Biskupiec

Biskupiec (lub Biskupiec Reszelski^[2]; niem. Bischofsburg^[3][4][5]) – miasto w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biskupiec. Miasto położone jest na Pojezierzu Olsztyńskim nad rzeką Dymer.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia hasła Biskupiec.

Biskupiec

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek w Biskupcu
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Biskupiec
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	17 października 1395
Burmistrz	Kamil Kozłowski
Powierzchnia	5,00[1] km²
Wysokość	112 m n.p.m.
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość	9924[1] 1984,8 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	11-300
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie gminy Biskupiec Biskupiec
Położenie na mapie Polski Biskupiec
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Biskupiec
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Biskupiec
53°51′47″N 20°57′21″E
TERC (TERYT)	2814024
SIMC	0964590
Hasło promocyjne: Biskupiec – krajobraz pełen możliwości
Urząd miejski ul. Niepodległości 2 11-300 Biskupiec
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Biskupiec

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Biskupiec liczył 9924 mieszkańców^[1].

Biskupiec leży na historycznej Warmii^[6], na obszarze średniowiecznego pruskiego terytorium plemiennego Galindii^[7].

Lokalny ośrodek przemysłowy, ośrodek wypoczynkowy (m.in. jezioro Kraksy na południowym krańcu miasta); drobny przemysł poligraficzny, drzewny, odzieżowy, mięsny, browar (nieczynny).

Historia

Miasto powstało na bazie osady przy strażnicy biskupów warmińskich. Biskupi zamek graniczny Bischofsburg powstał ok. 1374, pierwotnie był budowlą drewniano-ziemną, a później murowaną. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o zamku w Biskupcu pochodzi z 1389. Budowla miała strzec trasy Warszawa-Królewiec. Zamek w Biskupcu uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej.

Prawa miejskie (chełmińskie) dla Biskupca nadał biskup Henryk Sorbom 17 października 1395. Zasadźcą Biskupca był Jan z Mokin (wieś koło Olsztyna). Po założeniu miasta mieszkańcy otrzymali zwolnienie od podatków na okres 12 lat. Biskupiec otoczony był murem obronnym i posiadał dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską. Miasto nawiedzały często klęski – pożary i zniszczenia wojenne (m.in. w czasie wojny głodowej w 1414 r. miasto znacznie zniszczono podczas przemarszu wojsk polsko-litewskich, podczas walk w latach 1455–1463 zniszczeniu uległ zamek i wiele budynków mieszkalnych^[8], w latach wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), a w 1659 r. spalili je Brandenburczycy). Na początku XVIII wieku grasowała tu epidemia dżumy. W czasie wojny siedmioletniej w Biskupcu przebywali żołdacy pruscy i rosyjscy.

Biskupiec przed reformacją był siedzibą jednego z czternastu archiprezbiteratów (dekanatów) w diecezji warmińskiej. W 1454 Biskupiec dołączył do Związku Pruskiego, na prośbę którego król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu wraz z miastem do Korony Polskiej. Przynależność miasta i Warmii do Polski potwierdzono w 1466 w pokoju toruńskim kończącym wojnę trzynastoletnią. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto zagarnęły Prusy.

Według sprawozdania biskupieckiego proboszcza z 1797 r. z 200 dzieci uczęszczających na naukę religii, tylko 20 uczyło się języka niemieckiego. Nowe nadzieje rozpaliła w mieszkańcach epoka napoleońska. W roku 1807, a następnie w 1812 (maju i czerwcu) w mieście stacjonowały wojska francuskie zmierzające w stronę Moskwy. Pobyt żołdaków wiązał się z dużymi stratami, jakie miasto poniosło w wyniku kontrybucji. Po klęsce Napoleona na krótko zajęli miasto Rosjanie. W 1862 miasto zostało siedzibą powiatu.

W 1882 r. w odpowiedzi na akcję germanizacyjną władz pruskich utworzono w mieście bibliotekę polską Towarzystwa Czytelni Ludowych. Według raportu rejencji królewieckiej z 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75% dzieci porozumiewało się po polsku.

Pod koniec XIX w. Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. W latach 1862–1975 Biskupiec był siedzibą powiatu reszelskiego. Uprzemysłowienie miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku – w 1885 uruchomiono browar i inne zakłady przemysłowe. W 1899 r. w Biskupcu powstał garnizon. W 1910 r. otwarto w mieście elektrownię.

Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski, w tym samym roku miał miejsce brutalny napad miejscowych Niemców na polską trupę teatralną. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie.

W czasie ostatniej wojny Niemcy utworzyli w Biskupcu obozy dla jeńców wojennych (Polaków, Francuzów i Rosjan). Jeden z nich znajdował się w pobliżu jeziora Kraksy. Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 procent, niektórych budynków nigdy nie odbudowano. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę^[9]. Do 1954 roku siedziba gminy Rzeck. W czasach Polski Ludowej w mieście pracował duży tartak, fabryka mebli, zakłady graficzne oraz mleczarnia^[10].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Plac Wolności

Ulica 1 Maja w Biskupcu

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Biskupca w 2014 roku^[11]

Zabytki

Kościół św. Jana Chrzciciela

Dawny ratusz

• kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Kościół farny w Biskupcu istniał już w czasie lokacji miasta w 1395 r. Pierwotnie była to świątynia halowa o wielkości obecnej nawy głównej. Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary i odbudowywany. W roku 1505 biskup Łukasz Watzenrode na odbudowę kościoła w Biskupcu przeznaczył cegłę z rozebranego w Lidzbarku szpitala św. Ducha. Konsekracji kościoła w 1580 r. dokonał biskup Marcin Kromer. Kościół po kilkukrotnych przebudowach i pożarze w 1766 r. otrzymał kształt trójnawowej hali. Kościół był powiększany jeszcze w późniejszym okresie. Obecny kształt świątyni jest wynikiem odbudowy po zniszczeniach w 1945 r. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się wieczna lampka z 1740 r. i misa chrzcielna z XVI w. W dobrym stanie dotrwał do naszych czasów fragment barokowego ogrodzenia z XVIII wieku.
• kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny. Dawny kościół ewangelicki wybudowany w latach według projektu Friedricha Augusta Stülera w latach 1846–1848, wieża 1868–1872. Kościół wybudowano w formie neoromańskiej bazyliki emporowej. Odrestaurowany w latach 70. XX wieku, do 1991 użytkowany przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolnego. Obecnie użytkowany jest przez parafię katolicką. Proboszczem jest ks. Krzysztof Brodzik.
• średniowieczny gotycki układ przestrzenny starego miasta
• zespół kamieniczek przy ul. Floriańskiej, mur. XIX w.
• kamieniczki na ul. Pionierów i Mazurskie Przedmieście, XIX/XX w.
• dawny ratusz z 1895 r.
• starostwo, 1908 r. (obecnie Urząd Miejski)
• kaflarnia, 1865 r. (obecnie restauracja)
• dawny szpital, 1887 r. (obecnie gimnazjum katolickie)
• wieża ciśnień, murowana, 1912–1913
• warmińskie kapliczki i krzyże przydrożne z XIX i początku XX w.
• kapliczka przykościelna (kościół św. Jana) XVIII w.
• browar, 1885 r. (w 2014 roku przejęty przez Browary Regionalne Jakubiak)
• gmach Liceum Ogólnokształcącego
• gmach Szkoły Podstawowej nr 3
• budynek internatu

• Wybrane zabytkowe kamienice Biskupca:
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 16: Grudziądz – Ostróda – Olsztyn – Mrągowo – Ełk – Ogrodniki
• Droga krajowa nr 57: Pułtusk – Maków Mazowiecki – Przasnysz – Szczytno – Biskupiec – Bisztynek – Bartoszyce
• Droga wojewódzka nr 590: Barciany – Korsze – Reszel – Biskupiec
• Droga wojewódzka nr 596: Biskupiec – Mnichowo

W mieście znajduje się stacja kolejowa Biskupiec Reszelski obsługująca ruch towarowy.

• Linia kolejowa nr 223: Czerwonka – Ełk

Edukacja

Szkoła Podstawowa nr 3

Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej, ul. Chrobrego 13

Szkoły Podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Orła Białego
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka

Licea

• Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych

Wspólnoty wyznaniowe

Warmińskie kapliczki przydrożne w Biskupcu:

Kapliczka przy alei Niepodległości

Kapliczka przy ul. Słowackiego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:

• parafia św. Jana Chrzciciela i Narodzenia NMP
• parafia bł. Karoliny Kózkówny

• Kościół Ewangelicko-Augsburski:

• filiał parafii w Sorkwitach^[12]

• Kościół Zielonoświątkowy:

• zbór „Słowo Życia“^[13]

• Świadkowie Jehowy:

• zbór Biskupiec Reszelski^[14][15][16].

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Biskupiec. Aktualnie występuje w IV lidze warmińsko-mazurskiej. Działa tu też klub kolarski LKK Warmia Biskupiec.

Media

W mieście działa kilka grup m.in.: Stowarzyszenie ProCultura, która wydaje Magazyn „Pod Tytułem”. W lokalnej telewizji Teletop emitowany jest program o mieście i gminie Biskupiec „Magazyn Informacji Miejskich” („MIM”). Biskupiec jest aktywny również w internecie, prowadzone są dwa serwisy pod adresem biskupiec.com.pl i ebiskupiec.pl, oraz serwis UMiG biskupiec.pl. Istnieje także Biskupieckie Forum Internetowe biskupiec.home.pl.

Ludzie związani z Biskupcem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Biskupcem‎.

Zobacz też

• powiat biskupiecki
• powiat reszelski
• cmentarz żydowski w Biskupcu