Teropod

Teropod veya Theropoda (Grekçe: "canavar ayak"), kertenkele kalçalı dinozorlar (Saurischia) takımına (veya kladına) bağlı, boş kemikleri ve iki-üç parmaklı uzuvları ile karakterize edilen bir dinozor kladı. Karga boyutundaki Microraptor ve devasa Tyrannosaurus rex gibi boyut açısından çeşitlilik sunan cinsleri içerir.^[3] Modern kuşlar da Theropoda kladına bağlıdır.^[4]

Teropod Yaşadığı dönem aralığı: 231,4-0 myö Üst triyas-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Kuşlar ve soyu tükenmiş diğer teropodlar
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Klad: Dinosauria Klad: Saurischia Klad: Theropoda Marsh, 1881
Alt gruplar [2]
†Daemonosaurus? †Eodromaeus? †Erythrovenator †Guaibasaurus? †Nhandumirim? †Tawa †Velocipes? Neotheropoda †Liliensternus †Shuangbaisaurus †Tachiraptor †Zupaysaurus †Coelophysoidea †Dilophosauridae Averostra †Ceratosauria Tetanurae

Genel özellikler

Velociraptor kafatasları

Grubun tamamı iki ayağı üzerinde yürüyen Saurischia takımına ait türlerden oluşur. Theropoda alt takımı Giganotosaurus ve Tyrannosaurus gibi yeryüzünde yaşamış en büyük etçil cinslerden bazılarını da barındırır.

Dinozorlarla ilgili son çalışmalar sonucu artık teknik olarak dinozor soyunun tükenmediği yorumu getirilmektedir, zira günümüz dünyasının en yaygın canlıları olan kuşlar, küçük uçamayan Teropodlardan evrilmişlerdir. Özellikle son yıllarda dinozor araştırmaları sayesinde bulunan her yeni fosil parçasıyla dinozorlar ve özellikle Teropodlar hakkındaki görüş güncellenmiştir. 1960'larda keşfi ve çalışması yapılan fosil Deinonychus antirrhopus sayesinde dinozorlar hakkındaki eski görüşler sorgulanmış ve değiştirilmiştir. Aptal, hantal ve soğuk kanlı özellikler gösteren dinozor düşüncesinin yerini sıcak kanlıya yakın, tüylü, hızlı ve kuyruklarını sürümeyen daha aktif bir dinozor şablonu almıştır.^[5]

Teropodların belli karakteristik özellikleri mevcuttur, özellikle içi boş ve ince çeperli kemikleri bunlara örnektir. yine bu canlıların evrimsel süreçte el ve ayak parmaklarında belli değişiklikler meydana gelmiştir. Özellikle eldeki dördüncü parmak ileri türlerde üçe düşmüştür. Ayak parmaklarında da üç ana ayak parmağı vardır ve dördüncü parmak körelmiştir. Teropodların en önemli özelliklerinden biri de keskin ve kıvrık dişleri ile büyük ve sağlam pençeleridir.^[5]

Sınıflandırma ve önemli cinsler

En erken teropodlar Coelophysoidea üst familyası içinde yer alırlar. İki ayaklı ve etçil bu dinozorlar geç Triyas'tan erken Jura dönemine değin yaşamışlardır.

Bir sonraki grup Neoceratosauria'dır ve içinde Abelisauridler (Carnotaurus) ile Ceratosaurus bulunur. Teropodların en büyük grubu Tetanurae'dir ve bu büyük grup önemli familyaları içermektedir. Megalosauroidea (Megalosaurus ve Spinosaurus gibi cinsleri içerir) ve Allosauroidea gibi üst familyalar bu gruptadır. Allosauroidea da Allosaurus, Giganotosaurus ve Carcharodontosaurus gibi dev cinsleri içerir.

Son ve evrimsel olarak en ileri grup da yine Tetanurae içerisindeki Coelurosauria grubudur. Kuşları ve onların yukarıda adı geçen diğer gruplara göre daha yakın akrabası dinozorları barındıran bu grubun üyeleri, Tyrannosaurus gibi devlerle birlikte, genelde Velociraptor ve Microraptor gibi küçük türlerden oluşan çeşitli bir gruptur.^[5]

Sistematik

Aşağıdaki soy ağacı, 2010'larda yürütülen çeşitli çalışmalara dayanan ana teropod gruplarının ilişkilerinin bir bireşimini göstermektedir.^[6]

Theropoda	†Herrerasauridae       †Eoraptor       †Eodromaeus       †Daemonosaurus       †Tawa    Neotheropoda     †Coelophysoidea        †Dilophosauridae   Averostra   †Ceratosauria   Tetanurae   †Megalosauroidea   Avetheropoda   †Carnosauria   Coelurosauria   †Tyrannosauroidea       †Compsognathidae     Maniraptoriformes