Amonijev nitrat

Amonijev nitrat (NH₄NO₃, amonijeva salitra) amonijeva je sol dušične kiseline. Dolazi u obliku prozirnih kristala ili bijelog praha. Koristi se u poljoprivredi kao dušikom bogato umjetno gnojivo, kao oksidans u eksplozivima, te za postizanje niskih temperatura.

Amonijev nitrat
IUPAC ime
Identifikacija
CAS registarski broj	6484-52-2 Y
ChemSpider[1]	21511 Y
UNII	T8YA51M7Y6 Y
RTECS registarski broj toksičnosti	BR9050000
Jmol-3D slike	Slika 1
Svojstva
Molekulska formula	(NH4)(NO3)
Molarna masa	80.052
Agregatno stanje	bela čvrsta materija
Gustina	1.725
Tačka topljenja	169.6 °
Tačka ključanja	aproks. 210 ° razlaže se
Rastvorljivost u vodi	118 150 297 410 576 1024 [2]
Struktura
Kristalna rešetka/struktura	trigonalna
Podaci o eksplozivu
Osetljivost na šok	veoma niska
Osetljivost na trenje	veoma niska
Eksplozivna brzina	5270
Opasnost
Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS)
EU-indeks	nije na listi
Opasnost u toku rada	Eksploziv
NFPA 704	0 2 3
LD50	2085–5300 (oralno kod pacova, miševa)[3]
Srodna jedinjenja
Drugi anjoni	Amonijum nitrit
Drugi katjoni	Natrijum nitrat Kalijum nitrat Hidroksilamonijum nitrat
Srodna jedinjenja	Amonijum perhlorat
Y (šta je ovo?)   (verifikuj) Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala
Infobox references

Kristalne faze

Kristalno uređenje amonijevog nitrata mijenja se u ovisnosti o tlaku i temperaturi. Određene su slijedeće kristalne faze:

Sistem	Temperatura (°C)	Faza	Promjena volumena (%)
-	> 169.6	tekuća	-
I	169.6 do 125.2	kubična	+2.1
II	125.2 do 84.2	tetragonska	-1.3
III	84.2 do 32.3	α-rombska	+3.6
IV	32.3 do −16.8	β-rombska	−2.9
V	−16.8	tetragonska	-

Dobivanje

Procesi od kojih se sastoji industrijska proizvodnja amonijevog nitrata, mada kemijski jednostavni, tehnološki su prilično izazovni. Kiselinsko-bazna reakcija amonijaka s dušičnom kiselinom daje otopinu amonijevog nitrata:^[4]

HNO₃(aq) + NH₃(g) → NH₄NO₃(aq)

U industrijskoj proizvodnji ovaj proces se izvodi miješanjem bezvodnog amonijaka i koncentrirane dušične kiseline. Reakcija je burna i vrlo egzotermna. Nakon što je nastala otopina, obično koncentracije od oko 83%, višak vode se otparava i dobiva se otopina amonijevog nitrata koncentracije 95% do 99,9%, ovisno o čistoći. Od dobivene otopine se u tornjevima za raspršivanje rade granule amonijevog nitrata koje su tipičan komercijalni oblik ove kemikalije.
Haberov proces koristi dušik i vodik za proizvodnju amonijaka, dio kojega se može oksidirati u dušičnu kiselinu te s preostalim amonijakom dati amonijev nitrat.

Amonijev nitrat se također može dobiti iz otopina amonijevih i nitratnih soli:

(NH₄)₂SO₄ + 2 NaNO₃ → Na₂SO₄ + 2 NH₄NO₃

Ca(NO₃)₂ + (NH₄)₂SO₄ → 2 NH₄NO₃ + CaSO₄

Natrijev sulfat se uklanja snižavanjem temperature smjese - budući da je slabije topljiv u vodi od amonijevog nitrata on se taloži i uklanja filtracijom. Kalcijev sulfat je prilično netopljiv, čak i na sobnoj temperaturi.