Warzęcha (zwyczajna)

Warzęcha (zwyczajna)^[4] (Platalea leucorodia) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny ibisów (Threskiornithidae), zamieszkujący Eurazję i Afrykę. Nie jest zagrożony.

Warzęcha (zwyczajna)

Platalea leucorodia[1]
Linnaeus, 1758
Warzęcha; widoczny charakterystycznie rozszerzony dziób
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	ibisowce
Rodzina	ibisy
Rodzaj	Platalea
Gatunek	warzęcha (zwyczajna)
Synonimy
Platalea major Schlegel & Temminck, 1849[2] Platalea leucorodia major Schlegel & Temminck, 1849[2]
Podgatunki
P. l. leucorodia Linnaeus, 1758 P. l. balsaci Naurois & F. Roux, 1974 P. l. archeri Neumann, 1928
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
tylko w sezonie lęgowym      występuje przez cały rok      zimowiska

Podgatunki i zasięg występowania

Warzęcha zamieszkuje w zależności od podgatunku^[5][6]:

• Platalea leucorodia leucorodia – zachodnia i południowa Europa na wschód przez Azję Środkową po północne Chiny i Koreę, Bliski Wschód oraz Azja Południowa po Indie i Cejlon na wschodzie. Zimuje w Afryce, południowej Azji i południowo-wschodnich Chinach. Do Polski nieregularnie zalatuje (np. Wielikąt). W latach 80. XIX w. Antoni Kocyan obserwował okazy warzęchy na Czarnym Dunajcu koło Witowa i pod Nowym Targiem, a także na Czarnej Orawie^[7]. Do 2017 r. odnotowano około 199 stwierdzeń, łącznie obserwowano około 345 osobników^[8].
• Platalea leucorodia balsaci – wyspy w Parku Narodowym Banc d’Arguin u wybrzeży Mauretanii. Populacja osiadła.
• Platalea leucorodia archeri – wybrzeża Morza Czerwonego i Somalii. Populacja osiadła.

Cechy gatunku

Upierzenie czysto białe, nogi i dziób ciemne. Z bliska widać nieregularne, faliste rysy poprzeczne brązowego koloru. Dziób na końcu łyżkowato rozszerzony i spłaszczony, żółty na końcu. U nasady dzioba i wokół oczu naga żółta skóra, w innych miejscach czarna. W okresie godowym u obu płci żółty czub z tyłu głowy (pióra ozdobne o długość 10–12 cm) i żółty nalot na piersi. Osobniki młodociane mają cały dziób różowy, a końce skrzydeł czarne. Budowa zbliżona do bociana, ale jest od niego mniejsza i ma czarne nogi. W locie wyciąga szyję i głowę, a za ogon nogi. Nie wydaje wtedy głosu. Usłyszeć „huh, huh, huh” można tylko gdy jest w gnieździe, oprócz tego klekoce. To ptak w większości wędrowny, populacja europejska do Afryki podzwrotnikowej odlatuje w sierpniu i wrześniu.

Wymiary średnie

• długość ciała ok. 80–90 cm^[9]
• rozpiętość skrzydeł 115–130 cm^[9]
• masa ciała 1,13–1,96 kg^[5]

Ekologia

Biotop

Brzegi wód słodkich i słonych (jeziora, stawy i bagna), o zarośniętych brzegach, lecz również o miejscach płytkich, z mulistym dnem, bez roślinności. Najczęściej w deltach rzek i przybrzeżnych lagunach zarośniętych gęstwinami trzcin, pałki i wikliny.

Żerowanie w Parku Narodowym Keoladeo w Bharatpur (Indie)

Krótki film nakręcony w Holandii

Jaja z kolekcji muzealnej

Toki

Na lęgowiska wraca w kwietniu lub maju. W czasie toków ptaki stroszą długie pióra na głowach i zadzierają dzioby tak, by uwidocznić barwną plamę na piersiach.

Gniazdo

Na drzewie, krzakach i w zaroślach lub w dużych trzcinowiskach, zbudowane z gałązek i trzciny, wyścielone trawą i piórami. Budują je oboje rodzice. Używane jest przez wiele lat i może przybierać ogromne rozmiary. Warzęcha tworzy stałe, duże (liczące kilkaset – kilka tysięcy par) kolonie lęgowe, często wraz z innymi ibisowatymi.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając (pora zależy od lokalizacji geograficznej) 3–5 białych jaj w brunatne plamki, na grubym końcu gęściejsze.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres 20–25 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta pozostają w gnieździe 6–8 tygodni karmione w tym czasie przez rodziców owadami wodnymi, larwami, robakami, mięczakami, skorupiakami i rzadziej drobnymi rybami i żabami. Młode mają czarne końce skrzydeł, czerwonobrązowy dziób i żółtawe łapy. Nie mają czubka.

Pożywienie

Drobne zwierzęta wodne. Poluje brodząc po płyciznach, zanurzając lekko otwarty dziób w wodzie i energicznie, łukowato poruszając głową i szyją na boki.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje warzęchę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 63–65 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany^[3].

Gatunek chroniony Konwencją o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt^[10]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[11].

Zobacz też

• ptaki Polski