Ariana Afghan Airlines

Ariana Afghan Airlines Co. Ltd. (Peştuca: د آريانا افغان هوايي شرکت; Farsça: هواپیمایی آریانا), aynı zamanda Ariana olarak da bilinir, Afganistan'ın en büyük havayolu şirketi ve ülkenin bayrak taşıyıcı havayoludur.^[3] 1955 yılında kurulan Ariana, Afganistan'ın en eski havayolu şirketidir. Şirketin ana üssü Kabil Uluslararası Havaalanı'dır; bu havaalanından ülke uçuşlar ve aynı zamanda Afganistan'ın Hindistan, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerle bağlantısını sağlayan uluslararası uçuşları düzenler.^[4] Hava yolunun merkezi Shāre Naw, Kabil^[5][6] olup tamamen Afgan hükûmetine aittir. Ariana Afghan Hava Yolları Ekim 2006 Avrupa Birliği'nde uçması yasaklanan hava taşıyıcıları listesinde yer almaktadır.

Ariana Afghan Airlines
هواپیمایی آریانا
د آريانا افغان هوايي شرکت

IATA ICAO Çağrı Kodu FG AFG ARIANA
Kuruluş	27 Ocak 1955 (1955-01-27)
Hubları	Kabil Uluslararası Havaalanı
İkincil hubları	Kandehar Uluslararası Havalimanı
Sık uçuş programı	Reward Club[1]
Uçak filosu	6
Uçuş noktaları	13
Ortak şirketler	Pashtany Bank
Ticari işletme merkezi	Kabil, Afganistan
Önemli kişiler	Rahmatullah Agha(Başkan)[2] Ahsanullah Ahsan (Ticari Yönetmen)<[2]
Websitesi	flyariana.com
Vikiveri öğesi

Tarih

İlk yıllar

1980 yılında Londra Heathrow Havaalanı'na yaklaşan Ariana Afghan Airlines DC-10-30 uçağı. Havayolu tarihi boyunca bu tipte tek bir uçak işletti; uçak Sovyetler'in Afganistan'ı işgalinden sonra 1980'lerin ortalarında satıldı.^[7]

Havayolu şirketi 27 Ocak 1955'te kuruldu.^[8] Başlangıçta %51 Afganistan hükûmeti, %49 Indamer Co. Ltd. ortaklığında Aryana Havayolları olarak kurulmuştur.^[9] Başlangıçta Bahreyn, Hindistan, İran ve Lübnan'a üç Douglas DC-3'ten oluşan filosuyla hizmet vermekteydi.^[9] 1957'de Pan American World Airways, Indamer'in %49'luk hissesini devralarak havayolunun küçük hissedarı oldu.^[10] Yurt içi tarifeli hizmetler aynı yıl başladı.^[10] Nisan 1960'ta, Kabil'i Amritsar, Delhi, Cidde ve Karaçi ile Afganistan'daki bazı noktalara bağlamak için üç DC-3'lük bir filo kullanılırken, tek bir DC-4 Kabil - Kandahar - Tahran - Şam - Beyrut - Ankara - Prag - Frankfurt arasında, "Marco Polo" güzergahı olarak adlandırılan bir güzergahta hizmet vermekteydi.^[10] 1960'ların başında, ABD'nin Afganistan'a yaptığı US$1.100.000 (2019 yılında $10.000.000'a eşdeğer) yardım şirkette sermaye olarak kullanıldı.^[11]

Mart 1970'te havayolunun 650 çalışanı vardı. Havayolu filosu bir Boeing 727-100C, bir CV-440, bir DC-3 ve Ortadoğu, Hindistan, Pakistan, SSCB ve İstanbul, Frankfurt ve Londra'ya hizmet veren güzergahlarda çalışan iki Douglas DC-6'dan oluşuyordu.^[12] Yurtiçi hizmetler daha sonra 1967 yılında bu amaçla hükûmet tarafından kurulan Bakhtar Alwatana havayoluna devredildi.^[13]

Havayolunun ilk geniş gövdeli uçağı McDonnell Douglas DC-10-30, filoya Ekim 1979 (1979-10) ayı başlarında girdi.^[14] Mart 1985 (1985-03)'te uçak filosu DC-10 ve iki Boeing 727-100C'den oluşuyordu.^[15] 1980'lerin ortalarında, Sovyet-Afgan Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nin DC-10 yerine Tupolev Tu-154 kullanmasını istemesi üzerine havayolu, DC-10'u İngiliz Kaledonyası Havayolları'na satmak zorunda kaldı.^[7] Ekim 1985 (1985-10)'te Ariana'nın yerine ülkenin yeni ulusal havayolu şirketi Bakhtar Afghan Airlines oldu.^[13][16] 1986'da Bakhtar iki Tupolev Tu-154M sipariş etti;^[17] havayolu şirketi Nisan 1987 (1987-04)'de uçakları teslim aldı.^[16] Şubat 1988 (1988-02)'de Bakhtar, Ariana tarafından devralındı; böylece kısa ve uzun mesafeli güzergahlarda hizmet veren bir havayolu oluşturuldu.^[18]

Taliban dönemi

Ariana Afgan Havayolları Tupolev Tu-154M

1989'da Sovyet-Afgan savaşının sona ermesinden ve Necibullah hükûmetinin çökmesinden sonra Taliban 1996'da Kabil'i ele geçirdi. Afganistan, Taliban rejimi sırasında uluslararası havacılık sektöründen önemli ekonomik yaptırımlarla karşılaştı. Yaptırımların yanı sıra Taliban hükûmetinin şirketi kontrol etmesi ve havayolunun uluslararası uçuşlarının birçoğunun iptal edilmesi, 1990'lar boyunca şirketin ekonomik durumu üzerinde yıkıcı etkiye sebep oldu. Filo, sadece bir avuç Rus ve Ukrayna yapımı An-26, Yakovlev Yak-40 ile en uzun iç hatlarda kullanılan üç Boeing 727'den ibaretti. Ekim 1996'da Pakistan, havayoluna Karaçi'de geçici bir bakım ve işletme üssü tahsis etti. 1999'da denizaşırı varlıkları olmayan Ariana'nın uluslararası operasyonları sadece Dubai'ye uçuşlardan ibaretti;^[19] ayrıca Çin'in batı illerine sınırlı kargo uçuşları devam etti. Ancak BM Güvenlik Konseyi'nin 1267 sayılı Kararı ile uygulanan yaptırımlar, havayolunu deniz aşırı operasyonları askıya almaya zorladı. Kasım 2001 (2001-11)'de Ariana'nın tüm uçuşları iptal edilmişti.^[20]

Los Angeles Times'a göre:^[21]

Taliban'ın izniyle Bin Ladin, Afganistan'ın ulusal sivil havayolu olan Ariana'yı ele geçirmişti. Dört yıl boyunca, eski ABD danışmanlarına ve sürgündeki Afgan yetkililerine göre, Ariana'nın yolcu ve charter uçuşları Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan üzerinden İslamcı militanlar, silah, nakit para ve afyon taşıdı. Bin Laden'in El Kaide terörist ağı üyelerine, Orta Doğu'daki havalimanlarında serbestçe gezmelerini sağlayan sahte Ariana kimlikleri sağlandı.

Los Angeles Times tarafından röportaj yapılan insanlara göre, Viktor Bout'un şirketleri havayolu şirketinin yönetimine yardımcı olmuştur.^[22]

Taliban sonrası dönem

Ariana Afgan Havayolları Airbus A300B4-200 uçağı 2003 yılında Frankfurt Havaalanı'na kısa son yaklaşmada. YA-BAD tescilli bu uçak Mart 2007 (2007-03)'de Atatürk Havalimanı'ndaki pist dışına çıkması sebebiyle kullanım dışına çıkartılmıştır.^[23][24]

Afganistan Savaşı sırasında Taliban hükûmetinin devrilmesinin ardından Ariana, Aralık 2001 (2001-12)'de operasyonlarını yeniden yapılandırmaya başladı.^[25][26] Yaklaşık bir ay sonra BM yaptırımları kaldırıldı ve havayolunun uluslararası rotalara yeniden uçuşlara başlamasına izin verdi.^[27] 2002 yılında Hindistan hükümeti, havayoluna Air India'nın üç eski A300 uçağını hediye etti.^[28][29][30] Ariana'nın 1999'dan beri ilk uluslararası yolcu uçuşu Ocak 2002 (2002-01)'de Indira Gandhi Uluslararası Havaalanı'na indi;^[31] aynı yılın Haziran ve Ekim aylarında sırasıyla Pakistan ve Almanya'ya giden güzergahlarda uçuşlar başladı.^[32][33][34] 2005 yılında Hindistan, Afganistan ile Air India'nın Ariana için 50 yetkiliyi eğitmesini de kapsayan bir havacılık işbirliği anlaşması imzaladı.^[35]

AB yasağı

Güvenlik düzenlemeleri nedeniyle Ariana'nın Avrupa Birliği hava sahasına uçması Mart 2006 itibarıyla ağırlıklı olarak yasaklandı; Avrupa Komisyonu havayolunun yalnızca tek bir Fransa kayıtlı Airbus A310'unun üye ülkelere uçurabilmesine izin verdi.^[36][37] Aynı yılın Ekim ayında yasak filonun tamamına genişletildi.^[38] Yasak, listenin 2009 sonlarında^[39] ve Mart 2010 (2010-03) yayınlanan sonraki güncellemelerinde onaylandı.^[40] Kasım 2010 (2010-11)'da tüm Afganistan tescilli uçakların Avrupa Birliği'nde çalışması yasaklandı.^[41][42] Ariana, yayınlanan listenin Nisan 2012,^[43] Aralık 2012 (2012-12),^[44] Temmuz 2013 (2013-07),^[45] Aralık 2013 (2013-12),^[46] Nisan 2014 (2014-04),^[47] Aralık 2014 (2014-12),^[48] Haziran 2015 (2015-06),^[49] Aralık 2015 (2015-12),^[50] Haziran 2016^[51] ve Aralık 2016^[52] güncellemelerine de dahil edildi.

Taliban'ın ele geçirmesi

Taliban'ın 2021'de başkent Kabil'i ele geçirmesinin ardından tüm ticari uçuşlar iptal edildi.^[53] Eylül ayında iç hat uçuşları yeniden başladı.^[54]

Uçuş noktaları

Haziran 2019 itibarıyla Ariana Afghan Airlines üç yurt içi ve Rusya, Türkiye, Suudi Arabistan, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Hindistan olmak üzere yedi uluslararası rotada uçmaktadır; uçuşların çoğu Kabil'den gerçekleşmektedir.^[55]

Filo

Ariana Afgan Havayolları Airbus A310-300

Daha önceleri Ariana Afgan Havayolları'na aşt olan Boeing 727-200 Advanced

Daha önceleri Ariana Afgan Havayolları'na ait olan Boeing 737-800

Mevcut filo

Mayıs 2021 itibarıyla Ariana Afgan Havayolları filosu^[56]

Ariana Afghan Airlines Filosu

Uçak	Filoda	Sipariş	Yolcu			Notlar
			C	Y	Toplam
Airbus A310-300	2	—	18	192	210
			—	237	237
Boeing 737-400	2	—	8	134	142
Toplam	4	—

Tarihsel filo

Ariana, tarihi boyunca aşağıdaki ekipmanları kullanmıştır:^[57]

• Airbus A300B4
• Airbus A310-200
• Airbus A320-200^[58]
• Airbus A321-100
• Antonov An-12BP
• Antonov An-12T
• Antonov An-24
• Antonov An-24B
• Antonov An-24RV
• Antonov An-26
• Antonov An-26B
• Boeing 707-120B
• Boeing 707-320C
• Boeing 720B
• Boeing 727-100C^[12]
• Boeing 727-200
• Boeing 727-200F
• Boeing 737-300
• Boeing 737-800
• Boeing 747-200B
• Boeing 757-200
• Convair CV-440
• Douglas C-47
• Douglas C-47A
• Douglas C-54B
• Douglas C-54G
• Douglas DC-4
• Douglas DC-6A
• McDonnell Douglas DC-10-30^[14]
• Tupolev Tu-134
• Tupolev Tu-154B
• Tupolev Tu-154M
• Yakovlev Yak-40

Kazalar ve olaylar

Havacılık Güvenliği Ağı'na göre (Ekim 2012 (2012-10) itibarıyla) Ariana Afghan Hava Yolları, yedisi ölümlü olmak üzere 13 kaza/kırım olayıyla karşılaşmış, bu olaylarda 19 uçağı hizmet dışı bırakmıştır. Bu olaylarda toplam 154 kişi ölmüştür.^[59] Aşağıdaki liste, en az bir ölümle sonuçlanan, ilgili hava taşıtının hizmet dışı bırakıldığı veya ikisine birden sebep olan olayları içermektedir.

Tarih	Yer	Uçak	Kuyruk numarası	Uçak hasarı	Yaralı/Ölüm	Açıklama	Kaynaklar
2 Kasım 1959	Atina	Douglas C-47A	YA-AAD	W/O	Bilinmiyor	Bilinmiyor	[60]
21 Kasım 1959	Beyrut açıkları	DC-4	YA-BAG	W/O	&0000000000000024.00000024/27	Beyrut Havaalanı'ndan kalkışının hemen ardından ilk tırmanma esnasında düştü. Uçak Frankfurt–Beyrut–Tahran–Kandehar–Kabil tarifeli yolcu uçuşunun ikinci bacağındaydı.	[61]
5 Ocak 1969	Londra	Boeing 727-100C	YA-FAR	W/O	&0000000000000050.00000050	Londra Gatwick Havaalanı'na iniş denemesi esnasında yoğun siste düştü. Uçaktaki 48, yerdeki 2 kişi kaza sonucu öldü. Uçak tarifeli uluslararası Kabil–Kandehar–Beyrut–İstanbul–Frankfurt–Londra uçuşunu yapıyordu.	[62]
15 Ocak 1969	Kâbil	Douglas C-47DL	YA-BAD	W/O	Bilinmiyor	Yerde çarpışma.	[63]
10 Aralık 1988	Pakistan	An-26	Bilinmiyor	W/O	&0000000000000025.00000025/25	Khost–Kabil iç hatlar yolcu uçuşu esnasında Pakistanlı savaşçılar tarafından vuruldu.	[64]
18 Haziran 1989	Zabol	An-26	YA-BAK	W/O	&0000000000000006.0000006/39	Uçuş esnasında kargo kapısının açılması sebebiyle Zabol Havaalanı'na inmeye çalışırken bir tepeye çarptı. Uçak Kabil-Zaranj tarifeli iç hat yolcu uçuşu gerçekleştiriyordu.	[65]
1 Ağustos 1992	Afganistan Kâbil	Tu-154M	YA-TAP	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0	Kabil havalimanında dururken bir roket tarafından vuruldu.	[66]
28 Ağustos 1992	Afganistan Kâbil	An-26	YA-BAN	W/O	Bilinmiyor		[67]
11 Eylül 1995	Afganistan Celalabad	An-26B	YA-BAO	W/O	&0000000000000003.0000003/46	Kabil-Celalabad iç hat tarifeli yolcu uçuşu gerçekleştiren uçak yakıtının bitmesi sebebiyle Celalabad Havalimanı yaklaşması esnasında düştü.	[68]
29 Ekim 1997	Celalabad	Yak-40	YA-KAE	W/O	&0000000000000001.0000001	Celalabad Havalimanı'na iniş esnasında pistten çıktı.	[69]
19 Mart 1998	Charasyab	Boeing 727-200	YA-FAZ	W/O	&0000000000000045.00000045/45	Kötü hava şartları sebebiyle Kabil Havalimanı'na yaklaşması esnasında dağlık alana düştü.	[70][71]
Ekim 2001	Kâbil	An-12B	YA-DAA	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0	ABD bombardımanı esnasında tahrip oldu.	[72]
		An-12BK	YA-DAB	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[73]
		An-24	Bilinmiyor	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[74]
		An-24B	YA-DAH	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[75]
		An-24RV	YA-DAJ	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[76]
		Boeing 727-100C	YA-FAU	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[77]
		Boeing 727-100C	YA-FAW	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000/0		[78]
23 Mart 2007	İstanbul	A300B4-200	YA-BAD	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000	İstanbul Atatürk Havalimanı'nda pistten çıktı.	[23][24][79]
8 Mayıs 2014	Kâbil	Boeing 737-4Y0	YA-PIB	W/O	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.0000000	İniş esnasında Kabil Havalimanı'nda pistten çıktı.	[80]