Ng'ombe (kundinyota)

Ng'ombe (pia Tauri, kwa Kilatini na Kiingereza Taurus) ^[1] ni jina la kundinyota kwenye nusutufe ya kaskazini ya dunia yetu.

Nyota za kundinyota Ng'ombe (Tauri - Taurus) katika sehemu yao ya angani

Ramani ya Tauri - Taurus jinsi inavyoonekana kwa mtazamaji kwenye nusutufe ya kaskazini

Ng'ombe - Tauri jinsi ilivyowazwa na mwanaastronomia Al-Sufi

Mahali pake

Ng'ombe iko angani kwenye mstari wa Zodiaki kati ya Kondoo (pia Hamali, lat. Aries) upande wa magharibi na Mapacha (pia Jauza, lat. Gemini) upande wa mashariki.

Inapaka na kundinyota jirani za Hudhi (Auriga), Farisi (Perseus), Hamali (Kondoo) (Aries), Ketusi (Cetus), Nahari (Eridanus), Jabari (Orion) na Jauza (Mapacha) (Gemini).

Ng'ombe - Taurus ni sehemu ya zodiaki maana yake mstari wa ekliptiki unapita humo. Ilhali miendo ya Mwezi na sayari inafuatana karibu na ekliptiki magimba haya huonekana katika eneo la Tauri kwa wakati fulani kwenye mwaka.

Jina

Ng'ombe ni tafsiri ya Tauri. Mabaharia Waswahili walijua nyota hili tangu miaka mingi kwa jina Tauri. Walipokea jina hili kutoka Waarabu wanaosema ثور thawr ambalo linamaanisha fahali^[2]. Waarabu walitafsiri hapa jina la Ptolemaio aliyetaja nyota hizi vile kwa jina la Ταῦρος tauros yaani fahali katika orodha yake ya Almagesti^[3].

Wagiriki wa Kale waliwahi kupokea kundinyota hili likiangaliwa kama fahali kutoka utamaduni wa Babeli. Katika mitholojia ya Wagiriki kuna hadithi mbalimbali zilizosimuliwa hapa. Hasahasa waliona fahali kwenye anga kama ishara ya mungu mkuu Zeus aliyechukua umbo la fahali alipomtongoza binti Europa; Zeus alibadilisha umbo lake akaingia katika kundi la ng'ombe waliochungwa na Europa. Siku mmoja Europa alipanda juu ya fahali na hapo Zeus alikimbia naye hadi kisiwa cha Kreta; hapa alizaa naye wana watatu akamfanya Europa malkia wa kwanza wa Kreta. Aliweka umbo la fahali kati ya nyota kama kumbukumbu ya mapenzi yake.

Katika unajimu wa kisasa katika Afrika ya Mashariki jina "Tauri" limesahauliwa badala yake kundinyota hili linaitwa kwa tafsiri tu ya "Ng'ombe".

Ng'ombe - Taurus ni kati ya makundinyota 48 zilizotajwa tayari na Klaudio Ptolemaio katika kitabu cha Almagesti wakati wa karne ya 2 BK. Iko pia kati ya makundinyota 88 yanayoorodheshwa na Umoja wa kimataifa wa astronomia ^[4] kwa jina la Taurus. Kifupi chake rasmi kufuatana na Ukia ni 'Taui'.^[5]

Nyota

Nyota za Ng'ombe huwa haziko pamoja kihalisi lakini zinaonekana tu vile kutoka duniani. Kwa uhalisi kuna umbali mkubwa kati yao, kama ziko mbali au jirani nasi. Kwa hiyo kundinyota "Ng'ombe" linaonyesha eneo la angani jinsi tunavyoliona kutoka Duniani.

Kuna nyota nyingi katika eneo la kundinyota hili na hasa Dabarani (en:Aldebaran), inaitwa pia Alfa Tauri, ambayo ni nyota jitu jekundu ikiwa kati ya nyota angavu zaidi zinazoonekana angani^[6].

Kuna nebula la Messier 1 inayojulikana pia kwa jina la Nebula ya Kaa (en:crab nebula)^[7]. Ni mabaki ya nyota nova ambayo mlipuko wake ulirekodiwa huko China mwaka 1054 baadaye pia Japani^[8].

Fungunyota la Kilimia (en:Pleiades) linaonekana vema kwa macho matupu katika kaskazini ya Ng'ombe.^[9], ^[10]

Jina la (Bayer)	Namba ya Flamsteed	Jina (Ukia)	Mwangaza unaoonekana	Umbali (miakanuru)	Aina ya spektra
α	87	Dabarani - en:Aldebaran	0,87	65	K5 III
β	112	Elnath	1,65	131	B7 III
η		Alcyone	2,85	368	B7 III
ζ	123	Tianguan	3,0	ca. 400	B2 IVe
θ2			3,40	149	A7 III
λ			3,41	480	B3 V + A
ε		Ain	3,53	155	K0 III
ο			3,61	212	G8 III
	27	Atlas	3,62	381	B8 III
γ		Hyadum I	3,65	162	G8 III
	17	Electra	3,72	371	B6 III
ξ			3,73	222	B9 Vn
δ1		Hyadum II	3,77	154	G8 III
θ1			3,84	158	G7 III
	20	Maia	3,87	360	B8 III
ν			3,91	129	A1 V
Habari za mwangaza na umbali vinaweza kubadilika kutokana na vipimo vipya