Kamilo Horvatin

Kamilo Horvatin (Milček; Varaždin, 18. jul 1896 — 15. mart 1938), istaknuti hrvatski komunista i revolucionar. Bio je član CK KPJ i urednik Borbe.^[1]

KAMILO HORVATIN
Kamilo Horvatin
Datum rođenja	18. jul 1896.
Mesto rođenja	Varaždin  Austrougarska
Datum smrti	15. mart 1938. (42 god.)
Mesto smrti	Sovjetski Savez
Supruga	Jovanka Mileusnić-Horvatin
Član KPJ od	1919.

Horvatin je bio jedan od osnivača^[2] i rukovodećih ljudi KPJ, koji je do šestojanuarske diktature bio 12 puta hapšen.^[3]

Streljan je zajedno sa mnogim drugim istaknutim jugoslovenskim komunistima tokom staljinističkih čistki.

Biografija

Rođen je 18. jula 1896. godine u Varaždinu. Išao je u Trgovačku školu u Zagrebu. Od rane mladosti je bliski prijatelj s Miroslavom Krležom, Augustom Cesarcem i Đurom Cvijićem.^[4] Tokom školovanja učestvuje u đačkim štrajkovima.

Bio je pripadnik pro-jugoslovenske nacionalno revolucionarne omladine pre prvog svetskog rata.^[5] 1912. godine je zbog učešća u atentatu na namesnika Hrvatske Slavka Cuvaja uhapšen i odležao je dve godine.^[6]

Iz tamnice se vraća u proljeće 1914. u Zagreb, gdje surađuje u Obzoru.^[4] U Zagrebu je završio školovanje i zaposlio se kao bankarski činovnik.

Partijski rad

Godine 1919, učestvovao je u štrajku bankarskih činovnika.^[7] Od početka učestvuje u jugoslovenskom komunističkom pokretu i postao član tada osnovane Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Teoretski časopis Borba, koji je Horvatin uređivao sa Đukom Cvijićem.

Horvatin je bio vodeći komunistički aktivista. Bio je predavač na prvoj političkoj školi KPJ u Zagrebu 1919–20.^[7] Od 1919. do 1920. godine je bio sekretar Pokrajinskog sekretarijata KPJ za Hrvatsku i Slavoniju, član Centralnog komiteta KPJ, član Politbiroa CK KPJ i član Predstavništva KPJ u Kominterni. 1919. i 1920. godine Kamilo Horvatin i drugovi su govorili na predizbornim zborovima Socijalističko-radničke par­tije Jugoslavije (komunista), a uz njih su se le­pršale crvene zastave.^[8]

Godine 1920, izabran je za zagrebačkog gradskog odbornika na listi KPJ, a 1927. godine na listi Republikanskog saveza radnika i seljaka, kao i za zastupnika Zagrebačke oblasne skupštine. U periodu frakcijskih borbi unutar KPJ, bio je istaknuti predstavnik leve frakcije. Bio je delegat na Drugom i Trećem kongresu i Četvrtoj zemaljskoj konferenciji KPJ. Bavio se i novinarstvo. Bio je pokretač, saradnik i urednik glasila KPJ - „Novi svijet「, „Komunist「, „Borba「 i teorijskog časopisa „Klasna borba「.

Emigracija u SSSR

Glavni članak: Jugoslovenska politička emigracija u SSSR

Posle zavođenja Šestojanuarske diktature u Jugoslaviji, 1929. godine, emigrirao je u Austriju, a potom je izvesno vreme boravio u Čehoslovačkoj i na kraju u Sovjetskom Savezu. Tamo je živeo pod imenom Boris Nikolajevič Petrovskij.^[9] U Moskvi je od 1934. godine bio predavač i upravitelj Jugoslovenskog sektora na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada.^[7] U Moskvi je radio i kao saradnik Agrarnog instituta.

Britanska profesorka Phyllis Auty navodi da je nakon Aprilskog plenuma CK KPJ, Horvatin zajedno sa drugim Gorkićevim protivnicima uklonjen iz CK.^[10] Hrvatski istoričar Ivan Očak navodi da je sredinom 1936. godine kooptiran u CK KPJ, umesto tada smenjenog Vladimira Ćopića.^[11]

Lipnja 1937. godine, ne znajući da će uskoro i sam biti optužen za »trockizam«, Kamilo Horvatin u »Proleteru« zdušno podržava Staljinov progon navodnih trockista:

Trockistički agenti fašizma, trockistički provokatori i špijuni nisu samo neprijatelji komunista i komunističke partije; oni su neprijatelji svih naprednih, demokratskih elemenata. Oni nisu samo neprijatelji Sovjetskog Saveza, oni su neprijatelji radničke klase; oni su neprijatelji svoga naroda... Razumljivo je da tu gospodu treba razbijati i neposredno trijebiti...^[12][13]

Streljanje u Moskvi

Glavni članak: KPJ tokom Velike čistke

Nakon streljanja generalnog sekretara KPJ Milana Gorkića, Kamilo Horvatin je krajem 1937. i početkom 1938. optuživao Broza da ulepšava stanje u KPJ, da „daje sasvim lažnu sliku stanja u Partiji「, u jednom času i da je „faktički provokator「.^[14]

U vreme staljinovih čistki, Horvatin je uhapšen 7. februara 1938. godine i osuđen na smrt. Streljan je 15. marta iste godine.^[15]

Prema tadašnjem staljinističkom običaju, po Titovom dolasku u Moskvu od njega je traženo da se izjasni o "raskrinkanim" rukovodiocima partije. On je u vreme hapšenja Horvatina kadrovskom odelu Kominterne o njemu napisao:

Pripadao je lijevoj frakciji u kojoj su bili Cvijić, Rajko Jovanović i drugi, u vrijeme kada smo vodili borbu protiv te frakcije. Imao sam susrete s njim prije toga i stoga mogu da dam njegovu karakteristiku prema tom periodu. Ranije njegovo ophođenje s radnicima nije bilo najbolje, posjedovao je nekakvu intelektualističku crtu, nije imao pravo partijsko ponašanje, i to je odbijalo ljude. Ljudi nisu mogli da daju svoju formulaciju, jer ih je on gledao s visine. Zbog svog ponašanja nije se svidio radnicima. Iako je u toj frakciji bio sa Cvijićem koji je 1928. godine proveo s nama tri sedmice u policiji, vidio sam da nije toliko jako zaražen 'frakcionaštvom' kao ostali. Bio je veoma oprezan, pa je čak na jednom aktivu, gdje je vođena diskusija o frakcionaškoj borbi, priznao izvjesne greške, ali ne sve. Toliko zagriženi frakcionaš kao drugi on nije bio. [...] Po mom ubijeđenju, napravio je veliki korak naprijed u svom ophođenju s ljudima, mada su još uvijek prisutni izvjesni ostaci takvog ponašanja s visine.^[11]

– Josip Broz

U kasnijim sećanjima je Tito donekle ublaživao svoju kvalifikaciju Horvatina:

Napisao sam tu karakteristiku objektivno: iznio sam da je Horvatin teoretski dobro izgrađen, da je sposoban, da nije iz radničke porodice već da je intelektualac, da ima i malograđanskih osobina, ali da je vrlo popularan itd. Na kraju su mi rekli: Potpiši...! ^[11]

– Josip Broz

Odlukom Vojnog kolegijuma Vrhovnog suda Sovjetskog Saveza Kamilo Horvatin je posthumno rehabilitovan 8. oktobra 1963. godine.

Porodica

Njegova supruga Jovanka Mileusnić-Horvatin takođe je učestvovala u komunističkom pokretu. Bila je zajedno sa njim uhapšena, 1938. godine i osuđena na osam godina zatvora. Posle izlaska iz zatvora, 1946. godine, vratila se u Jugoslaviju. Tokom Narodnooslobodilačkog rata, 1944. godine poginuo je njihov sin Damjan, kao politički komesar jedne partizanske brigade.

Literatura

• V. Zaninović: Mlada Hrvatska uoči I. svjetskog rata. Historijski zbornik, 11–12 (1958–59) str. 65–104.
• M. Zovko: Kamilo Horvatin. Zagreb 1980.
• Ivan Očak: Krleža – Partija (Miroslav Krleža u radničkom i komunističkom pokretu 1917–1941). Zagreb 1982.
• Enciklopedija Jugoslavije (knjiga četvrta). „Jugoslavenski leksikografski zavod Miroslav Krleža「, Zagreb 1986. godina.
• Hrvatska opća enciklopedija (knjiga četvrta). „Leksikografski zavod Miroslav Krleža「, Zagreb 2002. godina.
• Hrvatski biografski leksikon (knjiga peta). „Leksikografski zavod Miroslav Krleža「, Zagreb 2002. godina.