เทศบาลนครยะลา

บทความนี้เกี่ยวกับเทศบาลนคร สำหรับความหมายอื่น ดูที่ ยะลา (แก้ความกำกวม)

เทศบาลนครยะลา เป็นเทศบาลนครที่ตั้งอยู่ในเขตตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา ได้รับการยกฐานะเป็นเทศบาลนครเมื่อ พ.ศ. 2538 มีพื้นที่ 19.4 ตารางกิโลเมตร^[2][3] ใน พ.ศ. 2562 มีประชากรทั้งหมด 60,617 คน^[1] ถือเป็นหนึ่งในเจ็ดเมืองเศรษฐกิจสำคัญของภาคใต้ตอนล่าง^[4][5]

เทศบาลนครยะลา
เทศบาลนคร
ภาพถ่ายทางอากาศตัวเมืองยะลา
ตรา
คำขวัญ:  สร้างเมืองให้น่าอยู่ สร้างความรู้สู่มวลชน สร้างสังคมให้โปร่งใส สร้างสานใจร่วมพัฒนา นครยะลาสู่สากล
ทน.ยะลา ที่ตั้งของเทศบาลนครยะลา แสดงแผนที่จังหวัดยะลา ทน.ยะลา ทน.ยะลา (ประเทศไทย) แสดงแผนที่ประเทศไทย
พิกัด: 6°32′33″N 101°16′59″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ยะลา
อำเภอ	เมืองยะลา
การปกครอง
• นายกเทศมนตรี	พงษ์ศักดิ์ ยิ่งชนม์เจริญ
พื้นที่
• ทั้งหมด	19 ตร.กม. (7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2562)[1]
• ทั้งหมด	60,617 คน
• ความหนาแน่น	3,190.36 คน/ตร.กม. (8,263.0 คน/ตร.ไมล์)
รหัส อปท.	03950102
ที่อยู่ สำนักงาน	ถนนสุขยางค์ ตำบลสะเตง อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา 95000
โทรศัพท์	0 7322 3666
โทรสาร	0 7321 5675
เว็บไซต์	www.yalacity.go.th
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

เทศบาลนครยะลามีชื่อเสียงด้านความสวยงามของผังเมือง มีถนนกว่า 400 สายตัดเชื่อมติดต่อกัน เป็นวงเวียนใยแมงมุมซ้อนกันสามวงอย่างกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส และกรุงแคนเบอร์รา ประเทศออสเตรเลีย โดยถนนทุกสายจะมุ่งไปยังวงเวียนหลักเมือง ถนนบางส่วนตัดเป็นตารางหมากรุกอย่างเมืองลอสแอนเจลิส สหรัฐ ทั้งยังมีการจัดสรรพื้นที่ใช้สอยอย่างชัดเจน โดยแบ่งเป็นย่านสถานศึกษา ย่านสถานที่ราชการ ย่านที่พักอาศัย และย่านพื้นที่สีเขียวประจำเมือง^[3] อันเกิดจากแนวคิดของพระรัฐกิจวิจารณ์ (สวาสดิ์ ณ นคร) อดีตนายกเทศมนตรีเมืองยะลา (พ.ศ. 2480–2488) โดยมีที่ปรึกษาชาวอังกฤษ เพื่อประโยชน์ด้านเศรษฐกิจ และดึงดูดผู้คนจากถิ่นอื่น ๆ เข้ามาแลกเปลี่ยนสินค้าในเมืองยะลา^[6]

ประวัติ

เทศบาลนครยะลาเป็นที่ตั้งของตำบลสะเตง ซึ่งตั้งตามชื่อหมู่บ้านอันเป็นที่ตั้งตัวเมืองยะลาเดิมคือบ้านสะเตง^[7] โดย "สะเตง" เป็นคำมลายูแปลว่าไม้ถ่อเรือหรือไม้ถ่อแพ^[8] ต่อมามีการย้ายศูนย์กลางเมืองจากเดิมที่บ้านสะเตงไปบ้านนิบง ไปสร้างศาลากลางจังหวัดยะลา ที่ทำการอำเภอเมืองยะลา และสถานีรถไฟยะลาย่านบ้านนิบง^[7] (นิบงแปลว่าต้นหลาวชะโอน)^[8] บริเวณดังกล่าวมีความเจริญเพิ่มขึ้น หลังเมืองปัตตานีซบเซาลง ก็มีประชากรต่างถิ่นโยกย้ายอยู่อาศัยในชุมชนดังกล่าวเป็นจำนวนมาก^[9] ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร มีพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองยะลา จังหวัดยะลา เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2479^[10] ขณะนั้นเทศบาลเมืองยะลามีพื้นที่ทั้งหมด 16 ตารางกิโลเมตร^[3] ด้วยตัวเทศบาลตั้งอยู่ที่บ้านนิบง ประชาชนรุ่นก่อนจึงเรียกตัวเมืองยะลาว่านิบง^[9]

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองยะลา ขยายพื้นที่ครอบคลุมเขตตำบลสะเตงทั้งหมด เมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2509^[11] มีพื้นที่ทั้งหมด 19.4 ตารางกิโลเมตร^[3] และต่อมามีพระราชกฤษฎีกายกฐานะเทศบาลเมืองยะลา เป็นเทศบาลนครยะลา เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2538^[12] มีผลบังคับใช้ในวันที่ 25 กันยายนปีเดียวกัน^[7]

ที่ตั้ง

เดิมตามราชกิจจานุเบกษาจัดตั้งเทศบาลเมืองยะลา ประกาศเล่มที่ 52 หน้า 1223 ตรา ณ วันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2479 มีเนื้อที่แรกเริ่มประมาณ 16 ตารางกิโลเมตร^[3] ต่อมาในปี พ.ศ. 2509 ได้ขยายพื้นที่เป็น 19.4 ตารางกิโลเมตรซึ่งครอบคลุมตำบลสะเตงทั้งหมด^[3] มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ใกล้เคียงดังนี้^[2]

• ทิศเหนือ ติดต่อกับเทศบาลตำบลยุโป อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา และติดต่อกับอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับเทศบาลเมืองสะเตงนอก อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับเทศบาลตำบลท่าสาป อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา
• ทิศใต้ ติดต่อกับเทศบาลเมืองสะเตงนอก อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา

ประชากรศาสตร์

ประชากรเทศบาลนครยะลา (รายปี)
ปี	2547	2548	2549	2550	2551	2552	2553	2554	2555	2556
ประชากร	67,842	65,503	64,684	63,775	63,370	62,896	62,991	62,378	62,110	61,507
±%	—	−3.4%	−1.3%	−1.4%	−0.6%	−0.7%	+0.2%	−1.0%	−0.4%	−1.0%
ที่มา: [13]

ชาติพันธุ์

ประชากรในเทศบาลนครยะลามีหลายเชื้อชาติ ใน พ.ศ. 2562 มีประชากรทั้งหมด 60,617 คน^[1] ส่วนใหญ่เป็นชาวไทยเชื้อสายมลายู, ชาวไทยเชื้อสายจีน^[14] และชาวไทยพุทธ หลังจากเกิดเหตุความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ชุมชนในตัวเมืองยะลาได้มีการแบ่งชุมชนออกเป็นสองข้างคือพุทธและมุสลิม โดยแยกออกจากกันอย่างชัดเจน ต่างจากในอดีตที่ชาวพุทธเคยอยู่ร่วมกับชุมชนมุสลิมมาอย่างยาวนาน^[15] โดยสามารถแบ่งประชากรในเทศบาลนครยะลาตามกลุ่มชาติพันธุ์ได้ดังนี้^[16][17]

• ชาวมลายู เป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิม ใช้ภาษามลายูปัตตานี นับถือศาสนาอิสลาม โดยมากประกอบอาชีพเชิงเกษตรกรรม มีบรรพบุรุษอพยพมาจากอำเภอยะหริ่ง อำเภอมายอ และอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี อาศัยอยู่ย่านตลาดเก่าระหว่างเขตทางรถไฟเรื่อยไปจนถึงเขตแดนอำเภอยะรัง บางส่วนตั้งถิ่นฐานอยู่แถบถนนสิโรรสช่วงโรงพยาบาลยะลาเรื่อยไปจนถึงเขตสะเตง
• ชาวไทยพุทธ เป็นประชากรที่นับถือศาสนาพุทธ โดยมากเป็นข้าราชการ มีทั้งคนพื้นถิ่นดั้งเดิมและที่อพยพมาจากต่างจังหวัด เช่นจังหวัดสงขลา นครศรีธรรมราช และพัทลุง ตั้งถิ่นฐานแถบถนนธนวิถี ถนนเทศบาล 1 ถึง ถนนเทศบาล 10 ถนนผังเมือง ถนนสายย่อยระหว่างถนนสิโรรสกับแม่น้ำปัตตานี และบริเวณรอบวัดเมืองยะลา
• ชาวจีน คือบุคคลที่มีเชื้อสายจีน ทั้งอพยพมาจากประเทศจีน หรือเป็นคนจีนที่เกิดในไทย สามารถแยกแยะได้จากหน้าตาหรือสีผิว โดยมากนับถือศาสนาพุทธพร้อมไปกับพิธีกรรมแบบศาสนาพื้นบ้านจีน โดยมากประกอบกิจเชิงพาณิชยกรรม ตั้งถิ่นฐานย่านสถานีรถไฟยะลา ถนนสิโรรส ถนนพิพิธภักดีจนถึงถนนวงเวียน 3 และบริเวณโรงเรียนยะลาบำรุง
• ชาวไทยมุสลิม คือคนไทยที่นับถือศาสนาอิสลาม โดยมากเป็นผู้อพยพมาจากส่วนอื่นของประเทศ เช่น จังหวัดสงขลา นครศรีธรรมราช พัทลุง หรือกรุงเทพมหานคร ประกอบอาชีพเชิงพาณิชยกรรม อาศัยในย่านตลาดเก่า
• ชาวจีนมุสลิม คือบุคคลที่สืบเชื้อสายจากการสมรสระหว่างชาวมลายูกับจีน โดยมากมีรูปพรรณอย่างคนจีนแต่นับถือศาสนาอิสลาม ผู้คนในท้องถิ่นจะเรียกว่า คนกรือเซะ
• ชาวอินเดีย คือชาวอินเดียที่นับถือศาสนาซิกข์ อพยพมาจากประเทศอินเดียเกือบร้อยปีก่อน มีประชากรไม่เกิน 50 คน ผู้ชายไม่โพกศีรษะ ส่วนผู้หญิงนุ่งส่าหรี อาศัยกระจัดกระจายในเขตเทศบาล มีศาสนสถานเพียงแห่งเดียวคือวัดสิริคุรุสิงห์สภา ถนนรวมมิตร แต่ปัจจุบันชาวซิกข์จำนวนไม่น้อยโยกย้ายออกจากพื้นที่

ศาสนา

ศาสนาในเทศบาลนครยะลา (พ.ศ. 2559)[18]
ศาสนา			ร้อยละ
พุทธ			51.77%
อิสลาม			48.00%
อื่น ๆ			0.23%

จากการสำรวจสำมะโนครัวประชากรเมื่อ พ.ศ. 2550 พบว่าประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ร้อยละ 55, ศาสนาอิสลาม ร้อยละ 43 และที่เหลือนับถือศาสนาอื่น ๆ^[15][19] ได้แก่ ศาสนาคริสต์, ซิกข์ และฮินดู มีมัสยิด 10 แห่ง, วัดพุทธ 5 แห่ง, โบสถ์คริสต์ 5 แห่ง และคุรุดวารา 1 แห่ง^[20][21] จากสัดส่วนจะเห็นได้ว่าประชากรส่วนใหญ่ของเขตเทศบาลนครยะลานับถือศาสนาพุทธ (คือชาวไทยและจีน) เป็นชนกลุ่มใหญ่ในเทศบาล^[17] ต่อมาใน พ.ศ. 2559 พบว่าประชากรส่วนใหญ่ในเทศบาลนครยะลานับถือศาสนาพุทธ ร้อยละ 51.77, ศาสนาอิสลาม ร้อยละ 48 และที่เหลือนับถือศาสนาอื่น ๆ ร้อยละ 0.23^[18]

จำนวนผู้นับถือศาสนาในเทศบาลนครยะลา[22]
แบ่งตามศาสนา	พ.ศ. 2549	พ.ศ. 2550
อิสลาม	28,376	28,001
พุทธ	36,269	35,740
คริสต์	1,104	640
อื่น ๆ	195	639

การศึกษา

โรงเรียนมัธยมศึกษา

สพม.ยะลา

1. โรงเรียนคณะราษฎรบำรุง จังหวัดยะลา
2. โรงเรียนสตรียะลา

สช.ยะลา

1. โรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ
2. โรงเรียนสตรีอิสลามวิทยามูลนิธิ
3. โรงเรียนพัฒนาวิทยา

โรงเรียนอนุบาลและประถมศึกษา

สพป.ยะลา เขต 1

1. โรงเรียนอนุบาลยะลา
2. โรงเรียนนิบงชนูปถัมภ์

เทศบาลนครยะลา

1. โรงเรียนเทศบาล 1 (บ้านสะเตง)
2. โรงเรียนเทศบาล 2 (บ้านมลายูบางกอก)
3. โรงเรียนเทศบาล 3 (วัดพุทธภูมิ)
4. โรงเรียนเทศบาล 4 (ธนวิถี)
5. โรงเรียนเทศบาล 5 (บ้านตลาดเก่า)
6. โรงเรียนเทศบาล 6 (วัดเมืองยะลา)

สช.ยะลา

1. โรงเรียนอนุบาลปราณีต
2. โรงเรียนอนุบาลศรีบำรุง
3. โรงเรียนยะลาบำรุงผดุงประชา
4. โรงเรียนมานะศึกษา
5. โรงเรียนนิบงพิทยาคาร

สาธิตของมหาวิทยาลัย

1. โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา

สถาบันอุดมศึกษา

1. มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา
2. วิทยาลัยสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดยะลา

เศรษฐกิจ

การขนส่ง

สถานที่สำคัญ

ชุมชน

เทศบาลนครยะลา มีการปกครองครอบคลุมชุมชนทั้งหมด 40 ชุมชน ดังมีรายชื่อต่อไปนี้^[3]

1. ชุมชนหลังวัดเมืองยะลา
2. ชุมชนเวฬุวัน
3. ชุมชนห้าแยกกำปงบาโงย
4. ชุมชนบ้านร่ม
5. ชุมชนหัวสะพานสะเตง
6. ชุมชนคุปตาสา
7. ชุมชนคูหาภิมุข
8. ชุมชนประชานุกุล
9. ชุมชนร่วมใจพัฒนา
10. ชุมชนมุสลิมสัมพันธ์
11. ชุมชนจารูนอก
12. ชุมชนจารูพัฒนา
13. ชุมชนหลังโรงเรียนเทศบาล 5
14. ชุมชนตลาดเก่าซอย 8
15. ชุมชนสันติสุข
16. ชุมชนสามัคคี
17. ชุมชนวัดยะลาธรรมาราม
18. ชุมชนเมืองทอง
19. ชุมชนหลังโรงเรียนจีน
20. ชุมชนดารุสสลาม
21. ชุมชนวิฑูรอุทิศ 10 (ศาลเจ้าพ่อบู้เต็กโฮ้ว)
22. ชุมชนธนวิถี
23. ชุมชนธนวิถีพัฒนา
24. ชุมชนมะลิสัมพันธ์
25. ชุมชนหลังกองร้อย
26. ชุมชนการเคหะ
27. ชุมชนเบอร์เส้งนอก
28. ชุมชนตลาดเกษตร
29. ชุมชนอุตสาหกรรมสามหมอ
30. ชุมชนมณโฑ 18
31. ชุมชนพิทยนิโรธ
32. ชุมชนหน้าศูนย์แม่และเด็ก
33. ชุมชนคนรักถิ่น
34. ชุมชนอยู่ดี มีสุข
35. ชุมชนประชารัฐ
36. ชุมชนผังเมือง 4
37. ชุมชนเสรี
38. ชุมชนตลาดเมืองใหม่
39. ชุมชนเบญจมิตรสัมพันธ์
40. ชุมชนสะพรั่ง