Imperyong Seleucid

Ang Imperyong Seleucid ( /sɪˈluːsɪd/; galing sa Griyego: Σελεύκεια, [Seleύkeia] Error: {{Lang}}: Di tugmang Non-latn text (pos 5: ύ)/Latn script subtag (tulong)) ay isang Griyego-Macedonianong Helenistikong estado na pinamunuan ng Dinastiyang Seleucid na itinatag ni Seleucus I Nicator kasunod ng paghahati ng imperyong nilikha ni Dakilang Alejandro pagkatapos ng kamatayan nito.^[3][4][5][6] Natanggap ni Seleucus ang Babilonya at mula doon ay nagpalawig ng kanyang mga nasasakupan na nagsasama ng karamihan ng mga teritoryong silanganin ni Alejandro. Sa tugatog ng kapangyarihan nito, ito ay kinabibilangan ng sentral na Anatolia, Levant, Mesopotamia, Persia, Afghanistan, Turkmenistan, India at Pakistan.

Imperyong Seleucid Ἀρχή Σελεύκεια Arche Seleύkeia
312 BCE–63 BCE
Vergina Sun
Imperyong Seleucid noong 301 BCE.
Kabisera	Seleucia (305–240 BC) Antioch (240–63 BC)
Karaniwang wika	Greek Old Persian Aramaic[1]
Relihiyon	Olympianism
Pamahalaan	Monarckiya
Basileus
• 305–281 BCE	Seleucus I (first)
• 65–63 BCE	Philip II (last)
Panahon	Panahong Helenistiko
• Mga Digmaan ng Diadochi	312 BCE
• Labanan ng Ipsus	301 BCE
• Digmaang Romano-Syrio	192–188 BCE
• Kasunduan Apamea	188 BCEE
• Paghihimagsik na Macabeo	167–160 BCE
• Annexed by Rome	63 BCE
Lawak
301 BC[2]	3,000,000 km2 (1,200,000 mi kuw)
240 BCE[2]	2,600,000 km2 (1,000,000 mi kuw)
175 BCE[2]	800,000 km2 (310,000 mi kuw)
100 BCE [2]	100,000 km2 (39,000 mi kuw)
Pinalitan Pumalit Kaharian ng Macedonia Probinsiya ng Syria Imperyong Parto Kahariang Greko-Baktriyano Hasmonean kingdom Magadha Osroene

Faravahar background
Kasaysayan ng Mas Dakilang Iran
Hanggang sa paglitaw ng mga modernong estadong-bansa
Pre-moderno
Pre-Islamic Prehistory Proto-Elamite civilization 3200–2800 BC Elamite dynasties 2800–550 BC Bactria-Margiana Complex 2200–1700 BC Kingdom of Mannai 10th–7th century BC Median Empire 728 –550 BC Scythian Kingdom 652–625 BC Achaemenid Empire 550–330 BC Seleucid Empire 330–150 BC Greco-Bactrian Kingdom 250-125 BC Parthian Empire 248–BC 224 CE Kushan Empire 30–275 Sassanid Empire 224–651 Afrighid dynasty 305–995 Hephthalite Empire 425–557 Kabul Shahi kingdom 565–879 Dabuyid dynasty 642–760 Kingdom of Alania 8th-9th century–1238/1239
Islamiko Patriarchal Caliphate 637–651 Umayyad Caliphate 661–750 Abbasid Caliphate 750–1258 Tahirid dynasty 821–873 Zaydis of Tabaristan 864–928 Saffarid dynasty 861–1003 Samanid dynasty 819–999 Ziyarid dynasty 928–1043 Buyid dynasty 934–1055 Ghaznavid Empire 975–1187 Ghurid dynasty 1149–1212 Seljuq Empire 1037–1194 Khwarazmian dynasty 1077–1231 Ilkhanate 1256–353 Kartids dynasty 1231–389 Muzaffarid dynasty 1314–1393 Chupanid dynasty 1337–1357 Jalayerid dynasty 1339–1432 Timurid Empire 1370–1506 Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468 Aq Qoyunlu Turcomans 1378–1508 Safavid Empire 1501–1722 Mughal Empire 1526–1857 Hotaki dynasty 1722–1729 Afsharid dynasty 1736–1750 Zand Dynasty 1750–1794 Durrani Empire 1794–1826 Qajar Dynasty 1794–1925

Imperyong Seleucid noong ca. 89 BCE

Ang Imperyong Seleucid ay isang pangunahing sentro ng kulturang Helenistiko na nagpanatili ng kahigitan ng mga kustombre ng mga sinaunang Griyego kung saan ang mga elitistang pampolitika ay nanaig lalo na sa mga lugar na urbano.^[6][7][8][9] Ang populasyong Griygo ng mga siyudad na bumuo ng mga nananaig na elitista ay napalakas ng emigrasyon mula sa Sinaunang Gresya.^[6][7] Ang pagpapalawig na Seleucid tungo sa Anatolia at Gresya ay biglaang huminto pagkatapos ng mga pagkatalo nito sa mga hukbong Romano. Ang kanilang mga pagtatangka na talunin ang kanilang matandang kaaway na Ehiptong Ptolemaiko ay napigilan ng mga hinihingi ng mga Romano. Ang karamihan ng bahaging silangain ng imperyo ay nasako ng imperyong Parthian noong gitnang ika-2 siglo BCE sa ilalim ni Mithridates ng Parthia ngunit ang mga haring Seleucid ay patuloy na namuno sa isang estadong rump mula sa Syria hanggang sa pananakop ng haring Armeniano na si Dakilang Tigranes at kanilang huling pagpapatalsik sa kapangyarihan sa ilalim ng Romanong heneral na si Pompey.

Kasaysayan

Sinakop ni Dakilang Alejandro ang Imperyong Persa (Persian) sa ilalim ng huling haring Akemenida na si Dario III sa isang maikling panahon. Si Alejandro ay namatay nang bata at nag-iwan ng isang malawak na imperyo na naging Helenisadong kultura sa isang bahagi. Si Alejandro ay walang mga tagapagmana sa trono at ang imperyo ay inilagay sa kapangyarihan ng isang rehenteng si Perdiccas noong 323 BCE. Ang mga teritoryo ay hinati sa mga heneral ni Alejandro na naging mga satrap sa paghahati ng Babilonya noong 323 BCE.Partition of Babylon in 323 BC. Ang mga heneral ni Alejandro(ang Diadochi) ay nagtunggali sa mga bahagi ng imperyo. Si Ptolomeo na dating heneral at satrap ng Ehipto ang unang humamon sa unang sistema. Ito ay humantong sa pagpanaw ni Perdiccas. Ang paghihimagsik ni Ptolomeo ay humantong sa isang bagong subdibisyon ng imperyo sa paghahati ng Triparadisus noong 320 BCE. Si Seleucus na naging hepeng komander sa ilalim ni Pediccas mula 323 BCE ngunti tumulong na pumaslang sa kanya ay tumanggap ng Babilonya. Mula sa puntong ito, kanyang pinalawak nang walang habag ang kanyang nasasakupan. Itinatag mismo ni Selecus ang Babilonya noong 312 BCE na taong ginamit bilang petsa ng pagkakatatag ng Imperyong Seleucid. Hindi lamang ang Babilonya ang kanyang pinamunuan kundi pati ang buong bahaging silanganin ng imperyo ni Alejandro. Si Seleucus ay tumungo hanggang sa India kung saan pagkatapos ng 2 taong digmaan ay umabot sa isang kasunduan kay Chandragupta Maurya kung saan ay nakipagpalitan siya ng mga teritoryong silanganin para sa isang malaking pwers ang 500 elepanteng pangdigma na gumanap ng papel sa Ipsus noong 301 BCE. Pagkatapos ng pagwawagi ni Lysimachus kay Antigonus Monophthalmus sa labanan ng Ipsus, kinontrol ni Selecus ang silanganing Anatolia at hilagaang Syria. Sa huling sakop, kanyang itinatag ang isang bagong kabisera sa Antioquia sa Orontes na isang siyudad na ipinangalan sa kanyang ama. Ang kahaliling kabisera ay itinatag sa Seleucia sa Tigris na hilaga ng Babilonya. Umabot ang imperyo ni Seleucus sa pinakadakilang saklaw nito pagkatapos ng pagkatalos ng kanyang kaalyadong si Lysimachus sa Corupedion noong 281 BC. Pagkatapos ay pinalawig ni Seleucus ang kanyang imperyo sa kanluraning Anatolia. Umasa siyang karagdagang makokontrol ang mga lupain ni Lysimachus sa Europa pangunahin na sa Thrace at kahit sa mismong Macedonia ngunit pinaslang siya ni Ptolomeo Ceraunus sa kanyang pagtuntong sa Europa. Ang kanyang anak at kahaliling si Antiochus I Soter ay naiwanan ng isang malawak na nasasakupan na binubuo ng halos lahat ng mga bahaging Asyano ng Imperyo ngunit sa pagharap kina Antigonus II Gonatas sa Macedonia at Ptolomeo II Philadelphus sa Ehipto, napatunayan niyang hindi niya magawang ipagpatuloy ang pananakop ng kanyang ama sa mga bahaging Europeo ng imperyo ni Alejandro.

Mga pinunong Seleucid

Si Seleucus I Nicator na tagapagtatag ng Imperyong Seleucid.

Mga pinunong Seleucid

King	Paghahari (BCE)	(Mga) konsorte	Mga komento
Seleucus I Nicator	Satrap 311–305 BCE King 305 BCE-281 BCE	Apama
Antiochus I Soter	co-ruler from 291, ruled 281–261 BCE	Stratonice of Syria	Co-ruler with his father for 10 years
Antiochus II Theos	261–246 BCE	Laodice I Berenice	Berenice was a daughter of Ptolemy II of Egypt. Laodice I had her and her son murdered.
Seleucus II Callinicus	246–225 BCE	Laodice II
Seleucus III Ceraunus (or Soter)	225–223 BCE		Seleucus III was assassinated by members of his army.
Antiochus III the Great	223–187 BCE	Laodice III Euboea of Chalcis	Antiochus III was a brother of Seleucus III
Seleucus IV Philopator	187–175 BCE	Laodice IV	This was a brother-sister marriage.
Antiochus IV Epiphanes	175–163 BCE	Laodice IV
Antiochus V Eupator	163–161 BCE
Demetrius I Soter	161–150 BCE	Apama ? Laodice V?	Son of Seleucus IV Philopator and Laodice IV
Alexander I Balas	150–145 BCE	Cleopatra Thea	Son of Antiochus IV and Laodice IV
Demetrius II Nicator	first reign, 145–138 BCE	Cleopatra Thea	Son of Demetrius I
Antiochus VI Dionysus (or Epiphanes)	145–140 BCE?		Son of Alexander Balas and Cleopatra Thea
Diodotus Tryphon	140–138 BCE		General who was a regent for Antiochus VI Dionysus. Took the throne after murdering his charge.
Antiochus VII Sidetes (or Euergetes)	138–129 BCE	Cleopatra Thea	Son of Demetrius I
Demetrius II Nicator	second reign, 129–126 BCE	Cleopatra Thea	Demetrius was murdered at the instigation of his wife Cleopatra Thea.
Alexander II Zabinas	129-123 BCE		Counter-king who claimed to be an adoptive son of Antiochus VII Sidetes
Cleopatra Thea	126-123 BCE)		Daughter of Ptolemy VI of Egypt. Married to three kings: Alexander Balas, Demetrius II Nicator, and Antiochus VII Sidetes. Mother of Antiochus VI, Seleucus V, Antiochus VIII Grypus, and Antiochus IX Cyzicenus. Coregent with her son Antiochus VIII Grypus.
Seleucus V Philometor	126/125 BCE		Murdered by his mother Cleopatra Thea
Antiochus VIII Grypus	125-96 BCE	Tryphaena of Egypt Cleopatra Selene I of Egypt
Antiochus IX Cyzicenus	114-96 BCE	Cleopatra IV of Egypt Cleopatra Selene I of Egypt
Seleucus VI Epiphanes Nicator	96-95 BCE
Antiochus X Eusebes Philopator	95–92 BC or 83 BCE	Cleopatra Selene I
Demetrius III Eucaerus (or Philopator)	95–87 BCE
Antiochus XI Epiphanes Philadelphus	95–92 BCE
Philip I Philadelphus	95-84/83 BCE
Antiochus XII Dionysus	87–84 BCE
(Tigranes I of Armenia)	83–69 BCE
Seleucus VII Kybiosaktes or Philometor	83–69 BCE
Antiochus XIII Asiaticus	69-64 BCE
Philip II Philoromaeus	65–63 BCE

Punong pamilya

Antiochus

Laodice

Seleucus I Nicator Kg. 305–281

Apama

Achaeus

Stratonice

Antiochus I Soter Kg. 281–261

Andromachus

Antiochus II Theos Kg. 261–246

Laodice I

Achaeus Kg. 220–213

Laodice II

Seleucus II Callinicus Kg. 246–226

Antiochus Hierax Kg. 240–228

Seleucus III Ceraunus Kg. 226–223

Antiochus III the Great Kg. 223–187

Laodice III

Seleucus IV Philopator Kg. 187–175

Laodice

Antiochus IV Epiphanes Kg. 175–163

Apama

Demetrius I Soter Kg. 161–150

Antiochus V Eupator Kg. 163–161

Alexander I Balas Kg. 150–146

Cleopatra Thea

Demetrius II Nicator Kg. 145–125

Antiochus VII Sidetes Kg. 138–129

Antiochus VI Dionysus Kg. 144–142

Seleucus V Philometor Kg. 126–125

Antiochus VIII Grypus Kg. 125–96

Cleopatra

Antiochus IX Cyzicenus Kg. 116–96

Seleucus VI Epiphanes Kg. 96–95

Antiochus XI Epiphanes Kg. 95–92

Philip I Philadelphus Kg. 95–83

Demetrius III Eucaerus Kg. 95–88

Antiochus XII Dionysus Kg. 87–84

Antiochus X Eusebes Kg. 95–83

Philip II Philoromaeus Kg. 69–63

Antiochus XIII Asiaticus Kg. 69–64