Livonci

Livonci (livonski: līvlizt; latvijski: līvi, lībieši; estonski: liivlased, ruski: Ливы; finski: liiviläiset; njemački: Liven, Livonier) bilo je jedno od drevnih balto-finskih plemena koje je živjelo u Livoniji.

Livonci Līvlizt
Karta razmještaja baltičkih plemena početkom 13. vijeka Karta razmještaja baltičkih plemena početkom 13. vijeka

Livonci su bili autohtoni po današnjoj sjevernoj Latviji i jugozapadnoj Estoniji.^[1]

Historija

Ugro-finska i baltička plemena predci Livonaca i Latvijaca naselili su na teritorij današnje Latvije krajem brončanog doba. Livonci su se kao etnos formirali u 12. vijeku, kasnije su se stopili sa ostalim antičkim latvijskim plemenima; Latgalcima, Kuršima, Zemgalima i Selima i formirali današnju latvijsku naciju.^[2]

Livonci se prvi put spominju u historijskim zapisima početkom 12. vijeka u ruskoj Nestorovoj kronici – Povest vremenih leta, kao dio poločke vojske koja je sudjelovala u kampanji kijevskih i černigivskih kneževa protiv kneza Davida Svjatoslaviča iz Smolenska.^[2]

Detaljniji podatci o Livoncima iz Vidzeme s kraja 12. i početka 13. vijeka nalaze se u Livonskoj rimovanoj kronici, o njima se navodi "Tamo kraj rijeke Daugave (Zapadne Dvine), koja dotiče iz Rusije (Ruzen), živi bezbožni narod, srčanih ratnika – Livonci (Liwen) – kako se zovu".^[2]

Livonska kultura imala je zenit tokom 11. - 12. vijeka.^[2]

Na bazi arheoloških i pisanih izvora može se identificirati pet velikih regija u kojima su krajem 12. vijeka živjeli Livonci; Sjeverna Kurlandija, donji tok Daugave (Zapadne Dvine) i rijeke Gauje, Metsepole i Idumeja. Slavni livonski vođa Caupo iz Gauje imao je utvrdu pored današnjeg zamka Turaida.^[2]

Početkom 12. vijeka, Vidzemski Livonci počeli su se stapati sa Latgalcima i drugim baltičkim plemenima Latvije stvarajući bazu za razvoj latvijskog jezika i naroda. Izgleda da se livonski govorio u Daugavi i Idumeji sve do 15–16. vijeka, u Gauji do 17. vijeka, ali u Metsepoli do sredine 19. vijeka.^[2]

Manje se zna o drevnim Kurlandskim Livoncima, prema dokumentima i lingvističkim tragovima Kurlandski Livonci živjeli su pomiješani sa Kuršima, koji su u 12–13. vijeku vladali Kurlandijom. Kurlandski Livonci bili su povezani i sa Vendima, koji su se preselili iz donjeg toka rijeke Vente u Rigu i do 12. vijek živjeli u kraju oko Cēsisa.^[2]

U sjevernoj Kurlandiji livonski se govorio do 16–17. vijeka, tad se počeo širiti latvijski iz Vidzeme. Početkom 20. vijeka livonski se govorio u samo dvanaestak ribarskih sela na sjeveru, danas znanih kao Livonska obala.^[2]

Posljednja žena koja je znala i govorila livonski kao materinji jezik – Grizelda Kristiņa umrla je 2013. pa se smatra da je taj jezik izumro. Iako ima tridesetak ljudi koji su ga naučili kao drugi jezik, i nekih 250 koji se deklariraju kao Livonci.^[1]