Develi

Başlığın diğer anlamları için Develi (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Develi, Kayseri ilinin il merkezinden sonraki en büyük yerleşim yeri olup, İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak Bölümü'nde bulunmaktadır. Eski adı Everek'tir. Erciyes Dağı'nın 6 km güneyinde kurulmuştur. Günümüzde doğusunda Tomarza ilçesi ve Adana ilinin Tufanbeyli ilçesi, güneyinde Yahyalı ilçesi ile Adana ilinin Saimbeyli ve Feke ilçeleri, batısında Yeşilhisar ilçesi, kuzeybatısında İncesu ilçesi yer alır. 1926'ya Kadar Kozan'a bağlı olan Develi Kozan ilinin 1926'da ilçeye dönüştürülmesiyle Kayseri'ye bağlanmıştır.

Develi
İlçe
Develi Meydanı
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Kayseri
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Yusuf Turan[1]
• Belediye başkanı	Adem Şengül (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1906 km²
Rakım	1330 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	65.322
• Kır	-
• Şehir	66.250
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	38400
İl alan kodu	352
İl plaka kodu	38
Resmî site Belediye: http://www.develi.bel.tr Kaymakamlık: http://www.develi.gov.tr

Develi ve Erciyes Dağı panorama.

İlçe, Tekir Yaylası güzergâhından Kayseri'ye 45 km İncesu güzergâhından 86 km uzaklıkta olup, Kayseri'nin en büyük ilçesidir. Yüzölçümü 1887 km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 1150 metredir. En büyük dağı Kayseri'nin sembolü durumundaki Erciyes Dağı'dır. Ayrıca Karasivri Dağı, Büyük Kartın (Peri Kartın), Göktepe (Yeşil Tepe), Sümengen (Süvegen) ve Bakır Dağı da Develi coğrafyası içindedir. En önemli akarsuları Seyhan Nehri'nin en büyük kolu olan Zamantı Irmağı, Develi Çayı (Fenese Suyu), Elbiz ve Köşkpınarı'dır. En önemli gölleri Kurbağa Gölü ile Sultan Sazlığı'dır.

Develi'de bir tepe.

Tarih

Kasabanın tarihi adı Everek olup, Ermenicede Averak (ören, harabe) olarak geçer.^{[kaynak belirtilmeli]} On dördüncü yüzyılda yaşayan tarihçi, coğrafyacı Mustavfi kasabının adını Davalu olarak verir.^[2] Ona göre orta ölçekli bir şehirdi ve surlarını Selçuklu Sultanı Alâeddin yeniden yaptırmıştı.^[2] On yedinci yüzyılda yazılmış Cihannümâ adlı eserde kasaba adı Davahlu olarak geçer.^[2]

Tarihi kaynaklara göre Develi M.Ö.2500-2000 yıllarında yaşayan uygarlıkların kültür izlerine rastlanmıştır. Bakır Çağı, Bronz Çağı ile Selçuklu Dönemi arasındaki tarihi süreç içerisinde birçok uygarlığı içinde barındıran Develi'de, hâlen bilimsel araştırmalara ihtiyaç vardır.

1071 yılında Türklerin Anadolu'ya girmesiyle Oğuz boylarından Develioğulları obasının bölgeye yerleştiği bilinmektedir. Selçuklu Sultanı Alparslan'ın yeğeni Develi'nin şimdiki Develi bölgesini fethetmesiyle Selçuklu topraklarına eklenmiş olup, beldenin adı Develi olarak kalmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Hâlen Devali'nin türbesi bulunmaktadır.

Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılan ilçe Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Haçin cephesi gibi önemli mücadelelerin geçtiği bir cephede aktif rol almıştır.

Kurtuluş Savaşı sırasında ön saflarda bulunan Kanberli Osman Bey, Osman Coşkun Bey, Yakup Kenan Bey, Hadi Bey, Paşazade Osman Bey, Op. Dr. Osman Bey, Atıf Bey, Numan Efendi (Kara Müftü), A. Hazım Bey ve Veli Civan Bey gibi kahramanlar da Develilidir.

Böylesi geniş bir tarihi süreç yaşayan ilçede çok önemli tarihî eserler günümüze ulaşmıştır. Bunlar Sivasi Hatun Camii, Devali Türbesi, Seydi Şerif Türbesi, Hızır İlyas Türbesi, Şeyh Ümmi Türbesi, Ebçe Sultan Türbesi, Hamidiye Medresesi, Havadan Külliyesi, Gereme Harabeleri, Çomaklı Yer Altı Şehri, Şahmelik, Ayşepınar, Tombak, Develi ve Gazi, Develi Kasabası Kaya Oyma Mağaraları, Fıraktın Yazılı Kayaları, Öksüt Kalesi gibi nice tarihî eserlerdir.

İklim

İlçede yer alan Şeyhli Gölü'nden bir görünüm (Mayıs 2020)

İlçede karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Yağışlar daha çok ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde görülür. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinin sakin ve açık günlerinde kırağı ve don olayı müşahede edilir. Bu olaylar tarımı olumsuz etkiler. Ortalama yağış miktarı 366,6 mm'dir.

İlçe topraklarında genellikle bozkır bitki örtüsü hâkimdir. Yüksek kesimlerde yer yer orman alanlarına rastlanılsa da genel olarak bozkır ve çalılık ile kaplıdır. İlçede meyveciliğe yönelik meyve bahçeleri gelişmiş durumdadır.

Nüfus

TÜİK 2009 verilerine göre şehir merkezi nüfusu 36.439, köylerin nüfusu 29.105 olup, toplam nüfus 65.544'tür. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde 6,24, köylerde ise binde -10,72 olup, toplamda ise binde -2,69 nüfus azalması görülmektedir. Develi dışında başta İstanbul ve Ankara olmak üzere 300.000'den fazla Develili vardır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927[3]	50.853	9.506	41.347
1935[4]	60.169	10.100	50.069
1940[5]	65.403	10.885	54.518
1945[6]	68.022	11.362	56.660
1950[7]	70.866	11.127	59.739
1955[8][a]	42.551	11.610	30.941
1960[9]	49.749	12.923	36.826
1965[10]	54.159	13.411	40.748
1970[11]	57.031	15.553	41.478
1975[12]	62.735	17.323	45.412
1980[13]	66.048	22.491	43.557
1985[14]	69.801	25.944	43.857
1990[15]	72.825	32.961	39.864
2000[16]	70.893	35.084	35.809
2007[17]	65.695	36.121	29.574
2008[18]	65.452	36.072	29.380
2009[19]	65.544	36.439	29.105
2010[20]	64.836	36.708	28.128
2011[21]	64.908	37.348	27.560
2012[22]	64.381	37.875	26.506
2013[23]	63.994	63.994	veri yok
2014[24]	64.550	64.550	veri yok
2015[25]	64.072	64.072	veri yok
2016[25]	64.422	64.422	veri yok
2017[25]	64.389	64.389	veri yok
2018[25]	65.322	65.322	veri yok
2019[25]	65.745	65.745	veri yok
2020[25]	66.250	66.250	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ulaşım

Develi'de ulaşım aracları

Otobüs/Minibüs Hatları^[26]

• 832 - Develi-Aşık Seyrani
• 833 - Develi-Aygözme
• 834 - Develi-Bahcelievler
• 835 - Develi-Güney Yukarı
• 917 - Develi-Yahyalı

Şehirlerarası Ulaşım

• Develi Otobüs Terminali^[27]

İdari

İlçe mülki sınırları içerisinde biri merkez olmak üzere 4 kasaba belediyesi, 45 köy ile 5 köye bağlı 7 mezra bulunmaktadır. 25'i ilçe merkezinde 11'i kasabalarda olmak üzere toplam 36 mahalle vardır. Develi 1957 yılından bu yana il olma çabası içerisindedir.

Ekonomi

İlçenin başlıca gelir kaynaklarından biri tarım ve hayvancılık olup; lokomotif iş kolu olan inşaat sektörü de önemli bir yer tutmaktadır. İlçe tarım arazisinin bitki örtüsü ve ekim alanlarına göre dağılımı 49.500 ha Hububat ekimi (buğday, arpa, çavdar, nohut, mercimek ve fasulye) ayrıca sanayi bitkilerinden şeker pancarı ve ayçiçeği ekilmektedir. Meyve ve sebze üretimi de tarımda hatırı sayılır bir paya sahiptir. Epçe, Tombak, Sarıca, Gazi, Karacaviran, Sindelhöyük, Soysallı, Çayırözü, Zile ve Merkez olmak üzere 10 adet sulama kooperatifi mevcuttur. Ayrıca merkez, kasaba ve köylerde 10 adet kalkınma kooperatifi vardır.

İlçede yoğun olarak koyun ve sığır yetiştiriciliği yanında kanatlı ve tek tırnaklı hayvan yetiştiriciliği de yapılmaktadır. İlçede 55.000 büyükbaş, 62.000 küçükbaş hayvan mevcudu vardır.

Geleneksel el sanatları olarak köylerde halıcılık ve Sindelhöyük kasabası ile Yenihayat köyünde hasırcılık yapılmaktadır.

Develi'de Küçük Sanayi Sitesi'nin hizmete girmesi ile Halı Fabrikasının açılması adeta bir dönüm noktası olmuştur. Hâlen faaliyette bulunan ve ülke çapında üretim yapan 3 firmada yaklaşık olarak 1600 kişi istihdam edilmektedir. İlçede bol miktarda çinko, kurşun, ponza yatakları mevcuttur. İlçede ayrıca tarım alet ve makineleri imal eden iki firma bulunmaktadır. Bu firmalar ürünlerini yurt içine ve yurt dışına pazarlamaktadır.

İlçede üç önemli fabrika dışında, 1994 yılından itibaren yatırımlar nedeniyle artan fabrika sayısı 1999 yılında 11'e kadar çıkmışken bugün itibarıyla 9'a düşmüştür. İş ve çalışma hayatını engelleyen ciddi bir problem bulunmamaktadır.

2013 yılında Öksüt köyünde kurulan Öksüt altın madenide hem ilçenin hem de komşu ilçeler için oldukça önemli geçim kaynaklarından biri oldu.^[28]

Eğitim

Okuma-yazma oranı %97 civarındadır. Develi'de 69 ilköğretim okulu vardır. Endüstri Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi, Anadolu Lisesi, Develi İMKB Fen Lisesi, Develi Lisesi, Ayhan Yıldırım Anadolu Lisesi, Fahri Mor Turizm Lisesi ve birçok yatılı ilköğretim okuluyla bir İşitme Engelliler Okulu bulunmaktadır. Ayrıca Erciyes Üniversitesi'nin çeşitli fakülteleri ve meslek yüksekokulları da eğitim hizmeti vermektedir. Develi'nin edebiyat tarihinde önemli yer tutan birçok şahsiyeti vardır.

Sosyal

Elbiz Parkı

Konutlar genelde yığma, kâgir ve betonarme olup, son yıllarda betonarme yapıların sayısı hızla artmaktadır. Yapı kooperatifçiliği ile toplu yaşama geçiş süreci hızlanmıştır. Yerleşim yerleri genel olarak toplu halde olup, kış, yaz rahatlıkla ulaşım sağlanmaktadır. Sosyo-Kültürel yapılar olarak; bir kapalı spor salonu ile ilçe stadyumu bulunmaktadır. İş yerleri şehrin merkezî kısımlarında genellikle iş hanı ve çarşılarda toplandığı görülür.

Halk geleneklerine sıkı sıkıya bağlıdır. İlçe genelinde giyim kuşam şık bir görünüm arz eder. Kültürel değerlerin en önemlisi her yıl yapılmakta olan geleneksel Aşık Seyrani Kültür ve Sanat Festivalidir.

İlçede 1. Amatör kümede mücadele eden 2, ikinci amatör kümede mücadele eden 2 futbol takımı ilçeyi temsil etmektedir.

Tarihi şahsiyetler

• Dev Ali
• Aşık Seyrani
• Hızır İlyas
• Kabak Şeyh
• Mustafa Asım Köksal
• Nasıf Binbaşıoğlu
• Nevzat Üstün
• İzzet Özilhan
• Ahmed İslamoğlu
• Ali Barut

Yöresel yemekler

• Cıvıklı
• Tahinli
• Mantı
• Pırtımpırt
• Pıtpıtı
• Makarna aşı
• Köfte aşı

Ayrıca bakınız

• Kayseri'nin mahalleleri

Notlar

1. Tomarza ve Yahyalı ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.