Mapenzi ya jinsia moja

Mapenzi ya jinsia moja (kwa Kiingereza: homosexuality) ni mwelekeo wa kijinsia ambapo mtu anahisi kuvutiwa kimapenzi na kihisia na mtu wa jinsia yake mwenyewe.^[1]Hii ni hali inayojitokeza katika jamii nyingi, na inaeleweka tofauti kulingana na utamaduni na muktadha wa kila sehemu. Kwa kuwa mtazamo wa jamii kuhusu hili hutofautiana sana, mwaka kwa mwaka nchi nyingine zinazidi kuhalalisha mapenzi ya jinsia moja na nyingine zinazidi kutunga sheria dhidi yake.

Kwa Mapenzi ya jinsia zote, tazama Mapenzi ya jinsia mbili.

Hata hivyo kuna wanawake wanaovutiwa na wanawake wenzao na wanamume wanaovutiwa na wanaume wenzao, mbali ya watu wanaovutiwa na jinsia zote mbili (kwa Kiingereza: “bisexual”), mbali na wale wasio na mwelekeo wowote wala kusikia mvuto wowote wa namna hiyo (kwa Kiingereza: “asexual”).

Watu wana mang'amuzi tofauti juu ya mwelekeo wao wa kimapenzi. Baadhi wanajitambua kwa muda mrefu kabla hawajaanza uhusiano na wengine.Vivutio vya msingi ambavyo mwelekeo wa kimapenzi huanza kuonekana katika hatua ya ubalehe kwa baadhi ya watu.^[2] Wakati huo wengine wanayumba kwa muda fulani katika kujitambua, lakini baadaye baadhi yao hubadilika au kuendelea na mwelekeo waliokuwa nao awali.^[3]

Remove ads

Istilahi

Aina kuu za wapenzi wa jinsia moja ni wasagaji, mashoga, na mabasha.

Neno 'basha' hutumika katika baadhi ya tamaduni kumrejelea mwanaume katika mahusiano ya jinsia moja, lakini maana yake hutofautiana.^[4]^[5]

Kwa Kiingereza, shoga anaitwa gay. Hapo awali, gay ilimaanisha "furaha", lakini imekuwa na maana ya mwanamume anayeelekea watu wa jinsia yake, huku wanawake wa namna hiyo wakitajwa kuwa lesbians.

Remove ads

Historia

Historia ya mapenzi ya jinsia moja inarudi nyuma hadi katika ustaarabu wa zamani, ambako mahusiano ya watu wa jinsia moja yaliandikwa katika muktadha mbalimbali wa kitamaduni. Katika Mesopotamia ya zamani, Misri, Ugiriki, na Roma, tabia za ushoga ziliwahi kuonyeshwa waziwazi na, katika baadhi ya jamii, hata kupewa nafasi rasmi^[6]. Kwa mfano, mahusiano kati ya wanaume wakubwa kwa umri na wavulana wadogo, yaliyofahamika kama "pederasty," yalikuwa sehemu ya kawaida ya jamii katika Ugiriki ya Kale. Vilevile, ushahidi wa kihistoria unaonyesha kwamba mapenzi ya jinsia moja yalitambuliwa kati ya baadhi ya Kaizari wa Roma, akiwemo Hadrian, ambaye uhusiano wake na Antinous ulikumbukwa sana na kuenziwa.^[7]

Kwa kuenea kwa Ukristo kote Ulaya wakati wa mwisho wa Dola ya Roma na katika Enzi za Kati, vitendo vya ushoga vilianza kuangaliwa zaidi kupitia mtazamo wa maadili ya kidini. Kwa kuathiriwa na tafsiri za Biblia, viongozi wa Kikristo wa enzi za kati walilaani mahusiano ya watu wa jinsia moja kama dhambi na uhalifu. Katika jamii nyingi za Ulaya, sheria dhidi ya sodomia ziliwekwa, na kusababisha mateso na mauaji ya watu waliotuhumiwa kwa tabia za ushoga. Licha ya hili, maandiko yanaonyesha kuendelea kuwepo kwa tamaduni za siri za mashoga katika Ulaya ya enzi za kati na mapema ya kisasa, hasa ndani ya miji mikubwa.^[8]

Historia ya kisasa ya ushoga ilishuhudia mabadiliko ya taratibu kuanzia karne ya 19, kwa kuibuka kwa harakati za awali za kutetea haki za mashoga, hasa nchini Ujerumani. Karne ya 20 ilishuhudia mabadiliko makubwa ya kisheria, kisiasa, na kijamii, ikiwa ni pamoja na kuondolewa kwa makosa ya kisheria kwa ushoga katika nchi nyingi, kuibuka kwa harakati za haki za LGBTQ+, na kukubalika zaidi kwa jamii katika maeneo kadhaa ya dunia. Hata hivyo, ubaguzi na uhalalishaji wa adhabu dhidi ya ushoga bado vinaendelea katika maeneo mbalimbali, kuonyesha tofauti zinazoendelea duniani kuhusu mtazamo wa ushoga.^[9]

Remove ads

Sayansi

Hakuna makubaliano kati ya wanasayansi juu ya sababu hasa ambazo humfanya mtu kuwa na mwelekeo wa kupenda jinsia moja ya kwake au kupenda jinsia zote mbili badala ya jinsia tofauti. Hata hivyo, wanasayansi wanakubaliana kwamba chanzo cha mwelekeo wa kimapenzi wa mtu ni muungano changamani wa vipengele vya kibiolojia na kimazingira.^[10]

Wanasayansi wengi wanafikiri mwelekeo wa kimapenzi hauwezi kubadilika kwa hiari, utashi, nguvu, au malezi tofauti.^[11]^[12]^[13] Hadi leo, hakuna utafiti wa kutosha wa kisayansi kuonyesha kwamba tiba inayolenga kubadili mwelekeo wa mapenzi ya jinsia moja ni salama au inafaa. Kwa kuongezea, uhamasishaji wa matibabu ya mabadiliko unaonekana kuchangia mazingira mabaya kwa wapenzi wa jinsia moja.

Sheria

Pengine mashoga, wasagaji na wapenda jinsia zote mbili hukumbana na unyanyapaa, na hata ukatili kwa sababu ya mwelekeo wao wa kimapenzi tofauti na kawaida. Wengine hubaguliwa mashuleni, vyuoni na sehemu zao za kazi, hata wananyimwa huduma za afya na haki, na hupata msaada mdogo kutoka kwa wanafamilia na marafiki.^[14] Hali hiyo huwafanya baadhi ya watu kusita kueleza hadharani mwelekeo wao wa kimapenzi.

Tatizo hilo la kimataifa ni kubwa zaidi katika nchi nyingi za Afrika.^[15] Chuki dhidi ya mashoga (kwa Kiingereza: “homophobia”) ina madhara makubwa kwa afya ya akili na ustawi wa wasagaji, mashoga na wapenda jinsia mbili, hasa wakijaribu kuficha mwelekeo wao wa kimapenzi. Unyanyapaa na ukatili vinazidisha mafadhaiko waliyonayo tayari kutokana na kutambua tofauti iliyopo kati ya mwili wao na mwelekeo wao. Mara nyingi wanashindwa kukabili hali hiyo na kujikubali walivyo. Hivyo wako katika hatari ya kuingia ulevi wa aina mbalimbali na kujiua kuliko wenzao wanaovutiwa na jinsia tofauti.^[16] Watu wanaotamani kuwasaidia wanaweza kufanya kazi na mashirika husika kuwapatia ushauri nasaha^[17] pamoja na kupambana na unyanyapaa.

Mashoga, wasagaji na wapenda jinsia mbili wanaotaka kupunguza unyanyapaa wanaweza kuamua kueleza mwelekeo wao wa kimapenzi, wakiwa waangalifu kulingana na mazingira yao ya kijamii ili kuwa salama kadiri iwezekanavyo. Kuwaambia watu wengine kuwa wewe ni mshiriki wa mapenzi ya jinsia moja au tofauti hujulikana kama “kujitokeza” au “coming out”. Mara nyingi hiyo ni hatua muhimu ya kisaikolojia kwa sababu wanaohisi lazima wafiche mielekeo yao ya kimapenzi huripoti wasiwasi wa mara kwa mara kuliko mashoga na wasagaji ambao wako wazi.^[18]

Remove ads

Dini

Mitazamo ya kidini kuhusu mapenzi ya jinsia moja hutofautiana sana kati ya dini mbalimbali na hata ndani ya madhehebu ya waumini wa dini moja. Wakati baadhi ya tamaduni za kidini huona mapenzi ya jinsia moja kuwa hayalingani na mafundisho yao, nyingine yanakubali au kuyaunga mkono kama sehemu ya utofauti wa hali ya kibinadamu. Tofauti hizi huakisi tafsiri za kiimani, kitamaduni, na kihistoria za maandiko matakatifu na maadili ya kijamii.

Katika Ukristo, mitazamo kuhusu mapenzi ya jinsia moja hutofautiana sana kati ya madhehebu. Baadhi ya makanisa kama vile United Church of Christ^[19], Kanisa la Episcopal (Marekani)^[20], na matawi fulani ya Walutheri na Wapresbiteriani yanaunga mkono watu wa LGBTQ+ na huruhusu ndoa za jinsia moja pamoja na kuwaweka wakfu viongozi wa dini walio wazi kuhusu mwelekeo wao wa kimapenzi. Madhehebu haya hulenga misingi ya upendo, haki, na uelewa unaoendelea wa maandiko. Kwa upande mwingine, Kanisa Katoliki, makanisa ya Kiorthodoksi ya Mashariki, na makanisa mengi ya Kiinjilisti huona tendo la mapenzi ya jinsia moja kama dhambi, japokuwa mara nyingi hutofautisha kati ya mwelekeo wa kimapenzi na matendo, wakisisitiza huruma na wito wa kuishi maisha ya usafi kama Papa Fransisko alivyoshawishi

Katika Uyahudi, pia kuna utofauti wa mitazamo kuhusu mapenzi ya jinsia moja. Uyahudi wa Reform na wa Kurekebisha (Reconstructionist) kwa ujumla huunga mkono ujumuishaji wa watu wa LGBTQ+, kuruhusu ndoa ya jinsia moja na kuwachagua marabi kutoka jamii hiyo. Uyahudi wa Kihafidhina umeonyesha mwelekeo wa kukubali zaidi, ukiwaruhusu viongozi wa kidini waliowazi kuhusu mwelekeo wao na ndoa za jinsia moja katika miaka ya hivi karibuni. Hata hivyo, Uyahudi wa Kiorthodoksi bado unashikilia tafsiri za Utamaduni kitamaduni za sheria za Kiyahudi ambazo hupinga mahusiano ya kimapenzi ya jinsia moja, ingawa baadhi ya sauti za Korthodoksi wa kisasa zinataka kuwepo kwa heshima na mazungumzo ya wazi kuhusu suala hilo.

Katika Uislamu, tafsiri kuu miongoni mwa wanazuoni na viongozi wa dini ni kwamba mapenzi ya jinsia moja ni kinyume cha mafundisho ya Kiislamu, wakitegemea usomaji wa Qur'an na Hadithi za Mtume Muhammad. Shule nyingi za fikra za Kiislamu hueleza kwamba mahusiano ya jinsia moja yanakiuka sheria ya Kiislamu (Sharia). Hata hivyo, baadhi ya wasomi na wanaharakati Waislamu wanataka kupitiwa upya kwa tafsiri hizi, kwa lengo la kuendeleza ujumuishaji na uelewa mpya wa masuala ya jinsia na mahusiano. Ingawa Waislamu wa LGBTQ+ hukumbana na changamoto nyingi katika jamii za kidini, kuna jumuiya zinazokua ambazo zinajaribu kuoanisha imani na utambulisho wao wa kijinsia.

Dini nyingine pia zinaonyesha mitazamo tofauti kuhusu mapenzi ya jinsia moja. Katika Uhindu, kukosekana kwa mamlaka ya kidini ya kati kunasababisha kuwepo kwa maoni mbalimbali. Baadhi ya maandiko na simulizi za kihistoria hutafsiriwa kuwa yanatambua utofauti wa kijinsia na hisia za mapenzi ya jinsia moja, na baadhi ya viongozi wa kisasa wa Kihindu wameonyesha uungwaji mkono kwa haki za watu wa LGBTQ+^[21]. Katika Ubuddha, mitazamo hutofautiana kulingana na mila na eneo. Makundi mengi ya Kibudha ya Magharibi yanasisitiza huruma na kutohukumu, na hukubali watu wa LGBTQ+ kikamilifu, ingawa baadhi ya shule za kitamaduni bado hazijaonyesha msimamo wa wazi au hukaa upande wa tahadhari.

Kwa ujumla, mitazamo ya kidini kuhusu mapenzi ya jinsia moja huundwa na mafundisho ya kiimani, tafsiri za maandiko matakatifu, na mitazamo inayobadilika ya kijamii. Ingawa baadhi ya jumuiya za kidini bado huchukulia mahusiano ya jinsia moja kuwa kinyume na mafundisho yao, nyingine zimekumbatia mtazamo jumuishi zaidi. Utofauti huu unaonesha ugumu wa kusawazisha kati ya mila za kidini na uelewa mpya wa utu na haki za binadamu.

Remove ads

Tazama pia

Marejeo

Loading content...

Viungo vya nje

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads