Walenty Barczewski

Walenty Barczewski, ps. „Wirosław”^[1] (ur. 10 lutego 1856^[1][2] na Jarotach^[1][2] w Olsztynie, zm. 28 maja 1928^[1][2] w Brąswałdzie^[1][2]) – pisarz warmiański^[1], działacz narodowy^[2], historyk^[2], pisarz^[2], folklorysta^[1], redaktor polskich pism regionalnych^[1], wydawca, wieloletni proboszcz w Brąswałdzie.

Walenty Barczewski

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1856 Olsztyn, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	28 maja 1928 Brąswałd, Republika Weimarska
Zawód, zajęcie	działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor, wydawca, ksiądz

Walenty Barczewski

Data urodzenia	10 lutego 1856
Data śmierci	28 maja 1928
Wyznanie
Prezbiterat	8 grudnia 1883

Pomnik Walentego Barczewskiego przed kościołem w Brąswałdzie

Grób ks. Barczewskiego na cmentarzu w Brąswałdzie

Życiorys

Syn Jakuba Barczewskiego i Barbary z Burlińskich. Uczęszczał do gimnazjum w Braniewie, Reszlu i Chełmnie. Studia teologiczne odbywał w Braniewie w latach 1879–1882 i w bawarskim Eichstätt w 1883. Święcenia kapłańskie przyjął 8 grudnia 1883. Był wikarym w Butrynach (1884), Świętej Lipce i Biskupcu, a następnie proboszczem w Wielbarku (1889–1894) i Brąswałdzie (od 1894). Zabiegał o powszechne wprowadzenie języka polskiego w kościołach i szkołach. Aktywny członek Towarzystwa Czytelni Ludowych (TCL) na Warmię, prezes Towarzystwa w latach 1914–1916. Zasłynął polskimi kazaniami. Za wybudowanie kościoła i umieszczenie w nim obrazów o tematyce polskiej został oskarżony przez władze pruskie o szerzenie polskiej propagandy.

Współredagował w języku polskim „Nowiny Warmińskie” i „Warmiaka”. Od 1907 roku współpracował z „Gazetą Olsztyńską”. Od 1908 roku aktywnie uczestniczył w walce o zachowanie polskości Warmii, pełniąc różnorodne funkcje^[2]. Został członkiem Komitetu Wyborczego na Prusy Wschodnie, Warmię, Mazury i Pomorze. Od 1912 przewodniczył Radzie Nadzorczej Banku Ludowego w Olsztynie. W 1914 został prezesem Komitetu Oświatowego z ramienia Poznańskiej Rady Narodowej. W 1918 prezesował Polskiej Radzie Ludowej dla Warmii. W okresie plebiscytu wchodził w skład Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego będąc współzałożycielem Związku Polaków w Prusach Wschodnich. Dwukrotnie w 1921 i 1924 wybierany był do sejmiku prowincjalnego w Królewcu, a także kandydował na posła do Sejmu Pruskiego. Inicjował tworzenie bibliotek, wspierał młodzież, promował prasę polską oraz publikował artykuły w takich czasopismach jak „Gazeta Olsztyńska”, „Pielgrzym” czy „Dziennik Poznański”^[2].

W 1922 na synodzie diecezjalnym w Wartemborku zgłosił projekt powołania specjalnej komisji mającej się zająć uregulowaniem sprawy polskich katolików w Prusach Wschodnich. Zajmował się literaturą, historią i folklorem regionu warmińskiego. Pisał artykuły i prace, dokonywał przekładów literackich, wydawał polskie książki religijne np. żywoty świętych, moralitety oraz zbiory modlitw i pieśni, w tym Katolicki Kancjonał.

Był Warmiakiem, który przedstawił dzieje kultury ludowej, obyczaje, zwyczaje, geografię i historię Kościoła polskiej Warmii. Jego działalność społeczna, polityczna i literacka miała ogromne znaczenie dla podtrzymania świadomości narodowej Warmiaków i zachowania ich dziedzictwa kulturowego. W uznaniu jego zasług miasteczko Wartembork przemianowano po wojnie na Barczewo^[2].

Twórczość

Barczewski szczególnie zasłużył się jako autor przełomowych prac dotyczących historii, kultury, literatury i obyczajów polskich na Warmii, które pisał zarówno gwarą warmińską, jak i językiem literackim^[2].

Do jego najważniejszych dzieł należą:

• 1883: Kiermasy na Warmii^[1] (oraz 1919, wyd. 1923^[2])
• 1893: Gwary ludu na Warmii i Mazurach,
• 1895: Mowa polska na Warmii^[1],
• 1897: J. Kochanowski. Obrazy z końca XVI w.^[2]
• Źródła naszej Łyny,
• 1917: Geografia polskiej Warmii^[2],
• 1925: Nowe kościoły katolickie na Mazurach,
• 1927: Piśmiennictwo polskie na Warmii w XIX i XX stuleciu^[1].

Wiele z tych prac było najpierw publikowanych odcinkowo w czasopismach.

Posiadał zasobną bibliotekę, w której znajdowały się rzadkie druki polskie z Warmii. Odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta. W 1946 dla uczczenia pamięci Walentego Barczewskiego miasto Wartembork nazwano Barczewem, a wieś Stary Wartembork Barczewkiem. Ks. Walenty Barczewski pochowany został na cmentarzu w Brąswałdzie, a parafianie ufundowali mu nagrobek z polskimi napisami.