Crnogorska pravoslavna crkva

Crnogorska pravoslavna crkva je religijska zajednica koja okuplja dio pravoslavnih vjernika u Crnoj Gori kao i dio pravoslavnih Crnogoraca u dijaspori. Obnovljena je 31. oktobra 1993. godine. Po podacima civilne udruge CEDEM za 2010. godinu, Crnogorska pravoslavna crkva ima popularnost^[pojasniti] od 5,4% a Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori 94,1%.^[7]

Crnogorska pravoslavna crkva
Osnivač	Odbor za obnovu Crnogorske pravoslavne crkve[1]
Nezavisnost	1993.[2]
Priznanje	kanonski nepriznata
Primat	Mitropolit Mihailo[3]
Sjedište	Grude bb, Cetinje[4]
Teritorija	Crna Gora  Srbija (Lovćenac, Novi Sad)[5]  Argentina (Chaco)[5]
Posjedi
Jezik	crnogorski
Vjernici	13.674 [6]
Website	www.cpc.org.me

Priznatost Crnogorske pravoslavne crkve

Crnogorska pravoslavna crkva je bila autokefalna od ukidanja Pećke patrijaršije (1766) i ona je kanonska naslednica Mitropolije koja je ušla u sastav Srpske pravoslavne crkve, na Saboru iz 1920. godine. Za vreme mitropolita Petra I, Pravoslavna crkva u Crnoj Gori postala je samostalna. Crnogorska pravoslavna crkva danas nije priznata od strane Carigradske patrijaršije, niti od bilo koje pravoslavne crkve u svetu, a na njenog mitropolita Mihaila (Miraša Dedeića), Sveti sinod Carigradske patrijaršije, na čelu sa vaseljenskim patrijarhom Vartolomejem I bacio je crkvenu anatemu tj. izopštio ga. Pokojni patrijarh moskovski Aleksije II je 2004. godine, prilikom susreta sa predsednikom Crne Gore Milom Đukanovićem, rekao da „Miraša Dedeića i njegove saradnike ni u jednoj zemlji neće pozitivno prihvatiti, za razliku od kanonskog mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, koga poznaje čitav pravoslavni i ne samo pravoslavni svet」.

Autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve

Članak 40. Ustava Knjaževine Crne Gore iz 1905. godine

Crnogorska pravoslavna crkva je faktički bila autokefalna od ukidanja Pećke patrijaršije 1766. Praktično ni dotad, ali od toga vremena posebno, niko nije imao kanonske juruisdikcije da se miješa u crkveni život crnogorskih pravoslavaca, a svoga duhovnog poglavara Crnogorci su sami birali na Opštecrnogorskom zboru (jednoj vrsti predstavničke narodne skupštine koja se ispred Cetinjskog manastira okupljala povodom donošenja najvažnijih odluka).

Crnogorski crkveni poglavari ujedno su bili i političke vođe tadašnje crnogorske države iz dinastije Petrovića. Mitropolit Petar I Petrović (Sveti Petar Cetinjski) i [Petar II Petrović Njegoš] kao nasljedno dostojanstvo crnogorskih vladika su isticali bijele kamilavke (grčki: Kαμιλαυκα) koje po kanonima mogu ponijeti samo autokefalni pravoslavni poglavari.^[8][9]

Carigradski patrijarhat, kao majka pravoslavne vaseljene (vaseljenski patrijarh je, kao „prvi među jednakima」, najviši dostojanstvenik Pravoslavne crkve), je i izričito, službeno, sa stanovišta kanona, priznao autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve. U službenom dokumentu, Katalogu autokefalnih pravoslavnih crkava, Sintagmi, koji je, po odobrenju Carigradske patrijaršije, objavljen u Atini 1855. godine kao deveti, navodi se da je Crnogorska pravoslavna crkva autokefalna. Također, na osnovu ovog dokumenta, koji predstavlja priznanje autokefalne mitropolije crnogorske, Carigradska patrijaršija zahtijeva od nje da poštuje kanonička pravila i ne širu svoju aktivnost izvan političkih granica Crne Gore.^[10]

Od 1904. godine Crnogorska pravoslavna crkva imala je svoj Sveti Sinod.^[11] (Sinod je najviši crkveni organ upravljanja koji mogu imati samo autokefalne crkve.)

Čitav niz legislativnih akata u svrhu državne promocije svjedoči o ustrojstvu i funkcioniranju Crnogorske pravoslavne crkve. U tom pogledu, od fundamentalne važnosti je spomenuti: Ustav Svetog Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori (1903); Ustav pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori (1904); Zakon o parohijskom sveštenstvu (1909). Status Crnogorske pravoslavne crkve reguliran je i državnim Ustavom Knjaževine Crne Gore koji je usvojen na Nikoljdan 1905. godine.

U državnom Ustavu Knjaževine Crne Gore 1905. godine bilo je normirano u članu 40 sljedeće: „Državna vjera je u Crnoj Gori istočno pravoslavna. Crnogorska je crkva autokefalna. Ona ne zavisi ni od koje strane Crkve, ali održava jedinstvo u dogmama s istočno pravoslavnom Vaseljenskom crkvom. Sve ostale priznate vjeroispovijesti slobodne su u Crnoj Gori.」

Izvori u klasičnim enciklopedijama

O autokefalnosti Crnogorske pravoslavne crkve veći broj članaka objavile su klasične starije enciklopedije na engleskom, francuskom, ruskom, češkom i drugim jezicima, takođe i Narodna enciklopedija iz 1920-ih (Kraljevina SHS).

• „Crkva Crnogorska je nezavisna (autokefalna).」 (francuska „Velika enciklopedija」 / „La Grande Encyclopédie」, 1886, tom XXIV, štampana u Parizu, str. 222)^[12]
• „PRAVOSLAVLJE – naziv krišćanskoga vjeroispovijedanja, kojem u sadašnjosti pripadaju crkve Ruska, Grčka, Srpska, Crnogorska, Rumunska...」 (ruski „Enciklopedijski rječnik」, 1898, tom XXIVa, knj. br. 48 štampana u Petrogradu, str. 924)^[13]
• „Crnogorska crkva je autokefalni ogranak istočno-pravoslavne zajednice.」 (engleska „Enciklopedija Britanika」 / „Encyclopædia Britannica」, 1902, tom XXX, str. 882)^[14]
• „Crnogorska crkva je samostalni (autokefalni) dio Pravoslavne crkve. Na njenome čelu nalazi se mitropolit cetinjski...」 (ruski „Enciklopedijski rječnik」, 1903, tom XXXVIIIa, knj. br. 76 štampana u Petrogradu, str. 612)^[13]
• „Pravoslavna crkva u Crnoj Gori je autokefalna, to jest nezavisna od patrijarha u Carigradu.」 („Katolička enciklopedija」 / „Catholic Encyclopedia」, 1912, tom X štampan u Njujorku, str. 531)^[15]
• „Prije svih je postala autokefalna Crnogorska crkva (od 1766. god), zatim Grčka (od vremena stjecanja političke nezavisnosti Grčke, konkretno, od 1833. god), potom Bugarska (od 1870. god. fermanom Sultana), Srpska – 10 godina kasnije...」 (ruski „Enciklopedijski rječnik Granta」, 1913, članak „Православiе」, tom XXXIII štampan u Moskvi, str. 289)^[16]

Historija Crnogorske pravoslavne crkve

Prvi poglavar obnovljene Crnogorske pravoslavne crkve bio je vikarni episkop Antonije Abramović koji je sam sebe uzdigao na tu poziciju. Nakon Antonijeve smrti 1996, na Badnji dan 1997. godine, za novog poglavara pravoslavni Crnogorci su izabrali dotadašnjeg pravoslavnog paroha Carigradske patrijaršije u Rimu, arhimandrita Miraša Dedeića. On je rukopolaganjem za episkopa dobio crkveno ime mitropolit Mihailo i bio eskomuniciran od Bartolomeja I.

U Sabornom hramu Svete Paraskeve u Sofiji, Mihailo je 1998. kanonski rukopoložen za episkopa Crnogorske pravoslavne crkve. Hirotoniju je izvršio patrijarh Bugarske pravoslavne crkve patrijarh Pimen. Rukopolaganju Mihaila za episkopa obnovljene Crnogorske pravoslavne crkve sasluživali su predstavnici nepriznatih pravoslavnih crkava, to jest: Inokentije, mitropolit sofijski, Genadij, mitropolit dorostolski i još pet episkopa i četiri svećenika. Ta hirotonija imala je podršku i blagoslov Ukrajinske pravoslavne crkve.

Poglavar Crnogorske pravoslavne crkve ima titulu: Arhiepiskop cetinjski i Mitropolit crnogorski.

Spor sa Srpskom pravoslavnom crkvom

Crnogorska pravoslavna crkva se od svog osnivanja nalazi u sporu sa Srpskom pravoslavnom crkvom koja u Crnoj Gori djeluje preko Mitropolije crnogorsko-primorske. Iako autori bliski srpskim crkvenim krugovima pokušavaju osporiti kanonsku utemeljenost crnogorske autokefalije u prošlosti, sam mitropolit crnogorsko-primorske mitropolije Amfilohije Radović, priznao je istorijsku autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve na Radio-televiziji Srbije, 18. juna 2010. godine. Po njegovim riječima: „Mitropolija je, ruku na srce, početkom 20. vijeka slovila kao autokefalna, ali milošću i voljom kralja Nikole. Nikada ona nije tražila ni od koga dobila autokefalnost, kao što to biva u Pravoslavnoj crkvi kroz vjekove.」;^[17] kako god, on smatra njenu sadašnju verziju pseudoreligijskom nacionalno fašističkom organizacijom.^[18]

Spor^[19] se prvenstveno tiče crkvene imovine, odnosno objekata koje drži Srpska pravoslavna crkva (SPC), a koje Crnogorska pravoslavna crkva (CPC), koja se smatra nasljedniciom crkve ukinute 1920. godine, smatra svojim. Po podacima civilne udruge CEDEM, Crnogorska pravoslavna crkva je 2009. imala potporu 21,7% stanovništva a Srpska pravoslavna crkva 52,2%;^[20] istraživanje CEDEM-a za 2010. pokazuje nagli porast popularnosti CPC (na 35,4%) i neznatni pad popularnosti SPC (na 49,1%).^[21][22]

Pravni status

Do januara 2000. godine, Crnogorska pravoslavna crkva nije mogla dobiti status pravnog lica jer je vlast odbijala njenu registraciju. Te godine registrirana je u područnoj jedinici MUP-a Crne Gore na Cetinju na bazi Zakona o pravnom položaju vjerskih zajednica iz 1977. godine („Sl. list SRCG」, br. 9/77, 26/77, 32/88), koji je, u nedostatku drugog pravnog akta, regulirao to područje. Do toga je došlo nakon brojnih protesta i nakon izvjesnih promjena političke konstelacije.

Ustav Crne Gore iz 2006. godine, usvojen nakon referenduma i međunarodnog priznanja crnogorske nezavisnosti, sada uopšte ne definira koja od dvije pravoslavne crkve ima jurisdikciju; tako se crkveno crnogorsko pitanje smatra još uvijek neriješenim.

Član 14 Ustava Crne Gore glasi: „Vjerske zajednice odvojene su od države. Vjerske zajednice su ravnopravne i slobodne u vršenju vjerskih obreda i vjerskih poslova.」

Zanimljivost

Posljednja eparhija (dijeceza) autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve, premda je ona ukinuta formalno 1918—1920. godine, djelovala je u Detroitu (Sjedinjene Američke Države) i 1923. obavljala bogosluženja.^[23]

Povezano

• Mitropolija crnogorsko-primorska
• Pravoslavna crkva u Crnoj Gori