Alimango sa sili

Ang alimango sa sili (Ingles: chili crab; Tsino: 辣椒螃蟹; pinyin: làjiāo pángxiè; Malay: ketam lada, ketam cabai, ketam cili) ay isang putahe ng pagkaing-dagat sa Timog-silangang Asya na malawakang nauugnay sa mga lutuin ng Malasya at Singapura.^[1] Matutunton ang bersiyon ng alimango sa sili na kilalang-kilala ngayon pabalik sa d. 1950 sa dalawang bansa.^[1] Karaniwang isinasangkap ang alimangong putik, at ginigisa ang mga ito sa isang sarsa na medyo malapot, matamis, at malinamnam na gawa sa kamatis at sili.

Alimango sa sili

Isang plato ng alimango sa sili
Uri	Pagkaing-dagat
Lugar	Malasya,[1] Singapura[1]
Kaugnay na lutuin	Malasyo,[1] Singapurense[1]
Gumawa	Cher Yam Tian (bersiyon ng Singapura)
Ihain nang	Mainit, na ipinapares sa mantou
Pangunahing Sangkap	Alimango, sili, itlog
Baryasyon	Alimango sa paminta
Mga midyang may kaugynayan sa Media: Alimango sa sili sa Wikimedia Commons

Pinagmulan

Ipinakilala ng mga Portuges ang sili sa Malaka noong ika-16 na siglo. Bago ang sili, ginamit ng mga Malay ang paminta bilang pampainit at pampaanghang sa kanilang mga pagkain.^[2] Ang mas naunang bersiyon ng ulam na kilala bilang ketam balado, ay mas tuyong bersiyon na niluto sa balado, isang uri ng mainit at maanghang na timpla mula sa lutuing Minang ng Kanlurang Sumatra, Indonesya.^[1][a]

Ika-20 siglo

Matutunton ang pinagmulan ng pinakakilalang bersiyon ng alimango sa sili pabalik sa d. 1950 sa Singapura at Malasya.^[1] Nagsimulang magbenta si Cher Yam Tian at ang kanyang asawa na si Lim Choo Ngee^[3] ng ginisang alimango na hinaluan ng de-boteng sili at sarsang kamatis mula sa kariton mula noong 1956. Isa itong improbisadong resipi; walang de-boteng sarsang sili sa orihinal.^[4] Nag-udyok ang pagpatok ng negosyo sa pagtatatag ng isang restoran, Palm Beach Seafood, sa may Upper East Coast Road.^[4] Inilikha ang bersiyon na pinakalaganap ngayon ni Hooi Kok Wah noong d. 1960, isa sa apat na sikat na kusinerong Singapurense noong panahong iyon.^[5]

Sa Malasya naman, unang inilahok ang alimango sa sili sa Weng Fung Seafood Restaurant sa pulo ng Langkawi, Kedah mula noong 1958. Itinatag ang Weng Fung bilang kapihang Hainanes noong d. 1920. Noong d. 1950, binago ng ikalawang henerasyon ang kapihan na maging restoran ng pagkaing-dagat at idinagdag nila ang alimango sa sili sa menu, at inihahain para rin ito ngayon sa establisyimento.^[1]

Paglalarawan

Inilalarawan ang alimango sa sili bilang "makalaman" at "matamis, ngunit malinamnam", na may "mahimulmol na tekstura".^[6] Alimangong putik (Scylla serrata) ang pinakakaraniwang uri ng alimango na isinasangkap sa putahe, ngunit maaari ring gamitin ang mga iba pang espesye ng alimango.^[6]

Karaniwan itong inihahain kasabay ng pinirito o pinasinagawang mantou (tinapay ng siyopaw), na ginagamit bilang pansandok ng sarsa.^[7]

Talababa

1. Tulad ng binanggit mula sa artikulo, '“ketam balado”, niluto sa istilong Minangkabau ni Rosemah Ibrahim, isang kalahok sa MasterChef Malaysia. (Ang balado ay isang timpla ng espesya sa lutuing Minang mula sa Kanlurang Sumatra na kinakain kasabay ng lahat ng uri ng protina.) Ilang henerasyon nang umiiral ang ketam balado'.^[1]