Далай
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Далай (нууч. Океан) — аан дойду туустаах уута уонна гидросфера бастыҥ компонена. Аан дойду далайа (Аан Далай) Сир ньуурун 71% ылар. Далай атмосфераны уонна Сир тас ньуурун литосфераны кытта быстыспат ситимнээх.
Саха тылыгар далай диэн муҥура биллибэт киэҥ, дириҥ ууну (өрүс, күөл, байҕал) ааттыыллар[1].
Далайы үөрэтэр билими океанология дииллэр; далай фаунатын уонна флоратын далай биологията диэн бмология салаата үөрэтэр.
Remove ads
Аан Далайы араарыы
Аан Далайы түөрт эбэтэр биэс чааска араараллар[2]. 1937 сылтан 1953 сыллаахха диэри биэс далайы араараллара: Чуумпу, Атлантика, Ииндийэ далайа, Хотугу Муустаах уонна Соҕуруу (эбэтэр Соҕуруу Муустаах) далайдарга. «Соҕуруу Далай» диэн тиэрмин өссө XVIII үйэттэн туттуллар, ол саҕана кини эргинин тиһиктээхтик чинчийиини саҕалаабыттара. Аан дойду гидрографиятын тэрилтэтэ бэйэтин бэчээккэ тахсыбыт докумуоннарыгар Соҕуруу далайы Атлантикаттан, Ииндийэ далайыттан уонна Чуумпу далайтан 1937 сыллаахха арааран туспа далай быһыытынан билиммитэ. Төрүөтэ: үс далай соҕуруу өттүгэр кирбиилэрэ чопчу олоҕо суох, ону тэҥэ Антарктиданы кытта чугас уулар бэйэлэрэ туһунан уратылаахтар, ону таһынан Антарктика циркумполяр сүүрээнэ кинилэри ситимниир. Ол эрээри, кэлин Соҕуруу далайы араарартан батыммыттара[3]. 2000 сыллахха Аан дойду гидрографиятын тэрилтэтэ биэс далайга араарыыны ылыммыта эрээри, бу быһаарыы ратификацияны ааһа илик, онон билиҥҥи туругунан 4 далай баар диэн ааҕыллар[4].
Remove ads
Быһаарыылар
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads