Wersenian wapniowo-disodowy

Wersenian wapniowo-disodowy (łac. natrii calcii adetas) – organiczny związek chemiczny, sól wapniowo-sodowa kwasu wersenowego, stosowany jako odtrutka w leczeniu zatrucia ołowiem, cynkiem, kadmem i polonem.

Wersenian wapniowo-disodowy

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2,2',2,2'-(etano-1,2-diylobis(azanotriylo))tetraoctan disodu wapnia Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. natrii calcii adetas inne sól disodowo-wapniowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego edetynian disodowo-wapniowy, etylenodiaminotetraoctan disodowo-wapniowy E385
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C10H12CaN2Na2O8
Masa molowa	374,27 g/mol
Wygląd	bezwonny białe krystaliczne granulki albo biały lub prawie biały proszek, nieznacznie higroskopijny[1]
Identyfikacja
Numer CAS	62-33-9
PubChem	6093170
DrugBank	DBSALT000837
SMILES C(CN(CC(=O)[O-])CC(=O)[O-])N(CC(=O)[O-])CC(=O)[O-].[Na+].[Na+].[Ca+2]
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalny[1] w innych rozpuszczalnikach nierozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2018-07-07] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H315, H319, H335 Zwroty P P261, P305+P351+P338 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[2] 0 2 0
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	V03AB03
Stosowanie w ciąży	kategoria B[3]
Farmakokinetyka Procent wchłaniania <5%[4] Okres półtrwania 20-60 min[4] Wiązanie z białkami osocza i tkanek 10%[4] Wydalanie 70% z moczem[4]
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie, domięśniowo Objętość dystrybucji 0,2 /lg[4]

Mechanizm działania

Wersenian wapniowo-disodowy poprzez chelatowanie tworzy z jonami metali ciężkich rozpuszczalne kompleksy, które mogą być usuwane przez nerki^[5]. Po podaniu wersenianu wapniowo-disodowego wydalanie ołowiu z moczem wzrasta 20–50-krotnie. Nie powinien być podawany doustnie, ponieważ zwiększa się wówczas przyswajanie ołowiu z przewodu pokarmowego^[4].

Zastosowanie

• przewlekłe oraz ostre zatrucie ołowiem^[3]
• zatrucie cynkiem^[5]
• zatrucie kadmem^[5]
• zatrucie polonem^[4]
• diagnostyka podostrego zatrucia ołowiem^[4]

Związek znajduje się na wzorcowej liście podstawowych leków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO Model Lists of Essential Medicines) (2017)^[6].

Nie jest dopuszczony do obrotu w Polsce (2018)^[7].

Działania niepożądane

Może powodować następujące działania niepożądane: niewydolność nerek, ostra martwica cewek nerkowych, nudności, zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych, gorączka, przejściowy wzrost aktywność aminotransferaz w osoczu, hipotensja, zaburzenia rytmu serca, zapalenie kącików ust, wymioty, anoreksję, nadmierne pragnienie, wysypka, ból głowy^[3][4][5]. Przewlekłe podawanie może powodować niedobór cynku i witaminy B6^[4].

Nefrotoksyczność może być związana ze zwrotnym wchłanianiem ołowiu w nefronie^[4].