Dominyo

Sa taksonomiyang pang biyolohiya, ang dominyo (Ingles: domain) - na tinatawag ding superkaharian (superkingdom), superreynum (superregnum), at imperyo (empire) - ay ang pinakamataas na kahanayang pang-taksonomiya ng mga organismo, at higit na mataas pa kaysa kaharian. Ito ang pinakamapansakop sa lahat ng mga kalipunang pang-biyolohiya. Ang mga saklaw o sakop nito ay ang mga sumusunod na hati: Archaea, Eubacteria at Eukaryota. Ipinapakita ng pagkakaayos ng taxa ang pinakamahalagang kaunlaran (ebolusyon) sa pagkakaiba-iba ng mga genome.

Dito tumuturo ang superdominyo, para sa ibang gamit tingnan ang dominyo (paglilinaw), at imperyo (paglilinaw).

The hierarchy of biological classification's eight major taxonomic ranks. Padron:Biological classification/core Intermediate minor rankings are not shown.

May marami pang makabagong pamalit na klasipikasyong pang-dominyo para sa buhay. Kabilang dito ang mga sumusunod:

• Ang pamamaraan ng may dalawang imperyo o sistemang superdominyo (superdomain system), na may mataas na antas na pagbubuklod ng mga imperyong Prokaryota (o Monera) at Eukaryota.
• Ang ang pamamaraang may anim na kaharian na mataas na antas ng paghahati sa mga domihay ng: Protista, Archaebacteria, Eubacteria, Fungi, Plantae, at Animalia.
• At ang pinakabagong paraan: ang pamamaraang may tatlong dominyo na ipinakilala ni Carl Woese noong 1990, at may mataas na antas ng paghihiwalay sa katipuna ng mga nasasakupang Archaea, Bacteria, at Eukaryota. Nangangailangan ito ng mga karagdagang mungkahi sa pagaayos, sapagkat ang mga paglilipon na ito ay pangunahing nakasalalay sa pagsusuri ng mga impormasyon na nakalap mula sa pagkakasunud-sunod na maka-henetiko at kladistiko

Mga katangian ng tatlong dominyo

A speculatively rooted tree for RNA genes, showing major branches Bacteria, Archaea, and Eukaryota

The three-domains tree and the Eocyte hypothesis (Two domains tree), 2008.^[1]

Phylogenetic tree showing the relationship between the eukaryotes and other forms of life, 2006^[2] Ang mga Eukaryote ay kulay pula, ang archaea ay berde at ang bakterya ay asul.

Ang tatlong dominyong ito ay naglalaman ng natatanging ribosomal RNA. Ito ang batayan ng sistema ng tatlong dominyo. Bagaman ang presensiya ng isang nuklyear ng membrao ang nagtatangi ng Eukarya sa Archaea at Bacteria na parehong walang nukleyar na membrano, ang natatanging biyokemikla at mga tandang RNA ay nagtatangi ng Archaea sa Bakterya.

Archaea

Karagdagang impormasyon: Archaea

Ang mga Archaea ay mga selulang prokaryotiko na may mga membranong lipido na sumangay ng mga kadensang hydrokarbon na nakakapit sa glycerol sa pamamagitan ng mga paguugnay na ethere. Ang presensiya ng mga pag-uugnay na ethere ay nagdadagdag ng kanilang kakayahan na mabuhay sa mga kondisyon na may mga matatas na temperatura at mga asidiko. Ang mga Halophile ay nabubuhay sa mga kapaligirang sobrang maalat ang mga hyperthermophiles ay nabubuhay sa sobrang init na kondisyon.

Bacteria

Karagdagang impormasyon: Bacteria

Bagaman ang mga bakterya ay mga selulang prokaryotiko tulad ng Archaea, ang kanilang mga membrano ay gawa sa mga [phospholipid bilayer]]. Dalawa sa halimbawa ng bakterya ang Cyanobacteria at mycoplasmas. Wala silang mga ugnayang ether gaya ng Archaea.

Eukarya

Karagdagang impormasyon: Eukaryote

Ang mga kasapi nito ang mga eukaryote na may mga organelong nakakapit sa membrano kabilang ang nukleyus na naglalaman ng materyal na henetiko. Ito ay kinakatawan ng limang kaharian: Plantae, Protozoa, Animalia, Chromista, at Fungi.

Tingnan din

• Mga sistematik
• Mga Kladistik
• Mga Pilohenetik
• Taksonomiya