Zbiornik Nielisz

Zbiornik Nielisz – sztuczne jezioro w powiecie zamojskim (województwo lubelskie), w Kotlinie Zamojskiej (Wyżyna Lubelska), utworzone na górnym Wieprzu^[1] w latach 1994–1998^[2]. Zapora czołowa akwenu była pierwszym w ówczesnym województwie zamojskim obiektem hydrotechnicznym tej wielkości^[3].

Widoki ogólne zbiornika

Nielisz

Widok z zapory od zachodu
Położenie
Państwo	Polska
Lokalizacja	Padół Zamojski
Miejscowości nadbrzeżne	Nielisz, Nawóz, Kulików, Deszkowice
Region	Wyżyna Lubelska
Wysokość lustra	191 m n.p.m.
Morfometria
Objętość	15,7 mln m³
Hydrologia
Rzeki zasilające	Wieprz
Rzeki wypływające	Wieprz
Rodzaj jeziora	zbiornik retencyjny
Położenie na mapie gminy Nielisz Nielisz
Położenie na mapie Polski Nielisz
Położenie na mapie województwa lubelskiego Nielisz
Położenie na mapie powiatu zamojskiego Nielisz
50°47′00,0280″N 23°00′58,9298″E

Zbiornik obejmuje tereny wsi: Nielisz, Nawóz, Kulików i Deszkowice^[4]. Przekrój piętrzenia w zbiorniku zamyka zlewnię o powierzchni 1281 km² (rzeki Wieprz oraz Por) i znajduje się na 235,4 kilometrze Wieprza. Zapora czołowa posadowiona jest w Nieliszu, w ciągu drogi Nielisz – Nawóz, w miejscu dawnej zapory zbiornika suchego (istniejącej od 1976^[5]). Zapora, przebudowana w latach 1994–1998^[5], ma długość 760 metrów i rzędną korony 196 m n.p.m. (kolejni projektanci: Biuro Projektów Wodnych Melioracji w Lublinie, Spółka Wodno-Ściekowa Wieprz i od 1994 Bipromel Warszawa). Wykonana jest z piasków miejscowych (drobnych i pylastych). Korona ma osiem metrów szerokości, a droga na niej, pierwotnie brukowana, 6,5 metra szerokości. Skarpa odwodna ma nachylenie 1:4, a odpowietrzna 1:2. Żelbetowy jaz ma konstrukcję dokową, z dwoma przęsłami po sześć metrów każde i mechaniczne zamknięcia klapowe (6 x 4 metra). Próg jazu zlokalizowano na rzędnej 191 m n.p.m., filar i przyczółki – 196 m n.p.m., dno niecki wypadowej – 187 m n.p.m., z możliwością piętrzenia do 195 m n.p.m. Niecka wypadowa ma wymiary 13 x 27 metrów oraz próg o rzędnej 188,5 m n.p.m. Umocnieniem poszaru poniżej niecki są płyty żelbetowe na długości dziewięciu metrów, potem znajduje się materac faszynowo-kamienny o długości dwunastu metrów i metrowej grubości, kryty prefabrykowanymi płytami, a na końcu czternastometrowy narzut kamienny o grubości 0,6 metra. Jaz zaprojektowano w ten sposób, by była możliwość jego nadbudowy o 5,95 metra do rzędnej piętrzenia 198,75 m n.p.m. Pojemność zalewu to 15,7 miliona m³^[6]. Trudne warunki geotechniczne (grunty słabonośne) spowodowały konieczność wzmacniania podłoża^[7].

Główną funkcją zbiornika jest przeciwdziałanie powodziom. Zaprojektowano też funkcje energetyczną: projektowano elektrownię wodną o mocy 220 kW (obecna ma moc to 370 kW^[2]). Zbiornik ma też funkcję hodowlaną (zarybianie) i rekreacyjną, zwłaszcza dla Zamościa (sporty wodne, plażowanie i inne)^[6].

Analiza z 2014 wykazała, że realizacja zbiornika pozytywnie wpłynęła na wyrównanie przepływów niskich Wieprza. Podniesienie poziomu wód podziemnych w okolicy zalewu miało wpływ na poprawę warunków krążenia wód w zlewniach przyległych. Zbiornik ma wpływ na stabilizację przepływów poniżej ujęcia wód do kanału Wieprz-Krzna^[1].

Elektrownia wodna Nielisz (przepływowa) korzysta z istniejącego piętrzenia w kilometrze 235+200. Oddano ją do użytku w grudniu 1997. Zakład wyposażony jest w jeden hydrozespół typu Kaplana o osi pionowej Mecamidi France^[2].

Galeria

• 
  Widok od strony elektrowni
• 
  Widok ze środka zalewu, z łodzi
• 
  Widok ze środka zalewu, z łodzi