Ulahlar
Çoğunlukla Balkanlarda yaşayan etnik bir topluluk. Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Vlahlar[1] veya Ulahlar, bugünkü Yunanistan, Makedonya, Arnavutluk, Bulgaristan ve Yugoslavya’nın dağılmasıyla oluşan bazı ülkelerde yaşamışlardır. Araştırmacılar, Ulahların yirmi iki farklı isme sahip olduklarını tespit etmişlerdir. Bunlar arasında antropolojide kabul göreni keçi çobanları anlamındaki Aromanlardır (Arumenler) , fakat onlar çoğunlukla Ulahlar, Vallaklar(vlach) olarak bilinirler. Ulahlar aynı zamanda Karakaçan, Uruklar, Makedonya Romanları, Çobanlar ve Yugoslavya’da Kutsolah, Aromani ve Çinçari olarak da bilinirler.[2]
Geleneksel uğraşları çobanlık olan ve daha iyi otlak arayışları sonucunda Balkanlar ve Doğu Avrupa'ya ulaşan Ulahlara, bugün kıtanın kuzeyindeki Polonya'da bile rastlamak mümkün. Kır hayatına olan bağlılıkları sayesinde Balkanlarda yüzyıllar boyunca süren etnik çatışmalardan çoğu zaman uzak kalan Ulahlar, bulundukları her yerde çoğunluk nüfusu ile barış içinde bir arada yaşıyor.
Ulahların kökeninin, kullandıkları dil açısından benzerlik gösterdiği Rumenlerle aynı olduğu söylenmektedir. Yunanlar ise Yunanca konuştuklarını ve Yunan olduklarını iddia etmektedirler.[kaynak belirtilmeli] Topluluğun kökeni Balkanlardaki Romalıların ve Romalılaştırılmış kolonilerin soyundan gelmektedir. Rumen kültürü Slavların etkisi altında kalırken, Tuna'nın güneyinde ortaya çıkan Ulah kültüründe Bizans ve Yunan izleri görüldüğü iddia edilmektedir. Tarihçiler bu toplulukları Makedon Rumenleri olarak adlandırırken,[kaynak belirtilmeli] Frenkler tarafından “Koça-Valak” , Slavlar tarafından “Valahlar” şeklinde ifade edilen bu topluluğun kendilerine verdiği ad ise “Aroman”dır.[3]
Dili Arumence de denen Ulahçadır. Bu dil hakkında dilbilimcilerin ortak görüşü, Ulah ve Rumen dillerinin aynı Latince temelli dilden türediği yönünde. Bu dilden türeyen bir diğer dil olan Dalmaçya dili 1898'den beri kullanılmazken İstro-Rumence Hırvatistan'da hâlâ birkaç bin kişi tarafından konuşuluyor. Karadağ'da bulunan Durmitor Dağı gibi, toponimistler de Tuna çevresinde ve dağlık bölgelerde Latince konuşan toplulukların yaşadığını doğruluyor.
Vlach (Ulah) kelimesi Yabancılar tarafından Balkanlarda Romanca konuşulanlara verilen bir isimdi. Daha sonra bu isim Balkan dillerinde çoban ya da göçebe anlamını aldı.[2]
Got dilinden gelen ve orijinal anlamı "yabancı" olan "Ulah" kelimesi daha sonraları "Latin lehçelerini konuşan" anlamında kullanılmaya başlandı. Alman kabileleri, günümüzün Galler halkını oluşturan Romalıları o dönemlerde "Galli" diye adlandırırken, Güney Belçika'daki Romalılara Valonlar denmekteydi. İtalya'nın Macarcadaki karşılığı bugün bile "Ulahlar'ın Ülkesi" anlamına gelen "Olaszország".
Ulahlar yani Karakaçanîler "Kara" ve "kaçan", Türkçe terkipten oluşur. Kara hem "siyah" hem de "kara gözlü"deki anlamıyla "güzel" demektir. “kaçan” Rumeli Türkçesinde çok koşan anlamındadır.[kaynak belirtilmeli] Karakaçanlar bazen birbirlerine "Ulah" demektedirler.[kaynak belirtilmeli] Bu tarz çağrılmaları Yunanistan'da geneldir. "Valhs" yani Ulahların “Wallachs” Valehlerle arasında alaka yoktur.[kaynak belirtilmeli] Karakaçanlar, Yörükler gibi koyun güderlerdir. Karakaçanlar için göçebe koyunculuk tipik temsil araçlarıdır. Doğa ve doğallık ve mera onlara özgüdür. Mera-gerekçesiyle farklı yerlere - yaz aylarında dağların yüksek yerlerine yani yaylalara ve kışın olduğunda da alçak ve sıcak yerlere göçerler. Koyun ve atların, hayatlarında büyük önemi vardır Karakaçanların. Göçebe ailesidirler.
Koyun gibi bir hayvanın yaşam koşulları, gıda ve güçlü sürü içgüdüsü geliştirdikleri için halk iddiasız, varlık süt, et, yün, gıda, giyim, ev eşyası ihtiyaçlarını temin olduğunu gizlenemez ve için yeri doldurulamaz bir kaynak olmuştu. Atlar onlar için çok önemli bir ulaşım vasıtası olmuştur. Karakaçan koyunu, atı ve köpeği göçebeliğe uygun yaşayan bir yol olmuştur.
Hangi Karakaçanlardan olunursa olunsun hayatlarında en önemli katkı onların göçlerinde kendilerine korunaklı bir çadır olmasıdır.[kaynak belirtilmeli] Buna Türkler gibi "chatura" derler.[kaynak belirtilmeli] Chatura basit bir ahşap kabuk ve üzerinde keçi yününden özel dokunmuş eğimli, gergin bir çadır olmuştur. Buna "tenda" denir. [ölü/kırık bağlantı]
Bizans İmparatorluğu bünyesinde birkaç Vlah eyaleti bulunmakla birlikte bunlardan çok azı güçlü devletler kurabildi. Assan hanedanı döneminde (1185-1258) ikinci Bulgar İmparatorluğu ya da Bulgar-Ulah devletinin kurulması Ulahların en büyük başarısı olmuştur. Eflak'ın diğer adı olan Vlahya ismi de "Ulahların Ülkesi" anlamına gelmektedir. Türkiye'de de çok az sayıda Karacaovalı mübadil Vlah topluluğu yaşamaktadır.
Ulahlar: Yunanistan'da 209.000, Bulgaristan'da 10.556, Kuzey Makedonya'da 9.695, Türkiye'de 500, Toplam Nüfus yaklaşık 229.751 kişidir.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
