1898[11] Tapirella[g] T.S. Palmer, 1903[12] Acrocodia E.A. Goldman, 1913[13] Megatapirus[h] Matthew & Granger, 1923[14] Tapiralum Rusconi, 1934[15] Pinchacus[f]: Hershkovitz, 1954[16] Meyeriscus[h] Spassov & Ginsburg, 1999[17] Helicotapirus[h] Hulbert, 2010[18]
Podrodzaje i gatunki
6 podrodzajów (w tym 3 wyamrłe) i 4 współcześnie żyjące gatunki + 27 gatunków wymarłych – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na terenach Ameryki Środkowej, Południowej i południowo-wschodniej Azji^[20][21][22].

Morfologia

Długość ciała 180–300 cm, ogona około 10 cm; wysokość w kłębie 80–130 cm; masa ciała 150–400 kg (samice są zazwyczaj większe i cięższe od samców)^[21][23].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconemu systematyce zwierząt^[i][1]. Brisson w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy (późniejsze oznaczeni) wyznaczyła tapira amerykańskiego (T. terrestris)^[24].

Etymologia

• Tapirus (Tapir, Tapyra): tupijska nazwa tapyra na określenie tapira, być może od tapy ‘gruba skóra’^[25].
• Hydrochoerus: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; χοιρος khoiros ‘świnia’^[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hydrochoerus sumatrensis J.E. Gray, 1821 (= Tapirus indicus A.G. Desmarest, 1819).
• Tapirussa: zlatynizowana forma od Tapir^[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hippopotamus terrestris Linnaeus, 1758.
• Syspotamus: gr. σύς sus ‘świnia’; ποταμος potamos ‘rzeka’^[28].
• Rhinochoerus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’; χοιρος khoiros ‘wieprz’^[29].
• Elasmognathus: gr. ελασμος elasmos ‘płyta’; γναθος gnathos ‘żuchwa’^[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Elasmognathus bairdii Gill, 1865.
• Cinchacus (Chinchecus, Pinchacus): prawdopodobnie błąd drukarski nazwy Pinchacus (fr. pinchaque), rodzimej nazwy oznaczającej fantom, ducha lub jakiegokolwiek nadprzyrodzonego albo budzącego strach i podziw widma^[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tapirus leucogenys J.E. Gray, 1872 (= Tapir pinchaque Roulin, 1829).
• Tapirella: rodzaj Tapirus Brisson, 1762 (tapir); łac. przyrostek zdrabniający -ella^[32].
• Acrocodia: gr. ακρος akros ‘najwyższy’, od ακη akē ‘punkt’; κωδεια kōdeia ‘głowa’^[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tapirus indicus A.G. Desmarest, 1819.
• Megatapirus: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’^[34]; rodzaj Tapirus Brisson, 1762 (tapir). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Tapirus (Megatapirus) augustus Matthew & Granger, 1923.
• Tapiralum: rodzaj Tapirus Brisson, 1762; łac. przyrostek zdrabniający -ellum^[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Tapirus (Tapiralum) greslebini Rusconi, 1934.
• Meyeriscus: Christian Erich Hermann von Meyer (1801–1869), niemiecki geolog i paleontolog; łac. przyrostek zdrabniający -iscus^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Tapirus hungaricus H. Meyer, 1867.
• Helicotapirus: gr. ἑλιξ helix, ἑλικος helikos ‘spirala, muszla ślimaka’; rodzaj Tapirus Brisson, 1762 (tapir)^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Tapirus veroensis Sellards, 1918.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące żyjące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajch (niektóre ujęcia systematyczne traktują podrodzaje jako odrębne rodzaje^[21][20])^[36][23]:

Podrodzaj	Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[19]	Podgatunki[21][20][23]	Rozmieszczenie geograficzne[21][20][23]	Podstawowe wymiary[21][23][j]	Status IUCN[37]
Acrocodia		Tapirus indicus	A.G. Desmarest, 1819	tapir czaprakowy	gatunek monotypowy	tropikalne wilgotne lasy nizinne w kontynentalnej południowo-wschodniej Azji (południowa Mjanma, południowa Tajlandia i Półwysep Malajski) oraz środkowa i południowa Sumatra (Indonezja); zakres wysokości: 100–2000 m n.p.m.	DC: 250–300 cm DO: do 10 cm MC: 280–400 kg	EN
Tapirella		Tapirus bairdii	(Gill, 1865)	tapir panamski	gatunek monotypowy	południowo-wschodni Meksyk do północno-zachodniej Kolumbii; dawniej zachodni Ekwador (na południe do Zatoki Guayaquil), ale jego status jest niepewny; zakres wysokości: 0–3600 m n.p.m.	DC: 200–230 cm DO: do 10 cm MC: 250–350 kg	EN
Tapirus		Tapirus terrestris	(Linnaeus, 1758)	tapir amerykański	4 podgatunki	niziny Ameryki Południowej od Kolumbii, Wenezueli i regionu Gujana przez Nizinę Amazonki po Boliwię, Paragwaj, północną Argentynę i południowo-wschodnią Brazylię; zakres wysokości: do 2000 m n.p.m.	DC: 191–242 cm DO: do 10 cm MC: 180–300 kg	VU
Tapirus		Tapirus pinchaque	(Roulin, 1829)	tapir górski	gatunek monotypowy	andyjskie obszary w Kolumbii, Ekwadorze i Peru; historycznie w zachodniej Wenezueli, ale obecnie został wytępiony; zakres wysokości: 2200–4800 m n.p.m.	DC: 180–200 cm DO: do 10 cm MC: 150–200 kg	EN

Kategorie IUCN:  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony.

Opisano również gatunki wymarłe (zgrupowane w podrodzajach):

• Acrocodia
  • Tapirus arvernensis (Croizert & Jobert, 1828)^[38] (Europa; pliocen–plejstocen).
  • Tapirus sanyuanensis Huang Wanpo, 1991^[39] (Azja; plejstocen).
• Tapirella
  • Tapirella polkensis (Olsen, 1960)^[40] (Ameryka Północna; miocen–pliocen)
• Tapirus
  • Tapirus cristatellus Winge, 1906^[41] (Ameryka Południowa; plejstocen)
  • Tapirus greslebini Rusconi, 1934^[15] (Ameryka Południowa; pliocen–plejstocen)
  • Tapirus mesopotamicus Ferrero & Noriega, 2007^[42] (Ameryka Południowa; plejstocen)
  • Tapirus oliverasi Ubilla, 1983^[43] (Ameryka Południowa; plejstocen)
  • Tapirus rioplatensis Cattoi, 1957^[44] (Ameryka Południowa; plejstocen)
  • Tapirus rondoniensis Holanda, Ferigolo & A.M. Ribeiro, 2011^[45] (Ameryka Południowa; plejstocen)
  • Tapirus tarijensis Ameghino, 1902^[46] (Ameryka Południowa; plejstocen)
• Helicotapirus
  • Tapirus haysii Leidy, 1860^[47] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Tapirus lundeliusi Hulbert, 2010^[48] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Tapirus veroensis Sellards, 1918^[49] (Ameryka Północna; plejstocen)
• Megatapirus
  • Tapirus augustus Matthew & Granger, 1923^[14] (Azja; plejstocen)
  • Tapirus sinensis R. Owen, 1870^[50] (Azja; plejstocen)
• Meyeriscus
  • Tapirus hungaricus H. Meyer, 1867^[51] (Europa)
• Incertae sedis
  • Tapirus antiquus Kaup, 1833^[52] (Europa; miocen)
  • Tapirus balkanicus Spassov & Ginsburg, 1999^[53] (Europa; miocen)
  • Tapirus californicus Merriam, 1913^[54] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Tapirus excelsus Simpson, 1945^[55] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Tapirus hezhengensis Deng Tao, He Wen & Chen Shanqin, 2008^[56] (Azja; miocen)
  • Tapirus jeanpiveteaui Boeuf, 1991^[57] (Europa; pliocen)
  • Tapirus johnsoni Schultz, Martin & Corner, 1975^[58] (Ameryka Północna; miocen–neogen)
  • Tapirus merriami Frick, 1921^[59] (Ameryka Północna; plejstocen)
  • Tapirus simpsoni Schultz, Martin & Corner, 1975^[60] (Ameryka Południowa; pliocen)
  • Tapirus webbi Hulbert, 2005^[61] (Ameryka Północna; miocen)
  • Tapirus yunnanensis Shi Mozhuang, Guan Jian, Pan Runquan & Tang Yingjun, 1981^[62] (Azja; pliocen).

Uwagi

1. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der vierfüssigen Thiere, in Tabellen została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Tapirus Brisson, 1762.
3. Nomen nudum; młodszy homonim Hydrochoerus Brisson, 1762 (Caviidae).
4. Nazwa zastępcza dla Tapir J.F. Gmelin, 1788.
5. Młodszy homonim Elasmognathus Fieber, 1844 (Hemiptera).
6. Niepoprawna późniejsza pisownia Cinchacus J.E. Gray, 1873.
7. Nowa nazwa dla Elasmognathus Gill, 1865.
8. Takson opisany jako podrodzaj w obrębie Tapirus.
9. Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Tapir została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[24].
10. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała