Fosforna kiselina

Fosfatna kiselina ili ortofosforna kiselina je triprotonska oksikiselina fosfora čija je hemijska formula H₃PO₄.^[7] Njene soli nazivaju se fosfati.

Fosforna kiselina
IUPAC ime
Drugi nazivi	ortofosforna kiselina
Identifikacija
CAS registarski broj	7664-38-2 Y,  16271-20-8 (hemihydrate)
PubChem[1][2]	1004
ChemSpider[3]	979 Y
UNII	E4GA8884NN Y
EINECS broj	231-633-2
UN broj	1805
KEGG[4]	D05467
MeSH	Phosphoric+acid
ChEBI	26078
ChEMBL[5]	CHEMBL1187 Y
RTECS registarski broj toksičnosti	TB6300000
Jmol-3D slike	Slika 1
Svojstva
Molekulska formula	H3PO4
Molarna masa	98.0 g/mol
Agregatno stanje	bela čvrsta supstanca ili bezbojna viskozna tečnost (>42 °C)
Gustina	1.685 g/ml (tečnost)
Tačka topljenja	42.35 °C, 316 K, 108 °F
Tačka ključanja	158 °C, 431 K, 316 °F (razlaže se)
pKa	2.12, 7.21, 12.67
Viskoznost	85% vodeni rastvor  ? cP
Termohemija
Standardna entalpija stvaranja jedinjenja ΔfHo298	-1288 kJ·mol−1[6]
Standardna molarna entropija So298	158 J·mol−1·K−1[6]
Opasnost
EU-klasifikacija	Korozivna (C)
R-oznake	R34
S-oznake	(S1/2), S26, S45
Srodna jedinjenja
Srodna fosforne kiseline	hipofosforna kiselina fosforasta kiselina pirofosforna kiselina tripolifosforna kiselina hipofosforasta kiselina perfosforna kiselina permonofosforna kiselina
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala
Infobox references

Dobivanje

Fosfatna kiselina se dobija rastvaranjem fosfor (V) oksida u vodi:

P₄O₁₀ (s) + 6 H₂O → 4 H₃PO₄

Osim toga, može se dobiti i djelovanjem sumporne kiseline na kalcijum fosfat:

Ca₃(PO₄)₂ (s) + 3 H⁺ + 3 HSO₄^- → 3 CaSO₄ + 2H₃PO₄hh

Osobine

Fosfatna kiselina je slaba triprotonska kiselina. Konstante ionizacije su:

${\displaystyle \mathrm {H_{3}PO_{4(s)}+H_{2}O_{(l)}\rightleftharpoons } }$ ${\displaystyle \mathrm {H_{3}O_{(aq)}^{+}+H_{2}PO_{4(aq)}^{-},\ K_{a1}=7,5\cdot 10^{-3}} }$

${\displaystyle \mathrm {H_{2}PO_{4(aq)}^{-}+H_{2}O_{(l)}\rightleftharpoons } }$ ${\displaystyle \mathrm {H_{3}O_{(aq)}^{+}+HPO_{4(aq)}^{2-},\ K_{a2}=6,2\cdot 10^{-8}} }$

${\displaystyle \mathrm {HPO_{4(aq)}^{2-}+H_{2}O_{(l)}\rightleftharpoons } }$ ${\displaystyle \mathrm {H_{3}O_{(aq)}^{+}+PO_{4(aq)}^{3-},\ K_{a3}=2,14\cdot 10^{-13}} }$

Upotreba

Najvažnija upotreba soli fosforne kiseline je u proizvodnji vještačkih đubriva.