Zanokcicowate

Zanokcicowate (Aspleniaceae) – rodzina paproci z rzędu paprotkowców (Polypodiales). Obejmuje 2 rodzaje z ok. 730 gatunkami^[2]. Są to paprocie naziemne, naskalne i epifityczne występujące niemal kosmopolitycznie, jednak o największym zróżnicowaniu w strefie tropikalnej^[3]. Do polskiej flory należy 9 gatunków tradycyjnie zaliczanych do rodzaju zanokcica (Asplenium), a także włączony do tego rodzaju w systemach z XXI wieku, a tradycyjnie wyodrębniany w ramach osobnego rodzaju języcznik zwyczajny (Phyllitis scolopendrium, współcześnie Asplenium scolopendrium)^[4][5].

Zanokcicowate

Zanokcica serpentynowa
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	zanokcicowate
Nazwa systematyczna
Aspleniaceae Newman Hist. Brit. Ferns: 6. 1840[2]

Morfologia

Asplenium adiantum-nigrum i Asplenium ceterach

Asplenium nidus

Kłącze płożące, podnoszące się lub niemal wyprostowane, pokryte siateczkowatymi łuskami na wierzchołku i u podstawy ogonków liściowych. Liście o jednakowym kształcie (monomorficzne). Wiązki przewodzące pierzaste lub rozwidlające się, zwykle otwarte. Kupki zarodni wydłużone, nierzadko równowąskie, wzdłuż żyłek, z równowąskimi zawijkami^[3].

Systematyka

W systemie Smitha i in. (2006) rodzina w rzędzie paprotkowców (Polypodiales). Podkreślono w opisie rodziny niejasne granice międzyrodzajowe i dowiedzione już wówczas zagnieżdżenie niektórych tradycyjnie wyróżnianych rodzajów w obrębie rodzaju Asplenium. W efekcie wskazano tu przynależność od 1 do 10 rodzajów w zależności od ujęcia systematycznego^[3]. W systemie PPG I (2016) rodzina ma pozycję siostrzaną w stosunku do monotypowej rodziny Hemidictyaceae w obrębie podrzędu Aspleniineae H.Schneid. & C.J.Rothf. 2016 odpowiadającemu kladowi „eupolypods II” w systemie Smitha i in. (2006)^[2]. Wyróżniono w jej obrębie dwa rodzaje: zanokcica Asplenium i Hymenasplenium. Do tego pierwszego włączono wcześniej wyróżniane w rangach osobnych rodzajów m.in.: śledzionkę (Ceterach) i języcznik (Phyllitis)^[2].

Pozycja filogenetyczna rodziny w rzędzie paprotkowców^[6][7][2]

paprotkowce

Saccolomataceae Cystodiaceae Lonchitidaceae Lindsaeaceae Pteridaceae – orliczkowate Dennstaedtiaceae Cystopteridaceae – paprotnicowate Rhachidosoraceae Diplaziopsidaceae Desmophlebiaceae Aspleniaceae – zanokcicowate Hemidictyaceae Thelypteridaceae – zachylnikowate Woodsiaceae – rozrzutkowate Onocleaceae – onokleowate Blechnaceae – podrzeniowate Athyriaceae – wietlicowate Didymochlaenaceae Hypodematiaceae Dryopteridaceae – nerecznicowate Nephrolepidaceae – nefrolepisowate Lomariopsidaceae Tectariaceae Oleandraceae Davalliaceae – dawaliowate Polypodiaceae – paprotkowate

Wykaz rodzajów^[2]

• Asplenium L., Sp. Pl. 2: 1078. 1753 – zanokcica
• Hymenasplenium Hayata, Bot. Mag. (Tokyo) 41 (492): 712. 1927