เขตการปกครองของไต้หวัน

ไต้หวัน หรือเรียกในชื่อทางการว่า สาธารณรัฐจีน แบ่งเขตการปกครองตามกฎหมายออกเป็นหลายระดับ^[1] เนื่องจากไต้หวันมีสถานะทางการเมืองที่ซับซ้อน ทำให้ระบบการแบ่งเขตการปกครองโดยนิตินัยเดิมที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ และระบบพฤตินัยที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ

ตามรัฐธรรมนูญ สาธารณรัฐจีนแบ่งออกเป็น มณฑล [zh] และนครปกครองโดยตรง โดยแต่ละมณฑลแบ่งออกเป็น นครภายใต้มณฑล และเทศมณฑล (อำเภอ) แต่ในปัจจุบัน มณฑลได้รับการปรับปรุงให้มีประสิทธิภาพ และไม่มีบทบาทหน้าที่อีกต่อไป^[2]

ด้วยความที่มณฑลไม่มีบทบาทหน้าที่ในทางปฏิบัติ ไต้หวันจึงมีการแบ่งเขตการปกครองระดับบนสุดออกเป็น 22 แห่ง โดยแต่ละแห่งจะมีรัฐบาลท้องถิ่นที่นำโดยหัวหน้าที่มาจากการเลือกตั้งและสภาท้องถิ่น งานที่รัฐบาลท้องถิ่นรับผิดชอบหรือรับผิดชอบบางส่วน ได้แก่ การบริการสังคม การศึกษา การวางผังเมือง การโยธาสาธารณะ การจัดการน้ำ การคุ้มครองสิ่งแวดล้อม การขนส่ง และความปลอดภัยสาธารณะ และเขตการปกครองระดับบนสุดจึงมีอยู่ด้วยกัน 3 ประเภท ได้แก่ นครปกครองโดยตรง นครภายใต้มณฑล และเทศมณฑล (อำเภอ) โดยที่ทั้งนครปกครองโดยตรงและนครภายใต้มณฑลจะแบ่งย่อยออกเป็นเขต ส่วนเทศมณฑลจะแบ่งย่อยออกเป็นเมือง ตำบล และนครภายใต้เทศมณฑล เขตการปกครองเหล่านี้สามารถปกครองตนเองได้ระดับหนึ่ง และมีหน่วยงานของรัฐที่มีผู้นำที่มาจากการเลือกตั้งและสภาท้องถิ่น ซึ่งจะแบ่งหน้าที่ความรับผิดชอบร่วมกันกับเทศมณฑล

เมื่อสาธารณรัฐจีนล่าถอยมายังไต้หวันในปี 1949 สาธารณรัฐจีนมีดินแดนที่อ้างสิทธิ์ซึ่งประกอบด้วย 35 มณฑล, 12 นครปกครองโดยตรง, 1 เขตปกครองพิเศษ และ 2 เขตปกครองตนเอง อย่างไรก็ตาม สาธารณรัฐจีนได้ควบคุมเพียงแค่มณฑลไต้หวัน และเกาะบางเกาะของมณฑลฝูเจี้ยนเท่านั้น นอกจากนี้ สาธารณรัฐจีนยังได้ควบคุมเกาะปราตัสและเกาะไท่ผิงในหมู่เกาะสแปรตลี ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของหมู่เกาะทะเลจีนใต้ที่มีข้อพิพาท โดยหลังจากการถอยล่าไปไต้หวันของสาธารณรัฐจีน บรรดาเกาะดังกล่าวได้รับการกำหนดให้อยู่ภายใต้การบริหารของนครเกาสฺยง^[3]

นับตั้งแต่ปี 1949 รัฐบาลได้ทำการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ภายใต้การควบคุม ได้แก่ ยกไทเปให้กลายเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1967 เช่นเดียวกับเกาสฺยงในปี 1979 และปรับปรุงการบริหารระดับมณฑลให้มีความคล่องตัวขึ้น โดยถ่ายโอนอำนาจหน้าที่ของมณฑลไปยังรัฐบาลกลาง (มณฑลฝูเจี้ยนในปี 1956 และมณฑลไต้หวันในปี 1998)^[4] ในปี 2010 ได้มีการยกฐานะซินเป่ย์ ไถจง และไถหนาน ขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรง และในปี 2014 ได้มีการยกฐานะเทศมณฑลเถายฺเหวียน ขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรง การยกฐานะครั้งนี้ทำให้เขตการปกครองต่าง ๆ ที่กล่าวไปมีฐานะปัจจุบันเป็นเขตการปกครองระดับบนสุด^[5]

ตามมาตรา 4 ของรัฐบัญญัติการปกครองส่วนท้องถิ่น กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับนครปกครองโดยตรงยังมีผลบังคับใช้กับเทศมณฑลที่มีประชากรเกิน 2 ล้านคนด้วย แม้ว่าในปัจจุบันบทบัญญัตินี้จะไม่ได้บังคับใช้กับเทศมณฑลใด ๆ ของไต้หวัน แต่ก็เคยบังคับใช้กับเทศมณฑลไทเป (ปัจจุบันคือนครซินเป่ย์) และเทศมณฑลเถายฺเหวียน (ปัจจุบันคือนครเถายฺเหวียน)

ประวัติศาสตร์

เมื่อประเทศจีนเปลี่ยนแปลงรูปแบบรัฐจากระบอบราชาธิปไตยเป็นระบอบสาธารณรัฐในปี 1912 นั้น พรรคชาตินิยม (國民黨 Guómíndǎng; Kuomintang) ได้เถลิงอำนาจในประเทศจีน เขตการปกครองยังคงเป็นเหมือนในสมัยราชาธิปไตย เวลานั้น ประเทศจีนมี

• มณฑล (province) 35 แห่ง
• เทศบาล (municipality) 12 แห่ง
• เขตปกครองพิเศษ (special administrative region) 1 แห่ง และ
• ภูมิภาค (region) 2 แห่ง คือ มองโกเลีย กับทิเบต

เฉพาะพื้นที่ไต้หวันปัจจุบันนั้นเดิมประกอบด้วย มณฑลไต้หวัน (臺灣省 Táiwān Shěng; Taiwan Province) และมณฑลฝูเจี้ยน (福建省 Fújiàn Shěng; Fujian Province)

ต่อมาในปี 1949 สงครามกลางเมืองส่งผลให้พรรคสังคมนิยม (共产党 Gòngchǎndǎng; Communist Party) ได้เป็นใหญ่ในประเทศจีน พรรคสังคมนิยมเปลี่ยนรูปแบบการปกครองจากระบอบประชาธิปไตยเป็นระบอบสังคมนิยม และเรียกประเทศเสียใหม่ว่า "สาธารณรัฐประชาชนจีน" พรรคชาตินิยมจึงหนีไปยังเกาะไต้หวัน และจัดตั้งการปกครองบนพื้นที่ไต้หวันแยกเป็นประเทศต่างหากจากสาธารณรัฐประชาชนจีน เรียกว่า "สาธารณรัฐจีน" แต่พรรคสังคมนิยมยังคงถือว่า พื้นที่ไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐประชาชนจีน กับทั้งสาธารณรัฐจีนเองก็ยังไม่เป็นที่ยอมรับของนานาชาติว่าเป็นประเทศเอกราชมาจนปัจจุบัน

สาธารณรัฐจีนนั้นชั้นแรกยังบริหารตามเขตการปกครองเดิม คือ มีมณฑลไต้หวัน กับมณฑลฝูเจี้ยน และมณฑลทั้ง 2 แบ่งออกเป็นเทศบาลมณฑล และเทศมณฑล กับทั้งมีเขตการปกครองพิเศษเรียกว่า เทศบาลพิเศษ อยู่ในสังกัด แต่ภายหลังมีการจัดระเบียบใหม่ ในช่วงปี 1967 ถึง 2010 มีการแยกเทศบาลพิเศษออกจากมณฑลเพื่อให้ปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลาง นอกจากนี้ ตั้งแต่ปี 1997 เป็นต้นมา มีการให้เทศบาลมณฑลกับเทศมณฑลปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลางเช่นกัน ไม่ปกครองผ่านมณฑลอีก แต่ยังคงสังกัดมณฑลอย่างเดิม ปัจจุบัน มณฑลจึงเหลืออยู่แต่ในนาม แต่ก็ยังมิได้ยุบเลิกไปเสียทีเดียว^[6][7]

ดินแดน

ในปี 1945 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สาธารณรัฐจีนได้ไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) จากจักรวรรดิญี่ปุ่น ต่อมาในปี 1949 และ 1950 รัฐบาลสาธารณรัฐจีนที่นำโดยก๊กมินตั๋งแพ้สงครามกลางเมืองจีน จึงถอยไปตั้งรัฐบาลที่ไทเป ไต้หวัน รัฐบาลสาธารณรัฐจีนสูญเสียอำนาจปกครองเกือบทั้งหมดในจีนแผ่นดินใหญ่ โดยเหลือเพียงเกาะนอกชายฝั่งบางส่วนเท่านั้น

• มณฑลไต้หวัน: เกาะไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) สืบทอดมาจากไต้หวันภายใต้การปกครองของจักรวรรดิญี่ปุ่น
• มณฑลฝูเจี้ยน: จินเหมิน (Quemoy) และหมู่เกาะหมาจู่ สืบทอดมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ภายใต้การปกครองของสาธารณรัฐจีน
• เขตบริหารพิเศษไหหลำ: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่เกาะนี้ได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1950 และกลายเป็นมณฑลไหหลำตั้งแต่นั้นมา
• มณฑลเจ้อเจียง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ของมณฑลได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1949 อย่างไรก็ตาม สาธารณรัฐจีนก็ได้ปกครองหมู่เกาะต้าเฉินมาจนถึงปี 1955
• มณฑลกวางตุ้ง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่ยังคงเกาะปราตัสไว้และอยู่ภายใต้การบริหารส่วนหนึ่งของนครเกาสฺยง

การเปลี่ยนแปลงเขตการปกครอง

ข้างล่างนี้เป็นตารางสรุปการเปลี่ยนแปลงเขตการปกครองของไต้หวัน

ชื่อ	หมายเหตุ
มณฑลฝูเจี้ยน	เมืองหลวงของมณฑลย้ายจากฝูโจวมายังจินเฉิง เทศมณฑลจินเหมิน ในปี 1949 รัฐบาลมณฑลถูกลดขนาดลงในปี 1956 และยุบเลิกในปี 2019
มณฑลไต้หวัน	เมืองหลวงของมณฑลย้ายจากไทเปมายังหมู่บ้านใหม่จงซิงในปี 1956 รัฐบาลมณฑลถูกลดขนาดลงในปี 1998 และยุบเลิกในปี 2018
นครเกาสฺยง	เดิมเป็นนครภายใต้มณฑล ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1979 และในปี 2010 ได้ควบรวมเทศมณฑลเกาสฺยงเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของนครเกาสฺยง
นครซินเป่ย์ (นครไทเปใหม่)	เดิมเป็นเทศมณฑลไทเป ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 2010
นครไถจง	ยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงโดยการควบรวมนครไถจงกับเทศมณฑลไถจงในปี 2010
นครไถหนาน	ยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงโดยการควบรวมนครไถหนานกับเทศมณฑลไถหนานในปี 2010
นครไทเป	เดิมเป็นนครภายใต้มณฑล ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 1967
นครเถา-ยฺเหวียน	เดิมเป็นเทศมณฑลเถา-ยฺเหวียน ได้รับการยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรงในปี 2014

การยกฐานะครั้งนี้ทำให้เขตการปกครองต่าง ๆ ดังกล่าวมีฐานะปัจจุบันเป็นเขตการปกครองระดับบนสุด ซึ่งได้แก่ มณฑลในนาม 2 แห่งที่ไม่มีอำนาจหน้าที่ในการบริหาร, นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, และเขตการปกครองที่อยู่ภายใต้มณฑล ได้แก่ เทศมณฑล 13 แห่ง และนคร 3 แห่ง^[8]

ระบบปัจจุบัน

ภาพรวมของเขตการปกครองของสาธารณรัฐจีน

สาธารณรัฐจีน								ไทเป ซินเป่ย์ จีหลง เถา-ยฺเหวียน เทศมณฑลซินจู๋ นครซินจู๋ เหมียวลี่ ไถจง จางฮว่า เผิงหู หนานโถว ยฺหวินหลิน เทศมณฑลเจียอี้ นครเจียอี้ ไถหนาน เกาสฺยง ผิงตง อี๋หลาน ฮวาเหลียน ไถตง มณฑลไต้หวัน จินเหมิน เหลียนเจียง (หมาจู่) มณฑลฝูเจี้ยน ช่องแคบไต้หวัน ทะเลจีนใต้ ทะเลจีนตะวันออก ทะเลฟิลิปปิน (มหาสมุทรแปซิฟิก)
พื้นที่เสรี[ก]							แผ่นดินใหญ่[ข]
นครปกครองโดยตรง[ค][ง]		มณฑล[จ]					ไม่ได้ปกครอง[ฉ]
		นคร[ค][ง][ช]	เทศมณฑล[ค]
เขต[ซ]	เขต ชนพื้นเมือง ภูเขา[ค]	เขต[ซ]	นคร ภายใต้ เทศมณฑล[ค][ง]	เมือง[ค][ซ]	ตำบล[ค][ซ]	ตำบล ชนพื้นเมือง ภูเขา[ค][ซ]
หมู่บ้านในเมือง[ด]					หมู่บ้านชนบท[ด]
ละแวก

หมายเหตุ

1. เรียกอีกอย่างว่า พื้นที่ไต้หวัน หรือ พื้นที่ไถ-หมิ่น (จีน: 臺閩地區; แปลตรงตัว: "เขตไต้หวัน–ฝูเจี้ยน")
2. แผ่นดินใหญ่ในที่นี้ประกอบด้วย จีนแผ่นดินใหญ่ ทิเบต และมองโกเลียนอก (ก่อนหน้านี้)
3. มีฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติมาจากการเลือกตั้ง
4. นครปกครองโดยตรง, นคร, และนครภายใต้เทศมณฑล ทั้งหมดนี้ในภาษาจีนเรียกว่า ชื่อ (จีน: 市; พินอิน: shì; แปลตรงตัว: "นคร")
5. ปัจจุบันเป็นมณฑลในนาม การปกครองระดับมณฑลได้ถูกยกเลิกแล้ว
6. จากรัฐธรรมนูญสาธารณรัฐจีน พื้นที่แผ่นดินใหญ่มีโครงสร้างการปกครองเดียวกันกับพื้นที่เสรี ซึ่งปัจจุบันอยู่ภายใต้การควบคุมของพรรคคอมมิวนิสต์จีน โดยมีโครงสร้างที่แตกต่างกับของสาธารณรัฐจีน
7. บางครั้งก็เรียกว่า นครภายใต้มณฑล (จีน: 省轄市) เพื่อที่จะแยกความแตกต่างจาก นครปกครองโดยตรง และนครภายใต้เทศมณฑล
8. มีผู้อำนวยการเขตที่มาจากการแต่งตั้ง เพื่อบริหารจัดการกิจการท้องถิ่น และดำเนินงานที่ได้รับมอบหมายจากหน่วยงานที่สูงกว่า
9. มีผู้ใหญ่บ้านที่มาจากการเลือกตั้ง เพื่อบริหารจัดการกิจการท้องถิ่น และดำเนินงานที่ได้รับมอบหมายจากหน่วยงานที่สูงกว่า

นครปกครองโดยตรง เทศมณฑล และนครภายใต้มณฑล

บทความหลัก: นครปกครองโดยตรงของไต้หวัน, นครภายใต้มณฑล, และ เทศมณฑล (ไต้หวัน)

ปัจจุบันมีเขตการปกครองระดับบนสุดอยู่ 3 ประเภท จำนวนรวมทั้งสิ้น 22 แห่ง และบริหารโดยตรงโดยรัฐบาลกลาง (สภาบริหาร, Executive Yuan) ตามรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่นของไต้หวัน เขตการปกครองที่มีประชากรมากกว่า 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรงได้ เขตการปกครองที่มีประชากรระหว่าง 0.5 ถึง 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครได้ และเทศมณฑลที่มีประชากรมากกว่า 2 ล้านคน สามารถให้สิทธิพิเศษบางอย่างในการปกครองตนเองซึ่งออกแบบมาสำหรับนครปกครองโดยตรง

	ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	จำนวน
	นครปกครองโดยตรง	直轄市	zhíxiáshì	ti̍t-hat-chhī	6
	เทศมณฑล	縣	xiàn	koān	13
	นคร	市	shì	chhī	3

เขตการปกครองทั้ง 22 แห่งเหล่านี้ได้รับการบังคับใช้โดยรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่น ในฐานะองค์กรปกครองตนเองท้องถิ่น แต่ละแห่งมีฝ่ายบริหารของตนเองที่เรียกว่า "รัฐบาลนคร/รัฐบาลเทศมณฑล" และฝ่ายนิติบัญญัติของตนเองที่เรียกว่า "สภานคร/สภาเทศมณฑล" ทั้งนายกเทศมนตรีนคร ผู้ปกครองเทศมณฑล และสมาชิกสภานิติบัญญัติ ทั้งหมดนี้ได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนภายใต้เขตอำนาจของตนทุกสี่ปี

• นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, นครภายใต้มณฑล 3 แห่ง, และเทศมณฑล 10 แห่ง อยู่บนเกาะหลักไต้หวัน

นครปกครองโดยตรง	เทศมณฑล		นคร
นครเกาสฺยง นครซินเป่ย์ (นครไทเปใหม่) นครไถจง นครไถหนาน นครไทเป นครเถา-ยฺเหวียน	เทศมณฑลจางฮว่า เทศมณฑลเจียอี้ เทศมณฑลซินจู๋ เทศมณฑลฮวาเหลียน เทศมณฑลเหมียวลี่	เทศมณฑลหนานโถว เทศมณฑลผิงตง เทศมณฑลไถตง เทศมณฑลอี๋หลาน เทศมณฑลยฺหวินหลิน	นครเจียอี้ นครซินจู๋ นครจีหลง

• เทศมณฑลเผิงหู ปกครองหมู่เกาะเผิงหู
• เทศมณฑลจินเหมิน ปกครองหมู่เกาะจินเหมิน และหมู่เกาะอูชิว
• เทศมณฑลเหลียนเจียง ปกครองหมู่เกาะหมาจู่
• หมายเหตุ: นครเกาสฺยงยังปกครองเกาะปราตัส (เกาะตงชา) และเกาะไท่ผิง ของหมู่เกาะทะเลจีนใต้

เมือง ตำบล นครภายใต้เทศมณฑล และเขต

บทความหลัก: ตำบล (ไต้หวัน), นครภายใต้เทศมณฑล, และ เขต (ไต้หวัน)

เขตการปกครองระดับบนสุดทั้ง 22 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็น 368 เขตการปกครอง สามารถจัดประเภทได้ดังตารางข้างล่างนี้

ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	อยู่ภายใต้การปกครองของ	มีอำนาจปกครองตนเอง	จำนวน
ตำบลชนพื้นเมืองภูเขา	山地鄉	shāndì xiāng	soaⁿ-tē hiong	เทศมณฑล	ใช่	24
ตำบล	鄉	xiāng	hiong	เทศมณฑล	ใช่	122
เมือง	鎭	zhèn	tìn	เทศมณฑล	ใช่	38
นครภายใต้เทศมณฑล	縣轄市	xiànxiáshì	koān-hat-chhī	เทศมณฑล	ใช่	14
เขตชนพื้นเมืองภูเขา	原住民區	yuánzhùmín qū	gôan-chū-bîn khu	นครปกครองโดยตรง	ใช่	6
เขต	區	qū	khu	นครปกครองโดยตรง นครภายใต้มณฑล	ไม่	164

เขตการปกครองระดับล่าง

บทความหลัก: หมู่บ้าน (ไต้หวัน)

เขตการปกครองทั้ง 368 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็นหมู่บ้านและละแวก

ชื่อ	อักษรจีน	พินอิน	เป๊ะอวยจี	อยู่ภายใต้การปกครองของ	จำนวน
หมู่บ้านชนบท	村	cūn	chhun	ตำบลชนพื้นเมืองภูเขา ตำบล	7,835
หมู่บ้านในเมือง	里	lǐ	lí	เมือง นครภายใต้เทศมณฑล เขตชนพื้นเมืองภูเขา เขต
ละแวก	鄰	lín	lîn	หมู่บ้านชนบท หมู่บ้านในเมือง	147,877

ผู้ใหญ่บ้านจะได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนที่อยู่ภายใต้เขตอำนาจของตนทุก ๆ สี่ปี และหัวหน้าละแวกจะได้รับการแต่งตั้งจากผู้ใหญ่บ้าน

ดูเพิ่ม

• มณฑลของประเทศจีน