Xenarthra

Xenarthra (tuhaf eklemliler), memeliler sınıfının bir üst takımı. Karıncayiyenler ve tembel hayvanları içeren dişsiz memeliler (Pilosa) takımı ile hayatta kalan tek temsilcisi armadillo olan zırhlı memeliler (Cingulata) takımını kapsamaktadır.

Xenarthra Yaşadığı dönem aralığı: 55-0 myö Wasatchian-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia İnfra sınıf: Placentalia Klad: Americatheria Üst takım: Xenarthra Cope, 1889[2]
Takımlar
Dişsiz memeliler (Pilosa) Zırhlı memeliler (Cingulata)
Dağılımı

Özellikleri

Farklı yaşam alanlarına ayak uydurmuş olduklarından taksonun her 3 takımının dış görünüşü birbirinden çok farklıdır. Türlerin ölçüleri de, en ufağı kemerli köstebek (12,5 cm) ve en büyüğü büyük karıncayiyen (120 cm) olmak üzere çok farklıdır. Böylelikle ağırlıkları da 85 gram ile 40 kg arası değişir. Ancak soyu tükenmiş olan dev tembel hayvanların bazıları 6 metreye varan boyu ile çok daha büyüktü.

Yayılım

Xenarthra takımının üyeleri, Kuzey Amerika'da da yaşayan dokuzkemerli armadillo (Dasypus novemcinctus) dışında sadece Orta ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşarlar. Daha eski çağlarda Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarında da yaşamış oldukları kabul edilir. Güney Kutbu'nun tropik ormanlarla kaplı olduğu Eosen çağında bu ormanlarda da yaygındılar.

Yaşam şekli

• Armadillo ve büyük karıncayiyen hem gece hem gündüz aktif olur ve yerde yaşar.
• Tembel hayvanlar ve diğer karıncayiyenler ağaçlarda yaşar ve gece aktif olurlar.
• Koku alma kabiliyetleri iyi; duyma kabiliyeti sadece armadillolarda iyi
• Neredeyse hepsi her zaman yalnız yaşar, bazıları sadece bazen sabit olmayan gruplar oluşturabilir.

Beslenme

Karıncayiyenler yalnızca böcek ile beslenir. Armadillolarda böcek ile beslenenleri veya her şey yiyenleri (omnivor) vardır. Tembel hayvanlar tamamen otçuldur.

Evrim

Xenarthranların, diğer plasentalı memelilerle ilişkileri belirsizdir. Xenarthranlar, Afrotheria ile en yakından ilişkili grup olarak tanımlanmıştır^[3]

Filogeni

Aşağıda, Slater vd.(2016) ve Delsuc vd.(2016)'nin oluşturduğu basitleştirilmiş bir kladogram bulunmaktadır.^[4][5] "†" sembolü soyu tükenmiş grupları ifade eder.

Xenarthra	Cingulata   Dasypodidae       †Pampatheriidae     Chlamyphoridae       Pilosa Vermilingua   Cyclopedidae     Myrmecophagidae     Folivora     †Megatheriidae       †Nothrotheriidae     Bradypodidae             †Mylodontidae     †Megalonychidae

Sınıflandırma

Üç parmaklı tembel hayvan

Xenarthra takımlarının akrabalığı hakkında hiçbir şüphe yoktur. Omurgayı daha oynak kılan ilave eklemler, kalça ve kafatasında bulunan ortak özellikler ve molekülergenetik kanıtlar bu sınıflandırmayı doğrulamaktadır. Bu üst takıma ait fosilleşmiş türlerin sayısı çok fazla iken, günümüzde var olan türlerin sayısı ancak 29'dur. 2 takıma ayrılırlar:

• Dişsiz memeliler (Pilosa)
  • Tembel hayvanlar (Folivora)
    • Üç parmaklı tembel hayvanlar (Bradypodidae) Bradypus cinsi'ne ait 3 tür
    • İki parmaklı tembel hayvanlar (Megalonychidae) Choloepus cinsine ait 2 tür
  • Karıncayiyengiller (Myrmecophagidae)
    • Cüce karıncayiyen (Cyclopes didactylus)
    • Büyük karıncayiyen (Myrmecophaga tridactyla)
    • Tamandualar (Tamandua) 2 tür: kuzey tamandua (T. mexicana) ve güney tamandua (T. tetradactyla).
• Zırhlı memeliler (Cingulata), bugün yaşayan Armadillolar (20 tür) ve soyu tükenmiş Glyptodontidae familyası.
  • Dasypodinae (Tatugiller)
    • Dasypus 6 tür, örnek: Dokuzkemerli tatu (D. novemcinctus)
  • Chlamyphorinae
    • Chlamyphorus 2 tür
  • Euphractinae
    • Cüce tatu (Zaedyus pichiy)
    • Altıkemerli tatu (Euphractus sexcinctus)
    • Chaetophractus 3 tür
  • Tolypeutinae
    • Dev tatu (Priodontes maximus)
    • Tolypeutes 2 tür
    • Cabassous 4 tür

Bugün yaşayan takımların soyağacı şu şekilde kabul edilir:

──┐ Xenarthra
  ├─── Armadillolar (Dasypodidae)
  └──┐ Dişsiz memeliler (Pilosa)
     ├─── Tembel hayvanlar (Folivora)
     └─── Karıncayiyengiller (Vermilingua)

Kitaplar

• Gerhard Storch: Xenarthra (Edentata), Nebengelenktiere, Zahnarme. In: W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004, S. 574–575, ISBN 3-8274-0307-3.
• Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. 2. Auflage. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, S. 147–168, ISBN 0-8018-5789-9.