Toni Morrison

Toni Morrison, właśc. Chloe Anthony Wofford-Morrison (ur. 18 lutego 1931 w Lorain, zm. 5 sierpnia 2019 w Nowym Jorku^[1]) – amerykańska powieściopisarka i eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla (1993), z przekonań feministka^[2].

Toni Morrison

Chloe Anthony Wofford-Morrison

Toni Morrison (1998)
Imię i nazwisko	Chloe Anthony Wofford-Morrison
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1931 Lorain
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 2019 Nowy Jork
Narodowość	amerykańska
Język	angielski
Alma Mater	Uniwersytet Howarda Uniwersytet Cornella
Dziedzina sztuki	powieść, esej
Ważne dzieła
Pieśń Salomonowa Umiłowana Jazz
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Strona internetowa

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodziła się w wielodzietnej czarnoskórej rodzinie robotniczej Georga i Ramah Wofford^[3]. Do 12 roku życia nosiła imię Chloe Ardelia, zmieniła je na Antonina podczas przejścia na katolicyzm^[4] i chrztu^[3]. Forma Toni jest zdrobnieniem dokonanym przez przyjaciół^[3]. Studiowała na uniwersytetach Howarda i Cornella; w 1955 uzyskała tytuł magistra literatury amerykańskiej^[5] za pracę “Virginia Woolf’s and William Faulkner’s Treatment of the Alienated”^[3].

Rodzina i praca

Następnie wykładała na Uniwersytecie Howarda w Waszyngtonie. Tam poślubiła Harolda Morrisona, urodzonego na Jamajce architekta z którym miała dwóch synów: Forda i Slada. Małżeństwo rozpadło się w 1964, a Toni Morrison wróciła do Lorain. Otrzymała pracę w Random House i przeniosła się do Syracuse. W 1968 Morrison została przeniesiona do Nowego Jorku i pracowała w dziale wydawnictw szkolnych^[3].

Pisarka i naukowczyni

W 1970 w wydawnictwie Holt, Rinehart i Winston opublikowała swoją pierwszą książkę The Bluest Eye. Kilka lat później została redaktorką handlową Random House nowojorskiej oficyny wydawniczej, która zaczęła publikować jej utwory^[3]. W 1989 roku została wykładowczynią na wydziałach humanistycznych Uniwersytetu w Albany i Uniwersytetu w Princeton. Na uczelni pracowała do 2006, do czasu przejścia na emeryturę^[6].

Zadebiutowała powieścią The Bluest Eye (1970), opisującą osamotnienie czarnoskórego dziecka w społeczeństwie o rasistowskich uprzedzeniach.

Kolejne utwory Morrison to: Sula (1973); Pieśń Salomonowa (1977) – saga ubogiej czarnoskórej rodziny w miasteczku amerykańskim, która została Książką Roku w Stanach Zjednoczonych; Tar Baby (1981)^[7]; Umiłowana (1987), wyróżniona Nagrodą Pulitzera; Jazz (1992) oraz zbiór esejów Grając w ciemnościach (1992), Raj (1998)^[8].

W 1993 roku otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury^[9]. W uzasadnieniu decyzji o przyznaniu jej pisarce Szwedzka Akademia napisała: „W powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości Morrison przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”.

Oprócz powieści pisała wspólnie z nieżyjącym synem Sladem powieści dla dzieci^[10], opowiadania, libretto do opery Margaret Garner (2005)^[11] oraz literaturę faktu, m.in. w 2017 roku „The Origin of Others”^[12].

Zasiadała w jury konkursu głównego na 58. MFF w Cannes (2005).

Uhonorowanie

W listopadzie 2017 roku Uniwersytet Princeton, na którym Toni Morrison wykładała w latach 1989–2006, dla uznania jej zasług nadał dotychczasowemu budynkowi West College nazwę Morrison Hall^[6].

Twórczość (polskie wydania)

• Jazz (Jazz) tłum. Julita Wroniak-Mirkowicz (ok. 1996) Świat Książki
• Raj (Paradise) tłum. Zbigniew Batko (1999) Prószyński i S-ka^[13]
• Odruch serca (A mercy) tłum. Maria Olejniczak-Skarsgård (2009) Albatros^[14]
• Dom (Home) tłum. Jolanta Kozak (2013) Świat Książki^[15]
• Miłość (Love) tłum. Krzysztof Zarzecki (2014) Świat Książki^[16]
• Najbardziej niebieskie oko (The Bluest Eye) tłum. Sławomir Strudniarz (2014) Świat Książki^[17]
• Umiłowana (Beloved) tłum. Renata Gorczyńska (2014) Świat Książki
• Pieśń Salomonowa (Song of Solomon) tłum. Zofia Uhrynowska-Hanasz (2015) Świat Książki
• Skóra (God help the child) tłum. Jolanta Kozak (2016) Świat Książki^[18]
• Kto jest górą? Lew czy Mysz? (Who’s Got Game?: The Lion or the Mouse?) z synem Sladem Morrisonem tłum. Jolanta Kozak (2005) Wyd. Mag^[19]
• Najbardziej niebieskie oko, tłum. Kaja Gucio, Wydawnictwo Poznańskie 2022^[20]
• Samoszacunek. Eseje i medytacje, tłum. Kaja Gucio, Wydawnictwo Poznańskie 2022^[21]

Nagrody

• National Book Critics Award (1978) za Pieśń Salomonową
• Nagroda Pulitzera 1988 za książkę Umiłowana
• Nagroda Nobla 1993^[22]
• National Humanities Medal (2000)^[5]
• Medal Wolności (2012)^[23]
• PEN/Saul Bellow Award for Achievement in American Fiction (2016)^[24]

Ekranizacje

• W 1998 roku została zekranizowana powieść Umiłowana. Tytuł: Beloved (pol. Pokochać)