Bački Gračac

Bački Gračac je selo u opštini Odžaci, u Zapadnobačkom okrugu, autonomnoj pokrajini Vojvodini. Prema popisu iz 2011. bilo je 2286 stanovnika, a prema popisu stanovništva iz 2002. godine selo je imalo 2913 stanovnika, od kojih su 2810 srpske nacionalnosti.

Bački Gračac
Zdravstveni centar
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Zapadnobački
Opština	Odžaci
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	2286
Gustina stanovništva	75 st./km²
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	82 m
Površina	30,6 km²
Bački Gračac Bački Gračac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski kod	25252
Pozivni broj	025
Registarska oznaka	SO

Položaj naselja

Bački Gračac se nalazi na zapadu Bačke, između Odžaka na jugozapadu, Lalića na jugoistoku, Ruskog Krstura na istoku, Kruščića na severoistoku, Bačkog Brestovca na severozapadu i Srpskog Miletića na zapadu.

Ime

Raniji nazivi sela koji su se upotrebljavali u srpskom jeziku bili su Filipovo i Filipovo Selo, iz čega vodi poreklo i nemački naziv - Filipowa ili Filipsdorf. U nemačkom jeziku su korišćeni i nazivi Kindlingen i Sankt Philipp, dok su u mađarskom jeziku korišćeni nazivi Szentfülöp i Szent-Fülöp.

Historija

Ugarski kralj Bela III (1173—1196) u jednom dokumentu pominje selo Filipova. 1650. godine, u doba osmanske uprave, selo se pominje pod imenom Filipovo,^[1] a bilo je nastanjeno Srbima.^[2] 1652. godine u selu ima sedam kuća i manastir, a do 1764. godine sagrađeno je 20 kuća. Godine 1762. počelo je naseljavanje Nemaca iz južnih delova Nemačke i Češke, a oni u Filipovu grade 60 kuća. 1801. godine u selu ima 272 kuće, a do početka 20. veka taj broj je porastao na 535. U ovo doba, većinu stanovništva u naselju činili su Nemci, a bilo je i nešto Srba i Mađara.

Kao posledicu fašističke okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu i činjenice da je 95% jugoslovenskih Nemaca bilo učlanjeno u profašističku organizaciju "Kulturbund" ^[3] i da je sebe deklarisalo kao državljane Trećeg rajha,^[3] nove posleratne jugoslovenske vlasti su većinu nemačkog stanovništva tadašnje Jugoslavije (uključujući i Nemce iz Bačkog Gračca) lišile građanskih prava i konfiskovale im imovinu. Veći deo jugoslovenskih Nemaca (oko 200.000) napustio je teritoriju Jugoslavije zajedno sa okupacionom nemačkom vojskom u povlačenju, dok je manji deo Nemaca koji je ostao na jugoslovenskoj teritoriji logorisan.^[4] Posle ukidanja logora, i većina preostalih Nemaca se iselila iz zemlje.

Posle iseljavanja Nemaca, u mesto je doseljeno 4.328 kolonista, većinom iz Like. Maksimalan broj stanovnika u naselju dostignut je 1953. godine, posle čega je usledila regresija, koja je do početka 21. veka u izvesnoj meri ublažena. Zaustavljanju depopulacije u velikoj meri je doprinelo doseljavanje prognanih lica iz Hrvatske u poslednjoj deceniji 20. veka.

Demografija

Stara kuća u Bačkom Gračcu

Filipovo (Bački Gračac) 1902. godine

Filipovo (Bački Gračac) u prošlosti

Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, u naselju je bilo 2.913 stanovnika, dok je prema prethodnom popisu iz 1991. godine bilo 2.924 stanovnika.

U naselju Bački Gračac živi 2.446 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,1 godina (41,9 kod muškaraca i 46,2 kod žena). U naselju ima 1.103 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,64.

Ovo naselje je pretežno naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Kretanje broja stanovnika kroz istoriju:

• 1787: 1.538
• 1850: 2.145
• 1880: 3.039
• 1910: 3.811
• 1921: 3.806
• 1931: 4.353
• 1953: 4.394
• 2002: 2.913

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 4383 [5] 1953. 4394 1961. 4284 1971. 3343 1981. 2996 1991. 2924 2838 2002. 2993 2913

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			2810	96.46%
Romi			11	0.37%
Crnogorci			9	0.30%
Mađari			7	0.24%
Hrvati			6	0.20%
Jugosloveni			5	0.17%
Slovaci			3	0.10%
Slovenci			1	0.03%
Rusi			1	0.03%
Rumuni			1	0.03%
Muslimani			1	0.03%
Bunjevci			1	0.03%
Albanci			1	0.03%
nepoznato			23	0.78%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[6]

	m			ž
?	5			4
80+	25			65
75-79	23			96
70-74	88			116
65-69	103			114
60-64	92			109
55-59	79			80
50-54	149			120
45-49	137			113
40-44	89			97
35-39	88			89
30-34	73			63
25-29	82			76
20-24	92			101
15-19	107			90
10-14	86			61
5-9	52			57
0-4	46			46
prosek	41.9			46.2

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 771 820 1034 930 909 955 1103

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 270 313 209 214 63 23 7 4 - - 2.64

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1232 414 715 66 31 6 1333

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 278 712 303 36 4

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	521	150	-	-	201	-	17	38	8	37
Ženski	300	21	-	-	94	2	1	71	9	9
Oba	821	171	-	-	295	2	18	109	17	46
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	3	4	25	7	9	5	-	-	17
Ženski	12	1	20	21	30	4	-	-	5
Oba	15	5	45	28	39	9	-	-	22

Karakteristike naselja

Blizina Odžaka uticala je na transformaciju sela u prigradsko naselje. Bački Gračac ima osnovu dosta deformisanog pravougaonika i rešetkast raspored ulica. Pravougaonik je orijentisan pravcem jugozapad - severoistok. Širenje ka severozapadu bilo je ograničeno širokom i vodoplavnom fosilnom dolinom i jamurama. Centar sela je lepo uređen na raskrsnici dve ulice, istočno od one kojom prolazi drum. Na tom mestu se ranije nalazila nemačka crkva, a danas su tu sve javne zgrade.

Privreda

2002. godine, poljoprivreda je angažovala samo 20,8% aktivnog stanovništva, dok je u industriji radilo njih 36,2%. To ne odražava funkcije Bačkog Gračca, jer ovde nema industrijskih objekata. Pre Drugog svetskog rata, u selu je radilo 8 kudeljara i jedan mlin, ali su oni zbog nerentabilnosti zatvoreni. Znatan broj ljudi radi i u drugim neagrarnim zanimanjima, a najveći broj neagrarnog stanovništva radi u Odžacima.

Saobraćaj

Sa saobraćajnog stanovišta, naselje u velikoj meri ima periferan položaj. Selo je na lokalnom putu koji povezuje Odžake sa Staparom. Pored sela je od 1908. godine postojala železnička pruga Crvenka - Odžaci, ali je saobraćaj na njoj obustavljen 1987. godine.

Povezano

• Spisak naseljenih mesta u Srbiji