Kuoza kwa meno

Kuoza kwa meno (caries ni neno la Kilatini kutoka "rottenness"^[1]), pia hujulikana kama kuoza kwa jino, kaviti, au caries, ni kuharibika kwa meno kutokana na shughuli za bakteria.^[2] Kaviti inaweza kuwa na aina tofauti za rangi kutoka kijani kibichi hadi nyeusi.^[3] Dalili zinaweza kujumuisha maumivu na ugumu wa kula chakula.^[4][3] Matatizo yanaweza kujumuisha inflamesheni ya tishu zinazozunguka jino, kupoteza jino, na maambukizi au usaha hutokea.^[1][3]

Kuoza kwa meno

Kuoza kwa meno
Mwainisho na taarifa za nje
Kundi Maalumu	Uganga wa meno
ICD-10	K02.
ICD-9	521.0
DiseasesDB	29357
MedlinePlus	001055

Kisababishi

Bakteria huharibu tishu ngumu ya meno (enameli, dentini na sementamu) kwa kutengeneza asidi kutoka kwa mabaki ya chakula kwa sehemu ya jino.^[5] Sukari nyepesikatika chakula ni chanzo cha nguvu ya kimsingi ya bakteria na kwa hivyo lishe ya juu iliyo na sukari nyepesi ni swala la hatari.^[5] Ikiwa uharibifu wa madini ni mkubwa kuliko ujenzi kutoka kwa vyanzo kama vile mate, matokeo ni kuoza kwa meno.^[5] Maswala ya hatari inajumuisha hali zinazoleta matokeo ya mate kidogo kama vile: ugonjwa wa kisukari, Sindromu ya sjogren na baadhi ya matibabu.^[5] Matibabu yanayopunguza utoaji wa mate yanajumuisha antihistamines na dawa za kupunguza makali na mengine.^[5] Kuoza kwa meno pia kunahusishwa na umasikini usafishaji wa mdomo, na kurudi hali ya hapo awali ufizi wa meno inayoleta athari kwa mizizi ya meno.^[6][2]

Uzuiaji na matibabu

Uzuiaji hujumuisha: usafishaji wa meno kila wakati, lishe iliyo na sukari ya chini na kiwango kidogo cha floridi.^[5][4] Kupiga meno mswaki mara mbili kwa siku na kusafisha katikati ya meno mara moja kwa siku unapendekezwa na wengi.^[2][7] Floridi inaweza kutokana na maji, chumvi au dawa ya meno na vyanzo vinginevyo.^[4] Kutibu meno ya mama yaliyooza kunaweza kupunguza hatari kwa watoto wake kwa kupunguza idadi fulani ya bakteria.^[5] Uchunguzi unaweza kuleta utambuzi wa mapema.^[2] Kulingana na kiwango cha uharibifu, matibabu kadhaa yanaweza kutumika urejeshaji meno kwa hali yake ya kufanya kazi au jino linaweza kutolewa.^[2] Hakuna mbinu inayojulikana kurudia hali ya awali viwango vikubwa vya jino.^[8] Matibabu yaliyopo katika nchi zinazostawi ni duni kila mara.^[4] Paracetamol (acetaminophen) au ibuprofen inaweza kutumiwa kutuliza maumivu.^[2]

Epidemiologia

Kote duniani, takribani watu bilioni 2.43 (asilimia 36 ya idadi ya watu)  wana meno yaliyooza ya kudumu.^[9] Shirika la Afya Duniani linakadiria kuwa karibu watu wote wazima huwa na meno yaliyooza kwa wakati fulani.^[4] Meno ya watoto wachanga huathiri karibu watu milioni 620 au asilimia 9 ya idadi ya watu.^[9] Uozaji wa meno hutokea sana kwa watu wazima na watoto kwa miaka ya hivi karibuni.^[10] Ugonjwa huu unapatikana sana katika nchi zinazostawi na kiasi kwa nchi zilizostawi kwa sababu ya matumizi ya sukari kiasi.^[2]