Telegram
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Telegram est unu servìtziu de messageria istantànea de Telegram LLC, sotziedade a responsabilidade limitada cun sede in Dubai, fundada dae s'imprendidore russu Pavel Durov.[1][2] Is clientes ufitziales de Telegram sunt distribuidos comente a programma lìberu pro Android, Linux, iOS, MacOS e Windows.[3]
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia 
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
campidanesu · logudoresu · nugoresu
.png)
Is funtziones printzipales de Telegram sunt s'iscàmbiu de messàgios de testu intra duos impitadores o in grupu finas a 200 000 partetzipantes, mutidas vocales e video-mutidas codificadas puntu-puntu, messàgios vocales, vìdeu-messàgios, fotografias, vìdeus, adesivos e archìvios de cale si siat tipu finas a 2 GB[4][5]. Pro mèdiu de is canales est fintzas possìbile sa trasmissione in direta de àudiu/vìdeu e testu a totu is membros. In prus, est possìbile a impostare unu temporizadore pro s'eliminatzione automàtica de unu messàgiu una borta chi su destinatàriu dd'at bidu.
Remove ads
Istòria
Telegram est istadu fundadu in su 2013 dae is frades Nikolaj e Pavel Durov, fundadores de sa retze sotziale russa VK[5]. Is fundadores ant annuntziadu chi sa sotziedade Telegram LLC est un'organizatzione chene punna de lucru non ligada a VK e cun sede in Dubai.[6][7] Nikolaj at creadu su protocollu MTProto, a sa base de Telegram, mentras Pavel at frunidu amparu finantziàriu e infrastruturas pro mèdiu de su fundu suo Digital Fortress.[8] Su 24 freargiu 2014 unu fork de Telegram chi respetat sa filosofia FOSS est istadu agiuntu a F-Droid.[9][10]
Telegram teniat su progetu de criptodinari suo, TON, ma su 12 maju 2020, su fundadore Pavel Durov nd'at annuntziadu s'abbandonu.[11]
Su 23 de idas 2020, Durov at annuntziadu chi sa prataforma est lòmpida a 500 milliones de impitadores mensiles ativos, faghende sa gestione de is serbidores cara meda. Pro custu, incumentzende dae su 2021 at a èssere insertada publitzidade a intro de s'aplicatzione. Segundu su fundadore de su progetu, issas no ant a istorbare s'esperièntzia de s'usuàriu.
Istatìsticas
Su 12 ghennàrgiu 2021 s'aplicatzione est arribada a 500 milliones de impitadores ativas pro mese. Pavel Durov at assotziadu custu resurtadu a su fatu chi 25 milliones de impitadores noos si siant iscritos in s'ìnteri de is 72 oras in antis, abbandonende WhatsApp pro neghe de is cunditziones noas suas de impreu.[12]
Remove ads
Piessìnnios
Is clientes ufitziales de Telegram sunt programmas lìberos. Su còdighe de orìgine de su serbidore imbetzes no est istadu publicadu e no est progetadu pro permìtere de istantargiare una retze pro frunire in manera autònoma custu servìtziu de messageria[13].
Is messàgios e s'impitadore
Is messàgios imbiados sunt codificados e sarvados in sa retze cloud de Telegram. Custu faghet a manera chi is messàgios siant a disponimentu in ònnia dispositivu in ue s'impitadore impreat su servìtziu, chene bisòngiu de nde tènnere còpias non codificadas in àteros servìtzios comente Google Drive, comente acontesset pro àteras app che Whatsapp. Incumentzende dae su 24 martzu 2019, est istada introduida una funtzionalidade noa chi permitit de eliminare messàgios imbiados e retzidos chene làcanas de tempus e chene lassare rastros pro ambos membros de una tzarrada.[14]
Cando s'impitadore si registrat, podet seberare si permìtere a àteros de ddu chircare insertende su nomìngiu seberadu. Custa funtzione permitit de chircare s'impitadore in Telegram chene connòschere su nùmeru suo de telèfonu.
Dae sa versione 3.9, faghet a modificare is messàgios imbiados finas a duas dies a pustis de s'imbiu.[15]
Is tzarradas
- Tzarradas cloud (clàssicas): sa tzarrada impreat una codìfica cliente-serbidore, est a nàrrere chi is comunicatziones de su dispositivu cun su serbidore sunt codificadas. Su resonu abarrat duncas sarvadu in su serbidore de Telegram[16] pro pòdere èssere sincronizadas in prus dispositivos (telefoneddos, elaboradores, tauleddas, etc). In sa tzarrada faghet a imbiare messàgios de testu, de boghe, vìdeu-messàgios, positziones GPS, cuntatos e cale si siat archìviu mannu finas a 2 GB.
- Tzarradas segretas: impreant una codìfica puntu-puntu, duncas su resonu est codificadu in ambos dispositivos e no abarrat sarvadu me in su serbidore. A un'ala, custas tzarradas sunt prus riservadas; a s'àtera ala, no faghet a ddas sincronizare in prus dispositivos[17][18][19][20]. Faghet fintzas a impostare unu "tempus de àuto-distrutzione" pro sa tzarrada chi, passadu custu tempus, si cantzellat a sola.
Is grupos
Is grupos de Telegram podent cuntènnere finas a 200 000 membros; est possìbile a seberare is permissos pro is amministradores e is àteros impitadores.
Is canales
Is canales, nàschidos in cabudanni 2015, sunt tzarradas in ue is amministradores podent imbiare messàgios e is membros podent cummentare isceti si su canale est assotziadu a unu grupu.[21] Unu canale no portat lìmite de iscritos e podet èssere pùblicu o privadu; a su canale pùblicu faghet a assotziare unu ligòngiu e unu nòmine chi podet èssere agatadu cun sa funtzione de chirca de s'app, mentras pro su privadu est generadu unu ligòngiu cun 22 caràteres alfa-numèricos casuales.[22]
Averìguu
In s'abrile de su 2020, cun s'ammanniare de sa netzessidade de controllare su fenòmenu de is noas farsas in s'ìnteri de sa pandemia de COVID-19, ant introduidu is canales averiguados, chi is ministeros de sa salude de unos cantos paisu ant impreadu pro comunicare cun is tzitadinos.[23]
A su pròpiu tempus, ant introduidu sa possibilidade de pedire s'averìguu de unu bot, grupu o canale chi satisfatzat is lìnias-ghia de Telegram.[24]
Tzarradas de boghe
Incumentzende dae su mese de idas 2020, a intro de grupos e canales faghet a aviare sessiones de tzarradas de boghe, in ue faghet a comunicare cun su pròpiu mecanismu de un'emissore-retzidore palmare.[25]
Su 19 martzu 2021 Telegram pùblicat un'annoamentu de importu: is Tzarradas de Boghe 2.0.[26] Cun custas, s'impitadore podet registrare is resonadas, e pedire permissu de faeddare ponende su sinnu de pesare sa manu. In prus, s'amministradore de unu canale pùblicu o unu grupu ddu podet impreare comente a profilu pro pigare parte a una tzarrada de boghe, cuende de aici s'identidade sua.
Dae làmpadas 2021 ddoe at fintzas is vìdeu-mutidas de grupu, un'estensione de is tzarradas de boghe chi permitit de ativare sa video-càmera e cumpartzire s'ischermu.[27] A fine de austu essit possìbile, me is tzarradas de boghe de is canales e de is grupos, trasmìtere vìdeos a unu nùmeru infinidu de persones.[28]
Is bot
In làmpadas 2015 Telegram at introduidu una prataforma pro permìtere, a isvilupadores esternos, de creare is bot. Is bot sunt contos Telegram, manigiados dae unu programma, chi oferint funtzionalidades cun rispostas lestras e automàticas.[29]
Dae su 4 de ghennàrgiu 2016 est a disponimentu una modalidade noa integrada pro is bot, chi permitit de impreare unu bot in manera simpre tzitende·ddu cun su nòmine suo, in cale si siat tzarrada.[30][31]
Is adesivos
Is adesivos sunt immàgines a arta definitzione sarvadas in su cloud. Tenent sa punna de fàghere is emoticonas prus espressivas e cumbinchidoras. Is adesivos sunt agrupados in pachetes, faghet a ddus agiùnghere a sa libreria pròpia cun s'impreu de unu ligòngiu opuru incarchende subra un'adesivu imbiadu dae unu àteru impitadore e posca incarchende "Agiunghe Adesivos".[32]
Telegraph
Telegraph est unu trastu chi Telegram oferit pro sa publicatzione de postadas formatadas cun fotorafias, vìdeus, e cuntènnidos multimediales, comente vìdeus de YouTube e Vimeo o tweet.[33]
Visualizatzione istantànea
Dae santandria de su 2016, gràtzias a su servìtziu de Visualizatzione istantànea, Telegram permitit de abèrrere unos cantos ligòngios a traessu de unu navigadore nativu cun unu tempus de carrigamentu nullu e reduende su consumu de datos.[33] In su 2018 Telegram at megioradu su servìtziu, chirchende a bellu a bellu de fàghere funtzionare custu servìtziu pro sa parte manna de is pàginas web[34].
Importatzione de is tzarradas
A pustis de s'ammàniu de iscritziones acontèssida in su ghennàrgiu de su 2021, est a disponimentu sa possibilidade de importare is messàgios dae unas cantas aplicatziones de messageria, comente a WhatsApp, Line e KakaoTalk. Cun custu servìtziu, is impitadores podent visualizare is messàgios iscambiados in passadu impreende custas app, a intro de sa tzarrada presente in Telegram.[35]
Sondàgios
A intro de grupos e canales est possìbile cumpartzire sondàgios a risposta mùltipla. Is rispostas de is sondàgios podent èssere privadas o pùblicas.[36]
Remove ads
Mutidas e vìdeu-mutidas
Su 30 martzu 2017 Telegram at annuntziadu s'introdutzione de is mutidas vocales codificadas puntu-puntu, promitende una calidade arta.[37][38]
Su 15 austu 2020, Telegram at agiuntu sa vìdeu-mutida cun critografia puntu-puntu comente a Signal e WhatsApp.[39]
Architetura
.png)
Is interfaches de programmatzione de Telegram
Is interfaches de programmatzione (API) de Telegram sunt a disponimentu pro is isvilupadores indipendentes, pro creare bot o clientes alternativos de Telegram; ambas sunt in donu.[40][41] Pro esempru, Plus Messenger est unu cliente alternativu iscritu impreende is API de Telegram.[42]
Versione web
Telegram faghet a dd'impreare colleghende·si a una pàgina de su giassu de Telegram cun unu navigadore web. A custa versione ddi narant Telegram Web.[43]
Remove ads
Balàngios
Mancari Telegram aeret annuntziadu chi non diat àere mai insertadu publitzidade in s'aplicatzione, limitende is fontes issoro de balàngiu a is donatziones, a sa fine de su 2020 Pavel Durov at annuntziadu chi Telegram est istudiende comente insertare annùntzios publitzitàrios in s'aplicatzione in manera no infadosa.[44][45]
Is annùntzios publitzitàrios no ant a èssere mai ammustrados me is tzarradas cun is impitadores, nen privadas ne in grupu, ma ant a èssere isfrutados is canales pùblicos. Telegram at annuntziadu chi at a fàghere a reconnòschere is annùntzios publitzitàrios a discansu, pro limitare su fenòmenu de is annùntzios ingannosos giai presente, e cun respetu de sa privatesa de is impitadores.[46]
In prus, Telegram bolet introduire in su 2021 unas cantas funtzionalidades a pagamentu pro impitadores premium, comente profilos aziendales, mantenende però in donu is servìtzios de oe a disponimentu pro totu is impitadores[47].
Gràtzias a custas funtzionalidades noas, Telegram at a pòdere pagare is costos de is serbidores e de su tràficu de datos, difìtziles de sustènnere cun is donatziones.
Su 23 martzu 2021, Pavel Durov at annuntziadu de àere collidu unu milliardu de dòllaros bendende obligatziones, a cun sa punna de sustentare su sistema de annùntzios e sutaliniende s'obietivu de furriare Telegram a azienda cun finàntzia sustenìbile.[48]
Remove ads
Impreos contierrados
Jihadistas
Is polìticas fortes de privatesa e s'impreu de tzarradas segretas, ant fatu a manera chi Telegram siat essidu unu de is prus trastos de propaganda impreados dae is jihadistas, e prus che totu dae s'ISIS.[49]
In su cabudanni de su 2015 Pavel Durov at decraradu chi su deretu a sa privatesa est prus de importu de sa timoria chi acontessant cosas malas che su terrorismu, narende a abbètiu chi diat tocare a bandire fintzas su faeddu ca is terroristas dd'impreant pro comunicare.[50] In santandria de su 2015 Telegram at annuntziadu su blocu de 78 canales ligados a s'ISIS.[51]
In su mese de idas 2016 s'iscuadra at annuntziadu su canale ISIS Watch (@ISISwatch) pro sinnalare su nùmeru de canales, grupos e bot ligados a su terrorismu bogados ònnia die.[52]
Grupos de dereta estrema
A bellu a bellu Telegram est essidu puntu de addòbiu de unos cantos movimentos ratzistas, misòginos e antisemitas ispainados in zonas vàrias de su mundu.[53][54]
Su grupu neo-nazista The Base, a pustis de su blocu in àteras prataformas mannas, at impreadu Telegram comente a unu de is mèdios printzipales de comunicatzione. A pustis de unos cantos arrestos acontèssidos in su 2020, su profilu ufitziale de Telegram at pedidu a su grupu de agabbare de postare.[55]
Telegram est connotu comente a unu de is mèdios de comunicatzione chi is Proud Boys impreant de prus a pustis chi prataformas comente a Facebook e Twitter ddos ant blocados a pustis de s'assaltu a su Capidòlliu de is Istados Unidos de Amèrica de su 2021.[56]
In su ghennàrgiu 2021, Telegram at cunfirmadu de àere blocadu "dosinas" de canales neonazistas e suprematistas biancos cun deghinas de mìgias de sighidores pro intzullida a sa violèntzia.[57]
Pedo-pornografia e vindita porno
S'aplicatzione est s'ispissu impreada pro su cumpartzimentu de materiale porno, custu includet fintzas materiale pedo-pornogròficu e de vindita porno.[58] Custu fenòmenu, ispainadu in manera globale, est presente fintzas in Itàlia e at ingendradu crìticas a is polìticas de sa prataforma e a su fatu de no àere rispostu a is sinnaladuras de is impitadores e de sa Politzia de Istadu.[59]
Pirateria
Sos canales de Telegram sunt s'ispissu mèdiu de cumpartzimentu de cuntènnidos piratas, comente pellìculas, mùsica o còpias de giornales. Cun s'ammàniu de su fenòmenu in s'ìnteri de sa pandemia de COVID-19 in Itàlia, sa Federatzione italiana editores giornales at pedidu a s'autoridade pro sas garantzias in is comunicatziones de suspèndere su servìtziu, chene dda otènnere.[60]
Su fenòmenu de sa pirateria at giutu Telegram a èssere insertadu in su mese de idas de su 2020 in una lista de s'Unione Europea pro su controllu de sa farsificadura e de sa pirateria, in ue cumparet pro prima in pari cun VK.[61][62]
Bot pro sa bèndida de datos
In su 2021 ant agatadu unu bot in Telegram bonu a bèndere is nùmeros telefònicos de 533 milliones de impitadores Facebook.[63]
Remove ads
Tzensura
Azerbaigiàn
Incumentzende dae su 27 de su mese de ledàmene 2020, pro neghe de sa cuntierra armada in su Nagorno Karabakh, su Ministeru de is trasportos, de is comunicatziones e de is tecnologias artas de s'Azerbaigiàn at cumandadu sa tasidura temporànea de s'impreu de retes sotziales-mèdia medas a intro de su paisu. Custa restritzione at giutu a su blocu totale de is servìtzios de Telegram, Facebook, WhatsApp, YouTube, Instagram, TikTok, LinkedIn, Twitter, Zoom e Skype. Is limitatziones sunt istadas bogadas su 10 de onniasantu.[64]
Bahrein
In su mese de làmpadas de su 2017 s'impreu de Telegram est istadu blocadu me is territòrios de su Bahrein.[65]
Bielorùssia
In s'ìnteri de is protestas in Bielorùssia de su 2020 is manifestantes ant impreadu Telegram comente a prataforma pro su coordinamentu.[66] Telegram difatis est istada una de is pagas prataformas pro sa comunicatzione a disponimentu me is tres dies a pustis de is eletziones, in ue Internet fiat tzensuradu.[67] Cun totu is isfortzos de su guvernu pro blocare s'impreu de s'aplicatzione, su merie de su 11 austu su 45% de is persones chi impreaiant s'aplicatzione pro su coordinamentu de is protestas s'est connètida a su servìtziu.[68]
Tzina
In su làmpadas de su 2015 sa Tzina at blocadu s'impreu de s'aplicatzione,[69] in pari cun WhatsApp, Signal e àteros.[70]
Hong Kong
Mancari Telegram esseret giai istada blocada dae su guvernu tzinesu, in su cursu de is protestas in Hong Kong de su 2019-2020 s'aplicatzione est istada de importu mannu, permitende a is manifestantes de coordinare s'atzione.[71] Su 11 làmpadas 2019 ant arrestadu a Ivan Ip, s'amministradore de unu grupu in Telegram cun unu nùmeru de membros intre 20 000 e 30 000, cun s'acusa de cospirare pro fàghere dannu a sa comunidade. S'òmine at naradu chi sa politzia dd'at obligadu a isblocare s'atzessu a su telèfonu suo e cumpartzire sa lista de is membros de su grupu.[72][73] Me is dies a pustis de s'arrestu de Ivan Ip, is serbidores de Telegram ant sufridu atacos informàticos DDos chi nd'ant mandadu in tilt su servìtziu. Telegram at posca inditadu su guvernu tzinesu comente a mandante de custos atacos. Pavel Durov at naradu chi cuddu no fiat su primu episòdiu de su gènere in s'ìnteri de sa protesta.[74]
Su 28 austu de su 2019 s'Hong Kong Internèt Service Providers Association at annuntziadu sa voluntade de su guvernu de Hong Kong de blocare s'impreu de Telegram.[75]
Ìndia
In su cumintzu de su 2019 is frunidores de servìtziu Internet indianos aiant blocadu Telegram e àteras prataformas web.[76] Sa càusa possìbile de custa tzensura est sa reperibilidade de pornografia.[77] Su 9 freàrgiu de su 2019 s'Internet Freedom Foundation, un'organizatzione indiana non guvernativa pro sa tutela de is deretos e de is libertades digitales, at pedidu crarimentos a subra de s'interessu de su dipartimentu de is telecomunicatziones indianu in su blocu de Telegram, chi at decraradu de non nde tènnere informatzione peruna.[78]
Indonèsia
In su 2017 s'Indonèsia at blocadu s'impreu de Telegram pro neghe de sa propaganda terrorista presente in s'aplicatzione. A pustis, su guvernu indonesianu e sa sotziedade de Pavel Durov ant sutascritu un'acòrdiu pro limitare su fenòmenu, a manera chi s'aplicatzione est torrada a funtzionare.[79]
Iràn
Su blocu de su guvernu iranianu a impreare Viber[80] e Line at giutu a una grandu crèschida de s'impreu Telegram.[81] Comente est essida s'aplicatzione de messageria de riferimentu, in s'austu de su 2015 su guvernu iranianu at impostu a Telegram de eliminare unos cantos càbidos chi ddu tragagiaiant.[82] S'eliminatzione de custos càbidos a banda de Telegram est istadu motivu de crìtica; s'azienda s'est giustificada narende chi is càbidos a intro de is tzarradas fiant de su totu in su seguru e a foras de custu interventu, chi at isceti burradu unos cantos pachetes de adesivos e bot de sa prataforma. Su 20 de ledàmene 2015 Pavel Durov at naradu chi su guvernu iranianu aiat pedidu a Telegram de atzèdere a datos chi pertocaiant resonos privados e a pustis de sa risposta negativa de Telegram is servìtzios issoro sunt istados blocados unas cantas oras.[83][83]
In su maju de su 2016 su guvernu iranianu at pedidu a Telegram de mòere is datos de is tzarradas de is tzitadinos suos a serbidores a intro de su paisu.[84]
Su 20 abrile de su 2017 sa possibilidade de fàghere mutidas in Telegram est de su totu blocada.[85] Su 30 de idas Telegram at serradu unu canale chi in s'ìnteri de unas cantas protestas intzentivaiat s'impreu de mòlotov contra sa politzia iraniana. A pustis Telegram at decraradu chi su canale andaiat contra a is lìnias ghia de s'aplicatzione e is polìticas de proibitzione de sa violèntzia.[86] Su canale est istadu isblocadu a pustis de sa promissa de is amministradores suos de no andare contra a is règulas de Telegram.[87] Su 31 de idas su guvernu iranianu at annuntziadu restritziones temporàneas cun sa punna de garantire s'assèliu e sa seguridade in su paisu, a pustis chi sa sotziedade si fiat refudada de oscurare is canales de protesta paghiosos.[88] Su 13 ghennàrgiu de su 2018 is servìtzios de Telegram nd'at torradu a isblocare is servìtzios, fintzas pro ite ca su blocu fiat faghende dannu econòmicu.[88]
In su martzu de su 2018 su presidente de su comitadu pro sa polìtica èstera e sa seguridade natzionale at annuntziadu sa netzessidade de blocare Telegram intro de su 20 abrile 2018, ca est istada de importu in s'ìnteri de is protestas e chi tocaiat a finantziare app locales.[89][90] Mancari esseret istadu osservadu chi in su cursu de su blocu de Telegram de su ghennàrgiu de su 2018 su 75% de is tzitadinos aiant impreau servìtzios de VPN pro sighire a impreare Telegram imbetzes de app locales, su 1 maju 2018 su guvernu at torradu a blocare s'aplicatzione.[91][92]
Su 27 abrile 2018 ant revocadu sa litzèntzia a Telegram de tènnere is serbidores CDN in su paisu.[93]
Pakistàn
Su 17 de onniasantu de su 2017 su guvernu pakistanu at blocadu s'impreu de is servìtzios de Telegram.[94]
Rùssia
Su 16 maju 2018 is mèdios de comunicatzione russos ant annuntziadu chi su Roskomnadzor aiat minetzadu de blocare Telegram. Su 13 abrile de su 2018 Telegram est bandidu in Rùssia a pustis de su refudu de tzèdere a su Servìtziu federale pro sa seguridade de sa Federatzione russa is craes de critografia impreadas dae is tzarradas, comente cumandat sa lege anti-terrorismu.[95][96]
Su blocu de Telegram est istadu aplicadu blochende prus de 19 milliones de indiritzos IP assotziados a su servìtziu. Custa pràtica at però fatu dannu fintzas a àteros servìtzios e est duncas fallida.[97][98]
Su 8 abrile 2018 is autoridades russas ant pedidu a Apple e Google de bogare Telegram dae is butegas issoro. Is duas aziendas si sunt refudadas.[99] Su 28 martzu 2018 ant torradu a imbiare sa pròpiu pedida a traessu de una lìtera legale, domandende fintzas de blocare s'arribu de notìficas noas a is impitadores chi aiant giai installadu s'aplicatzione.[100] Su 27 de idas 2018 su motore de chirca Yandex, su prus impreadu in Rùssia, at bogadu su ligòngiu a su situ de Telegram dae is resurtados issoro.[101]
Su 18 de làmpadas 2019 ant bogadu su blocu a Telegram a pustis de chi custa aiat atzetadu de "agiuare in su gherra a s'estremismu".[102]
Istados Unidos de Amèrica
In su ghennàrgiu de su 2021, un'ex-ambasciadore de is Istados Unidos de Amèrica at fatu càusa a Google e Apple ca acasagiaiant Telegram me is butegas issoro, cun s'acusa de èssere unu trastu impreadu pro intimidire, minetzare e ricatare a is membros de su guvernu.[103]
Thailàndia
A pustis de is protestas in Thailàndia de su 2020-2021, in ue is manifestantes ant impreadu Telegram pro s'organizatzione, su 19 de ledàmene 2020 sa Cummissione natzionale pro s'ispainadura ràdiu e is telecomunicatziones at cumandadu su blocu de su servìtziu de Telegram in su paisu.[104]
Remove ads
Riferimentos
Ligòngios esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads