Gojko Nikoliš
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dr. Gojko Nikoliš (1911—1995), lekar i istoričar, učesnik španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA, član Srpske akademije nauka i umetnosti i narodni heroj Jugoslavije.
| GOJKO NIKOLIŠ | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Supruga | Ivanka Muačević-Nikoliš | ||
| Profesija | lekar | ||
| Član KPJ od | 1935. | ||
| Učešće u ratovima | Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba | ||
| U toku NOB-a | referent saniteta Vrhovnog štaba NOV i POJ | ||
| Služba | Jugoslovenska narodna armija | ||
| Čin | general-pukovnik | ||
| Narodni heroj od | 20. decembra 1951. | ||
| Odlikovanja |
| ||
Rođen je 11. avgusta 1911. godine u selu Sjeničak, kod Vrginmosta, na Kordunu. Potiče iz svešteničke porodice, njegov otac Mihajlo bio je pravoslavni sveštenik. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju u Karlovcu i Sremskim Karlovcima. Medicinu je studirao u Beogradu, gde je i diplomirao 1936. godine. Na Beogradskom univerzitetu, Gojko je pristupio revolucionarnom pokretu i postao član SKOJ-a 1934. a član Komunističke partije Jugoslavije 1935. godine. Vojni rok je služio u Nišu i Beogradu, gde je završio kurs za usavršavanje vojnih lekara.
Godine 1937. otišao je kao dobrovoljac u Španiju, gde se borio u građanskom ratu na strani republikanaca. U činu sanitetskog poručnika vršio je dužnost upravnika bolnice u Pontonesu, kod Albasete, a zatim dužnost bataljonskog lekara Devete internacionalne brigade, u vreme bitke na reci Ebru, 1938. godine. Posle poraza republikanske armije i pobede fašizma, sa ostalim borcima internacionalnih brigada, prebacio se u Francusku. Septembra 1940. godine posle devet meseci provedenih u logorima po Francuskoj, vratio se u Jugoslaviju, gde je upućen na prisilni boravak u rodnom selu.
Odmah posle napada Sila osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, po nalogu Partije, otišao je iz Zagreba u Sarajevo, sa tadašnjom procenom situacije da će u Bosni Jugoslovenska vojska dati odlučan otpor neprijatelju. Međutim, došla je brza kapitulacija, i Gojko se vratio na Kordun, u rodno selo, gde se odmah uključio u rad partijskih organizacija na pripremama za oružanu borbu. Organizovao je proslavu 1. maja i održavao niz sastanaka sa komunistima i ljudima u više sela, objašnjavajući im novonastalu situaciju i neminovnost oružane borbe. Po zadatku Partije, otišao je u Beograd, gde je stupio u vezu sa partijskom organizacijom, i sa Blagojem Neškovićem stvorio partijsku ćeliju, koja je bila zadužena da skuplja sanitetski i drugi materijal. Njegov zadatak je bio da s ostalim komunistima vrši pripreme među lekarima za preuzimanje sanitetske službe u Beogradu.
Po nalogu Partije, otišao je za lekara u Kraljevački partizanski odred, 19. avgusta 1941. godine. U drugoj polovini novembra 1941. godine prešao je u oslobođeno Užicu, gde je primio dužnosti referenta saniteta Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije. Od tada do kraja rata nalazio se na ovoj dužnosti, sa zadatkom da organizuje i usavršava sanitetsku službu u Narodnooslobodilačkoj vojsci i partizanskim odredima Jugoslavije. Sa Prvom proleterskom udarnom brigadom, januara 1942. godine, Gojko je učestvovao u tzv. „Igmanskom maršu“ sa Romanije, preko Sarajevskog polja i planine Igman, gde se posebno istakao u spašavanju velikog broja promrzlih boraca. Februara 1942. godine, Gojko je u jugoistočnom delu Bosne organizovao sistem partizanskih bolnica u Foči, Goraždu i Čajniču.
Od januara do avgusta 1942. godine organizovao je transport više stotina ranjenika u velikom maršu proleterskih brigada iz Crne Gore u Bosansku krajnu. Odmah posle dolaska u Bosansku krajnu, Gojko je organizovao izgradnju bolnice u okolini Bosanskog Petrovca i Drvara, a već krajem septembra iste godine je rukovodio Prvim kongresom partizanskih lekara u Bosanskom Petrovcu, gde je izneo referat „Organizacija sanitetske službe u uslovima partizanskog ratovanja“. Referat je kasnije objavljen u „Biltenu Vrhovnog štaba NOV i POJ“ i bio je osnova za izradu statuta sanitetske službe u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije.
U vreme bitke na Neretvi, Gojko Nikoliš je rukovodio pokretom 4.500 ranjenika i bolesnika iz Bosanske krajne u pravcu Neretve i Crne Gore. Njegova je zasluga što je uspeo da, u najtežem trenutku bitke na Neretvi, kada su ranjenici bili izloženi napadima jakih nemačkih, italijanskih i četničkih snaga u prozorskoj kotlini, održi red i organizuje njihovo spasavanje. Po dolasku u Glavatičevo, činio je velike napore u zbrinjavanju boraca Sedme banijske udarne divizije, obolele od tifusa, kada je i sam oboleo od pegavca i zapalenja pluća. Posle ležanja od svega nekoliko dana, u železničkom tunelu kod reke Drine, mada još bolestan i iscrpljen, prisustvovao je sastanku Vrhovnog štaba NOV i POJ, na kome su donete mere za spašavanje ranjenika i bolesnika, i očuvanje zdravih boraca.
Posle ozdravljenja, Gojko pokreće „Bilten“, organ sanitetskog odseka Vrhovnog štaba. Posle Bitke na Sutjesci, formirao je sanitetsku školu u Jajcu, u kojoj je sanitetski kurs završilo više od 200 partizanskih bolničara. Posle desanta na Drvar i prelaska Vrhovnog štaba na Vis, organizovao je sanitetsku službu na ostrvu. Upravo zahvaljujući njemu, sanitetska služba je bila u stanju da izvrši najveće zadatke u borbama za oslobođenje zemlje, a posebno u oslobođenju Beograda i na sremskom frontu. Posebno je doprineo u organizaciji partizanskih bolnica u južnoj Italiji. Tokom Narodnooslobodilačke borbe poginuli su, kao pristalice Narodnooslobodilačkog pokreta, Gojkova supruga Ivanka, koja je ubijena 1942. godine u zagrebačkoj policiji i brat Dušan, koji je ubijen u beogradskoj policiji.
Gojko Nikoliš je bio većnik Prvog i Drugog zasedanja Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Jugoslavije i većnik Prvog, Drugog i Trećeg zasedanja Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Hrvatske.
Posle oslobođenja Jugoslavije, bio je narodni poslanik u Ustavotvornom saboru Narodne Republike Hrvatske i poslanik Skupštine FNRJ; član CK KP Hrvatske i član Opunomoćstva CK SKJ za organizaciju u JNA; načelnik Sanitetske službe JNA i ambasador u Indiji.
Bio je član Komiteta za narodno zdravlje Vlade i član Saveta za narodno zdravlje FNRJ; predsednik Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, član Saveta Beogradskog univerziteta i Srpske akademije nauka i umetnosti i počasni predsednik Međunarodnog komiteta vojne medicine i farmacije. Imao je čin general-pukovnika u rezervi.
Krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina Gojko Nikoliš se sukobio sa politikom tadašnjeg predsednika Predsedništva SR Srbije Slobodanom Miloševićem, što je izazvalo niz negativnih posledica po njega. U beogradskom listu „Politika“ 18. januara 1987. godine objavljena je humoreska pod naslovom Vojko i Savle u kojoj se prepoznaju akademici Gojko Nikoliš i Pavle Savić. Ovaj tekst je izazvao buru u tadašnjoj srpskoj i jugoslovenskoj javnosti, ali i političke potrese u partijskom i državnom vrhu zemlje. Na skupu Udruženja Srba poreklom iz Hrvatske koji žive u Beogradu, održanom 28. juna 1990. godine u Sava centru, Gojko je tokom svog govora izviždan jer je svojim zemljacima savetovao da se umesto borbe za nezavisnu državu, bore za kulturnu autonomiju i da se u toj borbi oslanjaju na demokratske Hrvate.[1]
Godine 1992. zajedno sa svojom drugom suprugom, francuskinjom Margo, otišao je u Francusku, gde je i umro 11. jula 1995. godine.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. godine i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.
Neke od knjiga koje je napisao Gojko Nikoliš.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
