En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Gedik Ahmed Paşa
16. Osmanlı sadrazamı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Gedik Ahmed Paşa (ö. 18 Kasım 1482, Edirne), II. Mehmed saltanatında, 1474-1476 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.[1]
Remove ads
Hayatı
Özetle
Bakış açısı
Anadolu'daki askerî başarıları
Bilindiği kadarıyla Arnavutluk'un Avlonya şehrinde doğmuştur. II. Murad döneminde içoğlanı olarak saraya girmiş olması devşirme kökenli olduğunu akla getirmekle birlikte, devşirme olmaması da pekala mümkündür. Arnavut kökenli olduğu iddiası özellikle, bir keresinde Arnavutluk seferine çıkmak istememiş olmasına dayandırılmaktadır. Ancak bu tutumunun ırkdaşlarına karşı cenk etmek istememenin dışında gerekçeleri de olabilir.
II. Mehmed zamanında kısa bir süre Rumeli Beylerbeyliği yaptıktan sonra 1461'de İshak Paşa'nın yerine Anadolu Beylerbeyliği'ne getirilmiştir. İlk olarak 1461'de Koyulhisar'ın fethiyle kendisini gösterdi. 1469'da Karamanoğulları'ndan Konya Ereğlisi ve Aksaray'ı ele geçirdi; II. Mehmed'in oğlu Şehzade Mustafa'yı Karaman valisi olarak Konya'ya yerleştirdi. Ertesi yıl Eğriboz'un fethiyle sonuçlanan sefere katıldı. Ardından vezirliğe yükseltildi. 1471'de Alâiye'yi (Alanya), ertesi yıl Silifke, Mokan ve Gorios kalelerini aldı. Akkoyunlu Devleti'nin askeri yardımıyla topraklarını geri almaya çalışan Karamanoğlu Pir Ahmet ve kardeşi Karamanoğlu Kasım Bey'i yenilgiye uğrattı. Osmanlılar ile Akkoyunlular arasındaki Otlukbeli Savaşının (1473) zaferle sonuçlanmasında önemli rol oynadı.
1474'te idam edilen Veli Mahmut Paşa'nın yerine veziriazam oldu. Yine Karamanoğulları'ndan Ermenek ve Manyan hisarlarını aldı.
Kırım seferi
1475'te Kırım'daki Ceneviz kolonilerinin fethiyle görevlendirildi. Haziran 1475'te Kefe, Sudak ve Azak'ı aldı. Kefe'de Cenevizliler tarafından hapse atılmış olan Kırım Hanı Mengli Giray'ı zindandan çıkardı ve onunla bir anlaşma yaptı. Buna göre, Mengli Giray Kırım Hanı olarak Osmanlı himayesini kabul etti. Başarıları dolayısıyla kendisini üstün görmeye başlayan Gedik Ahmed Paşa, 1476'da görevlendirildiği İşkodra seferine çıkmaktan kaçınması üzerine veziriazamlıktan azledilerek Rumelihisarı'na hapsedildi.
Kaptan-ı deryalığı
1478'de serbest bırakıldı ve Kaptan-ı deryalığa ve Avlonya Sancakbeyliğine getirildi.[2] Fatih Sultan Mehmed'in İşkodra'yı fethinde (1479) Osmanlı donanmasıyla denizden destek verdi.
Aynı yılın yazında Kefalonya Kontluğu üzerine yaptığı seferde; Vonitza kalesi ile Ayamavra, Kefalonya, Fiaki ve Zante adalarını ele geçirerek 300 yıldır bölgede hüküm süren bu devletçiğe son verdi.
1480 yılında İtalya sahillerine çıkarak Napoli Krallığı'nın elinde bulunan Otranto'yu fethetti. Ertesi yıl Otranto'dan hareketle yeni fetihlere hazırlanırken II. Mehmed'in ölümü üzerine geri çağrıldı.
Hapsi ve idamı
Haziran 1481'de II. Bayezid ile Cem Sultan arasında Yenişehir'de yapılan savaşa son anda katılan ve savaşın II. Bayezid'in kazanmasında rol oynayan Gedik Ahmed Paşa, buna rağmen Cem taraftarı olduğuna dair şüpheleri yok edemedi ve hapse atıldı.
Gedik Ahmed Paşa'nın hapsedilmesi kapıkullarının ayaklanmasına yol açtı. Bunun üzerine serbest bırakılan Gedik Ahmed Paşa, Karamanoğlu Kasım Bey'in isyanını bastırmak için Karaman'da bulunan Şehzade Abdullah'a yardıma gönderildi. Kasım bey kış sebebiyle Suriye'ye kaçınca, Gedik Ahmed Paşa isyanın bastırılmasında beklenen başarıyı sağlayamadı.
18 Kasım 1482 gecesinde Edirne'deki Yeni Saray'da padişah tarafından verilen ziyafetin sonunda orada bulunanlara hil'atler giydirilip ikram olunurken Gedik Ahmed Paşa'ya siyah kaftan giydirilip boğdurularak öldürüldü.[1]
Gedik Ahmed Paşa'nın katli üzerine yeniçeriler Edirne Subaşısı'nı öldürdülerse de isyan bastırıldı. Gedik Ahmed Paşa Edirne'de defnedildi.
Remove ads
Yapıtları
Özetle
Bakış açısı
Gedik Ahmed Paşa, Afyonkarahisar'da bir külliye, Ladik'te bir mescit ve bir köprü, Kütahya'da bir mektep ve Büyük Bedesten'i yaptırmıştır. İstanbul'daki eserlerinden sadece bulunduğu Gedikpaşa semtine adını veren hamamı günümüze ulaşmıştır.
Afyonkarahisar'da bulunan ve içerisinde medrese, cami, imaret ve hamam bulunan adıyla anılan külliye, 1472 yılında tamamlanmıştır. Külliyenin yapımını Mimar Ayas Ağa üstlenmiş ve ilk mütevvelisi de kendisi olmuştur. Halk arasında daha çok İmaret Camii olarak bilinen bu külliye, Osmanlı klasik döneminin ilk devirlerinde vakıf kurucularının şehrin gelişmesindeki rolü üzerine güzel bir örnek oluşturmaktadır. Nitekim onun yaptırdığı külliye, XVI. yüzyılda şehrin en önemli merkezi haline gelmiş ve adıyla anılan mahalle etrafından şehir gelişmesini sürdürmüştür. Külliyenin en önemli gelir kaynağı, yaptırılan hamamdan elde edilen gelirlerdir. Bunun dışında külliyenin gelirlerinin büyük bir kısmı Kütahya, Geyikler, Banaz, Şeyhlü, Lazkiye, Honaz, Aydın ve İstanbul gibi çeşitli yerlerden sağlanmaktaydı. İmaret Camisi olarak bilinen cami, şehrin merkezi yerinde geniş bir bahçe içerisinde yer almaktadır. Cami devrinin bütün hususiyetlerini taşıyan, şehrin en güzel yapılarından biridir. İki büyük kubbeye ve yivli bir minareye sahip cami, zelzele neticesinde kısmen hasar görmüş ve 1795 tarihinde esaslı bir onarımdan geçmiştir. Caminin hemen bitiğinde bir de kütüphane mevcuttur. Caminin sağ tarafında yer alan medrese, 14 hücre, bir dershane ile yazlık eyvandan meydana gelmekteydi. XVI. yüzyılın ilk yarısında pâye bakımından otuzluk medreseler grubuna giren medrese, bu tarihten sonra ellilik medrese olmuştur. Afyonkarahisar'da payesi en yüksek olan medrese budur. Celâli ve suhte ayaklanmaları esnasında medrese kısmen tahrip olmuş, vakfın tamiri için yapılan keşif neticesinde sadece çatı onarılmış ancak dersler inkitaya uğramıştır.[3]
Fatih Sultan Mehmet tarafından kendisine tevdi edilen adını taşıyan vakıf günümüze kadar gelmiştir. Fatih'in fermanı ile vakfın yönetimi, 15. yüzyıldan Cumhuriyet'e kadar Gedik Ahmet Paşa'nın torunları tarafından yönetilmiştir. 1924 yılında çıkarılan Vakıflar Kanunu ile yönetim Gedik Ahmed Paşa soyu adına Vakıflar tarafından idare edilmektedir. Vakıf kayıtlarında 15. yüzyıldan günümüze kadar bütün torunları kayıtlıdır.
Bir rivayete göre 17. yüzyıldan itibaren Aydın bölgesinin hakim ailelerinden olan Arpazlı ailesi Gedik Ahmed Paşa'nın soyundandır.
Remove ads
Kaynakça
Dış kaynaklar
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads