Farta Boorama
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Farta Boorama (Af Ingiriis : Borama alphabet; Qaabka qoraalka: 
) (sidoo kale loo yaqaano: Far Gadabuursi) waa nidaam wax-qoris oo ka mid ah Far Soomaaliga taasi oo uu alifey Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Nuur. Sida taariikhda lagu hayo, Sheekh Cabdiraxmaan wuxuu alifey fartan sanadkii 1933 wakhtigaasi oo uu ku sugnaa magaalada Boorama, oo noqonaysa sababta farta loogu magacdaray magaaladaasi.[1]
Remove ads
Hordhac
Gabay lagu qoray Far Boorama.
Far Boorama (sidoo kale loo yaqaano Far Gadabuursi) waxaa alifey Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Nuur oo macalin ka ahaa magaalada Boorama.[2] Nidaamka qorida Farta Boorama waa mid aad uga duwan Farta Cusmaaniya. Fartani waxay leedahay shaqalo gaaban iyo kuwo dhaadheer, hakadyo iyo hingaad intaba ka dhex muuqata qoraalka.[3]
Inkastoo aanay soo shaacbixin isla markiiba, maanta waxaa la helayaa qoraalo badan iskugu jira diini, gabayo, cilmi iyo taariikh oo Sheekh Cabdiraxmaan iyo xertiisu ku qoreen Farta Boorama.[4]
Remove ads
Taariikh
Toban sano ka hor intii aanu Sheekh Cabdiraxmaan alifin farta waxaa soo baxdey Farta Cusmaaniya taasi oo noqoneysa fartii ugu horeeysay dhulka Soomaaliyeed. Markii farta Borama soo shaacbaxdey waxay noqotey mid ka sahlan qorista iyo akhriska isla markaana ka shaqallo badan farta Cusmaaniyada. Dad badan oo wakhtigaasi isbarbardhigay waxay ku sheegeen farta Boorama in ahayd midii ugu casrisanayd geyiga Soomaalida wakhtigaasi.[5]
Remove ads
Sheekh Cabdiraxmaan
Sheekh Cabdiraxmaan Sheekh Nuur (Af Soomaali : Abdurahman Sheikh Nuur, Af Carabi : ar) wuxuu ahaa nin aqoonyahan, macalim, qoraa, mu'alif, hogaamiye diineed oo u dhashay dadka Soomaalida. Sheekh Cabdriaxmaan waxaa fadhigiisu ahaa magaalada Boorama, halkaasi oo ku dhigi jiray cilmiga diinta iyo maadiga, isla markaana ku alifey Farta Boorama.[6][7]
Sheekh Cabdiraxmaan wuxuu ku dhashay isla markaana ku koray magaalada Boorama, ee waqooyiga Soomaaliya. Sheekhu wuxuu ka soo jeedaa beesha Gadabuursi, ee beelweynta Dir.[8]
Sheekh Cabdriaxmaan wuxuu markuu yaraa waxbarasho u tegay magaalada Harar, halkaasi oo ku soo bartey Quraanka iyo aqoon kale oo maadi ah. Wakhtigii dhalinyarnimadiisii wuxuu macalim Quraan ka ahaa deegaano badan oo Waqooyiga Soomaaliya ah oo wakhtigaasi hoostegayay maamulkii gumeysiga Ingiriiska. Sheekh Cabdiraxmaan waxaa aabo u ahaa Xaakim (qaadi) ka talin jirey maamulkii gumeysiga Ingiriiska.[9]
Sanadkii 1933, Sheekh Cabdiraxmaan wuxuu alifey hab cusub oo loo qoro Far Soomaaliga, kaasi oo ugu magacdaray Farta Boorama. Fartani wuxuu ugu talogalay in lagu qoro Af-Soomaaliga.
Faallo
Maadaama dadka Soomaalida wakhtigaasi u badnaayeen dad xoolo dhaqato (reer baadiye), farta Boorama kuma fidin geyiga Soomaalida. Farta waxaa isticmaali jirey Sheekh Cabdiraxmaan, xertiisa, aqoonyahano ku noolaa Waqooyiga Soomaaliya iyo aqoonyahano reer Herer ahaa.[10] Maanta waxaa la hayaa buugaag, waraaqo iyo duubab ay ku qoran tahay farta Boorama.[11] Gabayo, maansooyin iyo taariikh kale oo ku qoran fartani ayaa laga helay magaalada Boorama iyo Jabuuti.
Guud ahaan, dad badan waxay fartan u yaqaanaan Far Gadabuursi, sababtoo ah Sheekh Cabdiraxmaan ayaa ka soo jeeda beeshaasi.[12]
Remove ads
Qoraalo la xidhiidha
- I.M. Lewis (1958), The Gadabuursi Somali Script, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 21, pp. 134–156.
- David D. Laitin, Politics, language, and thought: the Somali experience, (University of Chicago Press: 1977)
- Osmanya, Borama, Wadaad's writing and the Somali language
- The Gadabuursi Somali Script - qasidas in Gadabuursi/Borama
- Afkeenna iyo fartiisa - a book in Osmanya
Remove ads
Sidoo kale fiiri
Linkiyo kale
- The Origins of abc
- "Language, Writing and Alphabet: An Interview with Christophe Rico", Damqātum 3 (2007)
- Michael Everson's Alphabets of Europe
- Evolution of alphabets Archived May 17, 2008 // Wayback Machine, animation by Prof. Robert Fradkin at the University of Maryland
- How the Alphabet Was Born from Hieroglyphs Archived Abriil 29, 2010 // Wayback Machine—Biblical Archaeology Review
- An Early Hellenic Alphabet Archived Jannaayo 15, 2014 // Wayback Machine
Remove ads
Tixraac
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads