En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Jimmy Carter
39. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1977–1981) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
James Earl Carter Jr. (1 Ekim 1924 - 29 Aralık 2024), 1977 ile 1981 yılları arasında 39. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı bir siyasetçi ve hayırseverdi. Demokrat Parti üyesi olan Carter, 1971 ile 1975 yılları arasında 76. Georgia valisi olarak ve 1963-1967 yılları arasında Georgia Eyalet Senatosu'nda görev yaptı. ABD tarihinde en uzun süre yaşayan ve 100 yaşına ulaşan ilk başkan oldu.
Plains, Georgia'da doğan Carter, 1946'da ABD Deniz Harp Okulu'ndan mezun oldu ve ailesinin fıstık çiftliğiyle ilgilenmek üzere evine dönmeden önce denizaltı hizmetine katıldı. Sivil haklar hareketinde aktif rol aldı, ardından 1976'da başkanlığa adaylığını koymadan önce eyalet senatörü ve vali olarak görev yaptı. Demokrat Parti adaylığını sürpriz bir isim olarak kazandı ve genel seçimlerde Cumhuriyetçi görevdeki başkan Gerald Ford'u kıl payı yenilgiye uğrattı.
Başkan olarak Carter, Vietnam Savaşı'nda askerlikten kaçanları affetti ve Camp David Anlaşmaları, Panama Kanalı Anlaşmaları, Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmelerinin ikinci turu dâhil olmak üzere birçok önemli dış politika anlaşmasını müzakere etti ve Çin ile diplomatik ilişkiler kurdu. Ayrıca stagflasyonla da mücadele etti ve tasarruf, fiyat kontrolü ve yeni teknolojiyi içeren ulusal bir enerji politikası oluşturdu. Enerji ve Eğitim Bakanlıklarını kurdu. Carter'ın başkanlığının sonraki yılları, Sovyetlerin Afganistan'ı işgali ve İran Devrimi'nin patlak vermesi gibi çeşitli dış politika krizleriyle geçti. Carter, 1980'de yeniden seçilmek istedi, ancak seçimi Cumhuriyetçi Ronald Reagan'a karşı kaybetti.
Tarihçiler ve siyaset bilimciler arasında yapılan anketler, Carter'ın başkanlığını ortalamanın altında göstermektedir. Carter'ın başkanlık dönemi sona erdikten sonra, insan haklarını teşvik etmek ve genişletmek için Carter Center'ı kurdu ve bu ona 2002 Nobel Barış Ödülü'nü kazandırdı. Barış müzakerelerini yürütmek, seçimleri izlemek ve ihmal edilen tropikal hastalıkları sona erdirmek için kapsamlı seyahatler yaptı. Carter, kâr amacı gütmeyen konut kuruluşu Habitat for Humanity'nin kilit isimlerinden biriydi. Ayrıca siyasi anılar ve diğer kitaplar, İsrail-Filistin çatışması üzerine yorumlar ve şiirler yazdı.
Remove ads
Yaşamı
Özetle
Bakış açısı
Carter çocukluğunda ABD Deniz Harp Okulu'na katılmayı hayal etmişti. 1941'de Americus yakınlarındaki Georgia Southwestern College'da mühendislik alanında lisans eğitimine başladı. Ertesi yıl Atlanta'daki Georgia Teknoloji Enstitüsü'ne geçti ve 1943'te Deniz Harp Okulu'na kabul edildi. İyi bir öğrenciydi ancak akademinin birinci sınıf öğrencilerinin agresif taciz kültürünün aksine, onlardan ayrılmış ve sessiz bir insan olarak görüldü. Akademide, Carter kız kardeşi Ruth'un arkadaşı Rosalynn Smith'e âşık oldu. İkili, 1946'daki mezuniyetinden kısa bir süre sonra evlendi.
1924 yılında doğdu. ABD'nin Georgia eyaletinde fıstık tarımıyla uğraşan bir ailenin çocuğudur. 1970 yılında Georgia eyaletine vali seçildi. 1976 yılında o zamanki başkan Gerald Ford'a karşı Demokratik Parti'den adaylığını koydu ve seçimi küçük bir farkla kazanarak başkan oldu.
Başkanlığından sonraki dönemde dünya çapındaki birçok krizde ara buluculuk görevini üstlendi. Bu konudaki katkılarından dolayı 2002 yılında Nobel Barış Ödülü aldı.
1982'de Carter, insan haklarını geliştirmek ve genişletmek için The Carter Center'ı kurdu. Barış müzakerelerini yürütmek, seçimleri izlemek ve gelişmekte olan ülkelerde hastalıkların önlenmesi ve ortadan kaldırılmasını ilerletmek için yoğun seyahatler yaptı. Carter, Habitat for Humanity yardım kuruluşunda önemli bir figür olarak kabul ediliyor. İsrail-Filistin çatışması gibi devam eden Amerikan ve küresel meseleler hakkında aktif olarak yorum yapmaya devam ederken, siyasi hatıralardan şiire kadar 30'dan fazla kitap yazdı.
Sağlığı ve uzun yaşamı
2024 yılı itibarıyla, 100 yıl 89 günlük ömrü ve 43 yıl 344 günlük emekliliğiyle hem yaşayan en yaşlı başkan hem de başkanlık sonrası en uzun süre yaşayan ABD başkanı olma rekorunu kırdı.[2][3] 22 Mart 2019'da, 94 yıl 171 gün yaşayan George Bush'un ömür süresini geçerek, en uzun ömür yaşayan ABD başkanı olmuştur.[4] Carter, 2019'da People dergisine verdiği bir röportajda, bu kadar uzun yaşayacağını asla beklemediğini ve uzun ömrün en iyi açıklamasının iyi bir evlilik olduğunu söylemiştir. Carter, 99. doğum gününü kutlamadan birkaç ay önce evinde palyatif bakıma girmiştir.[5]
Carter Center, Carter'ın 100. doğum gününü kutlamak için müzisyenlerin ve ünlülerin katılımıyla olacak olan "Jimmy Carter 100: A Celebration in Song" konserinin duyurusunu yaptı. Etkinlik 17 Eylül 2024'te Atlanta, Georgia'daki Fox Theatre'da gerçekleşti.[6] 1 Ekim 2024'te Carter, 100 yaşına girdi ve böylece bu yaşa ulaşan ilk başkan oldu. Doğum gününü kutlamak için yerel etkinlikler arasında, Carter'ın arka bahçesinden izlediği, Naval Air Station Oceana'dan sekiz Deniz pilotunun gerçekleştirdiği bir F-18 Super Hornet uçuş gösterisi ve Chip Carter'ın katıldığı Plains Lisesi'nde 100 yeni vatandaş için düzenlenen bir vatandaşlık töreni yer aldı.[7]
Carter, Plains'teki 209 Woodland Drive adresinde evinin önünde gömülmek üzere düzenlemeler yapmıştır. 2006'da, Carter Center'da Washington D.C.'de bir cenaze töreni planlandığını da belirtmiştir. Carter, Joe Biden'dan cenaze konuşmasını yapmasını talep etmiştir.[8]
Remove ads
Ölümü ve cenazesi
29 Aralık 2024'te Carter'ın oğlu, James E. Carter III, babasının öldüğünü açıkladı.[9] The New York Times'a göre cenaze hazırlıkları birkaç yıl önce başlamıştı. Carter, motorlu konvoyla Atlanta'ya götürülecek ve burada Georgia Eyalet Meclisi'ne getirildikten sonra Carter Merkezi'nde bir buçuk gün boyunca ziyaretçilerin ziyaretine açılmıştır. Daha sonra, Birleşik Devletler Kongre Binası'nda bir buçuk gün daha devlet töreni düzenlenmiştir.[10] Carter'ın cenazesi, Washington Ulusal Katedrali'nde yapılacak törenin ardından Georgia, Plains'teki evinin bahçesine defnedilmiştir.[10]
Taziyeler
Dönemin ABD Başkanı Joe Biden, "Amerika ve dünya olağanüstü bir lideri, devlet adamını ve insani bir savunucuyu kaybetti" dedi. Seçilmiş başkan Donald Trump ise Carter'ın, "Amerikalıların hayatlarını iyileştirmek için elinden gelen her şeyi yaptığını" belirtti.[11]
Remove ads
Kaynakça
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads