Zdzieszowice - Wikiwand

Zdzieszowice (niem. Deschowitz) – miasto w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zdzieszowice. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego. Na terenie miasta znajdują się zakłady koksownicze będące największą pod względem produkcji koksownią w Polsce i Europie.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto miało 10 157 mieszkańców^[2].

Remove ads

Położenie

Zdzieszowice to miasto położone w środkowo-wschodniej części województwa opolskiego w powiecie krapkowickim. Miasto leży w rolniczo-przemysłowej okolicy i jest ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym i gospodarczym dla okolicznych miejscowości. Zdzieszowice leżą przy drodze wojewódzkiej nr 423: Krapkowice – Kędzierzyn-Koźle. W pobliżu miasta przebiega autostrada A4 oraz droga krajowa nr 45 (Opole – Racibórz).

W Zdzieszowicach (od listopada 1845) istnieje stacja kolejowa położona w ciągu 2-torowej, zelektryfikowanej w grudniu 1961, linii kolejowej nr 136 łączącej Kędzierzyn-Koźle i Opole Groszowice.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,35 km²^[3].

Prom na Odrze w Zdzieszowicach jest jedynym w województwie ręcznym promem dolnonapędowym, jednak nie jest unikatem na skalę europejską (taka opinia pojawia się w niektórych źródłach)^[4]

Remove ads

Geologia

Na terenie Zdzieszowic istnieją dwa ozy, część miasta leży w obrębie terasów Odry^[5].

Nazwa miasta

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Zdzessowicz pochodzi z 1386 roku. Przez lata ulegała ona modyfikacjom. Nazwa została zniemczona jako Deschowitz. Pod wpływem niemieckim pojawiła się wtórna starośląska forma Dzieszowice. W 1936 roku nazwa Deschowitz zastąpiona została przez nazistowską administrację III Rzeszy nazwą Odertal (Dolina Odry).

Nazwa wywodzi się od nazwy osobowej Zdziech, która pochodzi od imion złożonych typu Zdziesław, Zdzisław.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Dzieszowic oraz niemiecką formą Dzieschowitz^[6]. Spis wymienia również kolonię leżącą w pobliżu miejscowości o nazwie Solownia^[6]. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku, którego autorem jest J.C. Müller notuje polską nazwę miejscowości Dzieszowic oraz niemiecką nazwę – Dzieschowitz^[7].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[8]

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

W 1910 roku w miejscowości mieszkało 1567 mieszkańców, z czego 1202 mówiło językiem polskim, 19 polskim i niemieckim, a 346 niemieckim. W wyborach komunalnych, jakie odbyły się w listopadzie 1919 roku, na ogólną liczbę 357 głosów 276 oddano na listę polską, która uzyskała w ten sposób 7 z 9 mandatów^[9]. W 1919 roku w miejscowości działały polskie organizacje: Kółko Rolnicze oraz regionalne koło Związku Rolników Polskich. Podczas plebiscytu na Śląsku swoje głosy oddało 1015 osób, w tym 164 urodzonych, ale nie mieszkających w Zdzieszowicach. Za Polską głosowało 479 wotantów, a za Niemcami 533^[10].

Miejscowość objęły zacięte walki w czasie III powstania śląskiego. W bitwie w okolicach miejscowości obie strony użyły pociągów pancernych. Ostatecznie powstańcy zostali wyparci z miejscowości i przenieśli się w okolice Ortowic^[9].

6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 281 powstał w Zdzieszowicach^[11].

26 marca 1993 roku podczas zjazdu Krajowego Porozumienia Komisji Zakładowych NSZZ „Solidarność” w Zdzieszowicach prezydent Lech Wałęsa założył Bezpartyjne Forum na Rzecz Reform, które było zalążkiem powstałego trzy miesiące później BBWR^[12]^[13].

Burmistrzem miasta nieprzerwanie^[14] od 1990 do 2014 roku był Dieter Przewdzing, który 18 lutego 2014 roku został brutalnie zamordowany^[15].

Remove ads

Burmistrzowie

Dieter Przewdzing (1990−2014)^[16]
Sybila Zimerman (2014−2024)
Sylwester Gidel (2024−)

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 12 908 mieszkańców^[17].

Zabytki

Zdzieszowice są miastem ubogim w zabytki. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[19]:

mogiła zbiorowa powstańców śląskich, na cmentarzu katolickim, przy ul. Solownia
park pałacowy, z czwartej ćw. XIX/XX w.

Inne obiekty to:

kościół pw. św. Antoniego, pochodzący z 1937 r.
kapliczka dzwonnicza z XIX w.
budynek Urzędu Miasta i Gminy wraz z przylegającym dawnym kościołem parafialnym
kilkadziesiąt zabytkowych domów robotniczych
pomnik Powstańca Śląskiego, autorstwa Jana Borowczaka.

Remove ads

Gospodarka

Głównym podmiotem gospodarczym na terenie miasta są Zakłady Koksownicze „Zdzieszowice” Sp. z o.o. w których pracuje znaczna część zdzieszowiczan. Ponadto w mieście istnieją firmy takie jak: ZK REM sp. z o.o., Trans-Koks sp. z o.o., P.U.H. HYDROMIL Sp.j Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”.

Na terenie miasta Zdzieszowice istnieje ponad 400 podmiotów gospodarczych. Istnieje poczta, komisariat policji, hurtownie, sklepy i punkty serwisowe, serwisy samochodowe, stacje benzynowe, stacje obsługi samochodów. Oprócz tego w mieście istnieje Fabryka Opakowań z tworzyw sztucznych – NORDFOLIEN, firma Wakro – specjalizująca się wykonawstwem i montażem urządzeń do transportu i magazynowania materiałów sypkich oraz firma MTB – zaprawy budowlane (grupa Kreisel) specjalizująca się w produkcji suchych zapraw i klejów budowlanych.

Jan Styra hodowca dyń ze Zdzieszowic od 2007 do 2011, co roku bił kolejne rekordy w hodowli gigantycznych dyń^[20]. Największy okaz z 2011 roku ważył 580,5 kg i zajął czwarte miejsce na Dyniowych Mistrzostwach Europy w niemieckim Ludwigsburgu^[21]

Remove ads

Sport

W Zdzieszowicach istnieje stadion miejski, pełnowymiarowa hala sportowa, basen kąpielowy, mini-skatepark, ścianka wspinaczkowa. Działalność sportową prowadzi kluby i stowarzyszenia sportowe:

Hutniczy Klub Sportowy „Ruch” – prowadzący sekcję piłki nożnej, piłki ręcznej kobiet, piłki siatkowej mężczyzn
Miejski Międzyszkolny Klub Sportowy – prowadzący sekcje pływacką i koszykówki
LUKS „Azymek” Zdzieszowice
UKS „Lotna” Zdzieszowice
Lekkoatletyczny Klub Sportowy „Centrum”
Stowarzyszenie Wychowania przez Sport i Rekreację „Koksownik”
Klub Turystyki Niekonwencjonalnej „Kuźnia” – prowadzący sekcję wspinaczkową.

Kultura

Animatorem życia kulturalnego w Zdzieszowicach jest Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji. Organizuje on wiele imprez kulturalno-rozrywkowych w mieście i okolicy. Na terenie Zdzieszowic działa również Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, która posiada w swoich zbiorach ponad 80 tys. woluminów. Oprócz tego w mieście działają trzy kluby osiedlowe. Istniejące w mieście kino „Odrodzenie” zawiesiło swoją działalność ze względu na brak cyfrowego projektora.

Remove ads