En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Karatepe (antik kent)
Osmaniye Kadirli'de bir antik kent Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Karatepe (Luvice: Azzattiwadaya; Asativadaya) veya Arslantaş Höyüğü, Osmaniye ili Kadirli ilçesi sınırları içerisinde bulunan MÖ 8. yüzyılda, Geç Hitit Çağı'nda Hitit Kralı Asivatas tarafından kuzeydeki vahşi kabilelere karşı yaptırılmıştı ve Asativadaya olarak adlandırılmıştır.[1] Asativadaya (Aslantaş-Karatepe) Kalesi'nin çevresi günümüzde Açık hava Müzesi’dir.
Karatepe, Adana'nın yaklaşık 135 km doğusunda, Osmaniye iline 25 km Doğusundaki Aslantaş Baraj Gölü kenarındadır. Doğal bir tepenin üzerindedir. Toros Dağları’nın eteklerindedir. Kilikya bölgesinin bir yerleşimi olan Karatepe, Ceyhan Nehri'nin batı kıyısında bulunan 22 metre yükseklikte bir tepede yer alır. Tepe, bir yandan Ceyhan Vadisine, kuzeyden ise Andırın Ovası'na hakimdir. Diğer yandan Çukurova'dan gelip Toroslar'ı aşan, bugün de köylüler ve Yörükler tarafından kullanılmaya devam edilen "Akyol" denilen eski kervan yoluna hakim durumdadır.[2]
Karatepe, 1946 yılına kadar bilinmeyen bir yer iken, tesadüfen bulunarak öğretmen Ekrem Kuşçu tarafından o dönemdeki Adana Müzesi Müdürü Naci Kum'a bildirilmiştir. 1946 yılında Alman arkeolog Helmuth Theodor Bossert başkanlığında kazı çalışmalarına başlanmıştır. 2020'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edildi.[3]
Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi'nin bulunduğu yer, Anadolu'daki diğer ören yerlerinden çok farklıdır. Burası, Aslantaş Barajı'nın yapılmasıyla üç tarafı baraj gölüyle çevrilmiştir. Müze, bir yarımada üzerinde ve etrafı ağaçlarla kaplıdır. Karatepe'nin yanındaki eski kervan yolu; Hititlerden önce, Hititler döneminde ve Haçlı Seferleri sırasında kullanılmıştır.
Yakın zamanlara kadar Yörüklerin göç yolu da olmuştur. Müze girişinden önce güzel bir alan mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Karatepe'nin iki önemli kapısı vardır.
Güneybatısındaki giriş kapısında iki aslan heykeli vardır. Çeşitli yerde esmer ve açık sarı, sert taneli bazalt taş üzerinde duvar kaplaması niteliğinde, o günün yaşayışını sergileyen çeşitli figürler (taş kabartmalar). Fenike ve Hitit hiyeroglif yazıları ve yaklaşık üç metre boyunda Fırtına Tanrısı'nın heykeli bulunmaktadır. Kuzeydoğusundaki giriş kapısında insan başlı, aslan gövdeli, karşılıklı iki sfenks vardır.
Sağ ve sol odacıklarda Güneş Tanrısı rölyefi ve diğer çeşitli rölyefler ile karşılıklı aynı metin olmak üzere, Çivi yazılı ve Hitit hiyeroglif yazıları bulunmaktadır.
Kurucusu Asativada adını alan bu yer, MÖ 725-720'de Asur kralı V. Şalmanezer, M.Ö. 680 yılında Esarhaddon tarafından ele geçirilmiş, yakılıp, yıkılmıştır.
Yıkılan kale sur duvarları 2–4 m genişliğinde, kalenin iç ve dış duvarları ise 4–6 m'dir. Çift duvar arasındaki boşluk taş, moloz ve toprakla doldurulmuştur.
Kalenin doğu-batı uzunluğu 196 metre, kuzey-güneyi ise 376 metredir. Kalenin, 18–20 m'de bir 34 adet dikdörtgen burcu vardır.
Remove ads
Karatepe açık hava müzesi
Bazalt taşlar üstündeki yazılardan bir örnek:
"Adanava kralı ben Asitivadas’ım. Güneş İlahı’nın adamı, Fırtına Tanrısı’nın kulu, Avarikos’un büyük yaptığı Adanava memleketini, doğusuna, batısına genişlettim. Komşu krallarla iyi geçindim. Karşı gelenleri ayağımın altına aldım, ezdim. Bolluk ettim. Açları doyurdum, huzur ve güveni sağladım. Silahlı erkeklerin gezemediği bu yerlerde genç ve güzel kadınların yalnız başlarına kirmen eğirerek huzur ve güven içinde gezmelerini sağladım. Kim, benim yaptığım bu kaleyi ve kapıyı yıkar, bu nizâmı bozarsa. Tanrı belasını versin. Yalnız benim adım ölümsüzdür, güneş ve ay gibi.."
Remove ads
Karatepe yazıtı
Özetle
Bakış açısı
Sit alanında MÖ 8. yüzyıla ait olan, Fenikece ve Hiyeroglif Luvice olmak üzere iki dilli yazıt, Adana krallarının "Mopsos Hanedanı"ndan gelen faaliyetlerini yansıtmaktadır. Bu hanedan, Hiyeroglif Luvice'de mu-ka-sa- (genellikle 'Moxos' olarak çevrilir) ve Fenikece'de mpš şeklinde Mopsos olarak belirtilmiştir. Yazıt önce Fenikece olarak yazılmış, ardından Hiyeroglif Luvice'ye çevrilmiştir.[4] Bu yazıt, arkeologlar için bu hiyerogliflerin şifresini çözmede bir Rosetta Taşı görevi görmüştür.[5][6][7]
Yazıttan öğrendiğimize göre, yazıtın yazarı, kentin kurucusu ve yöneticisi olan Azatiwada'dır (veya Azatiwata). Yazıt, kentin kuruluşunu anmaktadır. Azatiwada, kendisini antik bir krallık olan Ḫiyawa'nın (Adana'nın) kralı Awariku'nun bir astı olarak kabul etmektedir. Azatiwataya (Karatepe) ise Adanawa'nın (Adana) sınır kentlerinden biri gibi görünmektedir.[8][9]
Aynı tipte bir başka yazıt olan Çineköy Yazıtı daha yakın zamanda keşfedilmiştir. Bu yazıt da, aynı yönetici olabilecek ya da aynı hanedana ait olabilecek kral Awariku'dan bahsetmektedir.
Remove ads
Kazılar
Özetle
Bakış açısı
Karatepe ilk olarak 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yakın Doğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü'nden Helmuth Theodor Bossert ve Prof. Dr. Halet Çambel tarafından, Toroslar'ı aşarak Kayseri'den Çukuruova'ya ulaşan eski Hitit kervan yolunu araştırma gezisi sırasında saptanmıştır. Bir sene sonra bu kez yine Bossert ve Doç. Dr. Bahadır Alkım'ca bir araştırma gezisi daha yapılmıştır. Aynı yıl, 1947 yılında Bossert bilimsel başkanlığında Halet Çambel, Nihal Ongunsu, Muhibbe Darga, Handan Alkım'dan oluşan arkeologların da katıldığı bir ekiple kazılara başlanmıştır.
Bossert'in başkanlığındaki bu kazılar 1951 yılına kadar sürmüştür. Ertesi yıl Halet Çambel yönetiminde ve İtalyan uzmanların katılımıyla kazılara yeniden başlanmıştır. Halet Çambel ve ekibinin geniş bir bakış açısından sürdürdüğü çalışmalar 1957 yılında Türkiye'nin ilk açık hava müzesini ortaya çıkarmaya başlamıştır.
Kaleyi çevreleyen 7.715 hektarlık alan 1958 yılında Milli Park ilan edilmiştir ama 1970'li yıllarda tüm itirazlara karşın 1975 yılında yapımına başlanan Arslantaş Barajı, 1984 yılında tamamlandığında, kalenin ve Domuztepe Höyüğü'nün eteklerine kadar yükselen bir baraj gölü oluşturmuştur.
Çevre halkı 2005 yılında Halet Çambel'in bir büstünü dikmişlerdir.[2]
Tabakalanma
Kazılarda üç yapı katı belirlenmiştir. Birinci kat kale surları, anıtsal giriş bölümleri, saray ve kutsal mekanlardan oluşmaktadır. Ele geçen bazalt kabartma ve yazıtlar bu kattaki çalışmalardan gelmektedir. İkinci yapı katı, bu mimari yapıların taş temelleri altındaki taş örgülerdir.[2]
Buluntular
Özetle
Bakış açısı
Kaleye, T biçiminde kuleleri olan anıtsal iki kapıdan girilir. İki kule arasındaki üstü açık bir geçitten sahanlığa geçilir. Sahanlıkta iki odaya ve kalenin içine çıkılır. Anıtsal olarak görülen kapılar ahşaptan olup bazalt mil yatakları içinde döner. Güneybatıdaki kapıdan günümüzde Arslantaş Barajı Gölü ve Domuztepe Höyüğü görünmektedir.[1]
Kalenin içindeki kutsal alanda çifte boğa kaidesi üstünde Fırtına Tanrısı Baal-Tarhunzas'ın 3 metre yükseklikteki boy heykeli bulunmaktadır. Kapı odasındaki bazalt kabartmalarda ise Kral'ın ülkesini ve yaptıklarını öven yazılar ile saray yaşamı, av, mitoloji ve tanrılara sunu sahneleri yer almaktadır.[1]
Kale yaklaşık olarak 375 x 195 metrelik bir alana yayılmaktadır. Burçlarla desteklenmiş çit sur olarak yapılmıştır. İç surda eşit aralıklarla 28 burç bulunmakta olup duvar kalınlığı 4 metredir. Kuzeydoğu ve güneybatı taraflarında, kuzey ve güney kapılar olarak adlandırılan birer anıtsal kapı yer almaktadır. Kulelerle desteklenen bu kapılara birer rampa ile ulaşılmaktadır. Rampadan çıkılınca kulelerin arasındaki avluya varılmaktadır. İç mekan duvarlarının bazıları, üzerlerinde yazılar da olan duvar kaplaması şeklindeki heykel ve ortostatlar bulunmuştur. Çok çeşitli sahneleri konu alan kabartmaların sayısı yüzü bulmaktadır. Bunlar ve bir kısım tanrı heykeli üzerindeki yazılarda Luvi dilinde hiyeroglifle ve alfabetik harflerle Fenike dilinde yazısı kullanılmıştır.[2]
Taş işçiliğinde iki farklı usta grubunun çalıştığı anlaşılmaktadır. Bunlardan birinin çalışmaları belirli bir profili ve kulakları olan canlı ve hareketli kabartmalardır. Diğer usta grubunun çalışmaları ise kontrplaktan oyulmuş gibi basmakalıp çalışmalardır.[2]
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads