Çekya (Çekçe: Česko), resmî adıyla Çek Cumhuriyeti (Çekçe: Česká republika dinle), Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.

Pratik Bilgiler Česká republika (Çekçe)Çek Cumhuriyeti, Başkent ve en büyük şehir ...
Çekya
Česká republika (Çekçe)
Çek Cumhuriyeti
Slogan
"Pravda vítězí" (Çekçe)
"Hakikat hüküm sürüyor"
Millî marş
Kde domov můj? (Çekçe)
Evim nerede?
Thumb
Başkent
ve en büyük şehir
Prag
50°05′K 14°28′D
Resmî dil(ler)Çekçe
Resmi olarak tanınan diller[1][2]
Etnik gruplar
(2011[3])
  • %64,3 Çek
  • %5,0 Moravyalı
  • %1,4 Slovak
  • %0,5 Ukraynalı
  • %3,5 Diğer
  • %25,3 Cevap yok
DemonimÇek
HükûmetÜniter parlamenter cumhuriyet
Petr Pavel
 Başbakan
Petr Fiala
Yasama organıParlamento
Senato
Temsilciler Meclisi
Tarihçe
y. 870
1198
28 Ekim 1918
1 Ocak 1993
Yüzölçümü
 Toplam
78.866 km2 (116.)
 Su (%)
2
Nüfus
 2021 tahminî
azalış 10.701.777[4] (86..)
 2011 sayımı
10.436.560[5]
 Yoğunluk
136/km2 (62.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
 Toplam
460,933 milyar $[6] (47.)
 Kişi başına
42.956 $[6] (30..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
 Toplam
276,109 milyar $[6] (45.)
 Kişi başına
25.732 $[6] (34.)
Gini (2019)Sabit 24.0[7]
düşük · 5.
İGE (2019)artış 0.900[8]
çok yüksek · 27.
Para birimiÇek Korunası (CZK)
Zaman dilimiUTC+1 (OAS)
 Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu4202
İnternet alan adı.cz1
  1. .eu diğer AB ülkeleri ile ortak kullanımdadır.
  2. 1997'ye kadar 42 kodunu Slovakya ile ortak kullandı.
Kapat

Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke; Bohemya, Moravya ve Silezya bölgelerinden oluşur. Çek Cumhuriyeti, 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.

Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri; kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında bira, gerek üretim gerek kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Pilsen şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır. Para birimi Çek korunasıdır.

Etimoloji

Ülkenin kısa adı, 3 Temmuz 2016'da alınan bir kararla resmen "Çekya" oldu.[9] Prag yönetimi ülkenin yeni adının İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça ve Çince karşılıklarını başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlara bildirdi.[10] "Çek Cumhuriyeti" ise devletin resmî adı olarak hâlâ kullanılmaktadır.[11]

Tarihçe

Günümüzdeki Çeklerin ataları 5. yüzyılda Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa'ya göç etmiş Slavlardır. Bohemya Dükalığı, 9. yüzyılın sonlarında Büyük Moravya altında kuruldu. 1002'de resmen Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir İmparatorluk Devleti olarak tanındı ve 1198'de bir krallık oldu.

8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj, Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı, Bohemya'yı Orta Çağ'ın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.

Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburglar'ın yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya, önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca 1918 yılında; Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldi.

II. Dünya Savaşı başladıktan sonra Slovakya, Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. 9 Mayıs 1945 tarihinde, Sovyetler Birliği ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek ülkedeki Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim, komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra Çekoslovakya, 41 yıl boyunca Doğu Bloku'nda yer aldı.

Thumb
Kadife Devrimi (1989)

5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček, siyasi bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem, aynı yılın 20 Ağustos'unda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. Çekoslovakya, 1 Ocak 1993 tarihinde barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti; 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Birliği'ne katıldı. Çek Cumhuriyeti, 21 Aralık 2007 tarihi itibarıyla Avrupa vize birliğine dahil edilmiştir.

İdari yapısı

2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, 13 vilâyet (Çekçe: kraje, tekil kraj) ve başkent Prag'dan oluşmaktadır. Her vilâyet, kendi meclisine (krajské zastupitelstvo) ve vâlisine (hejtman) sahiptir. Prag'da ise meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.

Thumb
Çek Cumhuriyeti'nin geleneksel illerini ve günümüzdeki idari illerini gösteren harita
Thumb
İlçelerle beraber harita
Daha fazla bilgi Plaka kodu, İl adı Türkçe ...
Plaka
kodu
İl adı
Türkçe
İl adı
Çekçe
İdari
yer
Nüfus
(2004 tahmini)
Nüfus
(2011 tahmini)[12]
APrag a Hlavní město Prahan/a 1,170,5711,268,796
SMerkez Bohemya ili Středočeský krajPragb 1,144,0711,289,211
CGüney Bohemya Jihočeský krajČeské Budějovice 625,712628,336
PPlzeň Plzeňský krajPilsen 549,618570,401
KKarlovy Vary ili Karlovarský krajKarlovy Vary 304,588808,961
UÚstí nad Labem Ústecký krajÚstí nad Labem 822,133835,814
LLiberec ili Liberecký krajLiberec 427,563432,439
HHradec Králové ili Královéhradecký krajHradec Králové 547,296547,916
EPardubice ili Pardubický krajPardubice 505,285511,627
MOlomouc ili Olomoucký krajOlomouc 635,126628,427
TMoravya-Silezya ili Moravskoslezský krajOstrava 1,257,5541,205,834
BGüney Moravya ili Jihomoravský krajBrno 1,123,2011,163,508
ZZlín Zlínský krajZlín 590,706579,944
JVysočina Kraj VysočinaJihlava 517,153505,565
Kapat

a Başkent.
b Devlet dairesi yeri.

Çek Cumhuriyeti, çok partili parlamenter sistem ile idâre edilmektedir. Temsilciler meclisinde 200, senatoda 81 vekil bulunmaktadır.

1993’ten 2012’ye kadar cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Miloš Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.

Hükûmet, temsilciler meclisine karşı sorumludur. Ülkede %5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idari seçim bölgesi bulunmaktadır.

Ordu

Çek Silahlı Kuvvetleri, Çek Kara Kuvvetleri, Çek Hava Kuvvetleri ve özel destek birimlerinden oluşur. Silahlı kuvvetler, Savunma Bakanlığı tarafından yönetilmektedir. Çek Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. 2004 yılında ordu tamamen profesyonel bir kuruma dönüştü ve zorunlu askerlik kaldırıldı. Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinden beri NATO üyesidir. Ülke GSYİH'sinin %1,8'ini askerî harcamalara ayırmaktadır.

Ekonomi

2017 yılı itibarıyla, Çekya'da kişi başına düşen SAGP bakımından GSYİH, 35.223 ABD doları (İsrail, İtalya veya Slovenya'ya benzer şekilde) ve nominal değerde 20.152 ABD dolarıdır. Kasım 2018 itibarıyla Çekya'daki işsizlik oranı Avrupa Birliği içinde %1,9 oranıyla en düşüktü ve Çekya, yoksulluk bakımından OECD üyeleri arasında Danimarka'dan sonra ikinci en düşük orana sahipti. Çekya; hem Ekonomik Özgürlük Endeksi'nde (Norveç'in ardından) hem de Küresel Yenilikçilik Endeksi'nde (Avustralya'nın ardından) 24. sırada, Küresel Rekabet Raporu'nda 29. sırada, İş Yapılma Kolaylığı Endeksi'nde 30. ve Küresel Ticaret Etkinleştirme Raporu'nda (Kanada'nın ardından) 25. sırada yer almaktadır. Hem dış satımda hem de dış alımda, en büyük ticaret ortağı Almanya başta olmak üzere genel olarak ticaret ortakları Avrupa Birliği'nin üyeleridir.

Çekya, çeşitlendirilmiş bir ekonomi görünümü sergileyerek 2016 'Ekonomik Bileşim Endeksi'nde 10. sırada yer almıştır. Ülkede ekonominin %60'lık dilimini hizmetler, %37,5'lik dilimini endüstri ve %2,5'lik dilimini de tarım iş kolu oluşturmaktadır. Başlıca endüstri girdisi; yüksek teknoloji mühendisliği, elektronik, otomotiv ve makine yapımı, çelik üretimi, ulaşım ekipmanları üretimi, kimyasal ürün üretimi ve ilaç üretiminden sağlanmaktadır. Başlıca servisler; Araştırma ve Geliştirme, ICT ve Yazılım Geliştirme, Nanoteknoloji ve diğerleri arasında da Biyoteknoloji gibi Yaşam Bilimleri dallarından oluşmaktadır. Başlıca tarım ürünleri tahıllar, bitkisel yağlar ve şerbetçi otudur. En büyük Çek şirketleri; Skoda Auto, RWE Supply Trading ve Unipetrol'dur.

Çekya'da şirketler için kurumlar vergisi oranı %19 ve kişisel gelir vergisi oranı %15-23 arasında değişmektedir.[13]

Coğrafya

Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ile 51° K enlemlerinde ve 12° ile 19° D boylamlarında yer almaktadır.

Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.[14][15]

Demografi

Daha fazla bilgi Çek Cumhuriyeti Nüfusu, Yıl ...
Çek Cumhuriyeti Nüfusu[16]
YılToplamArtışYılToplamArtış
1857 7.016.531- 1950 8.896.133 %-16.7
1869 7.617.230%8,6 1961 9.571.531%7,6
1880 8.222.013%7,9 1970 9.807.697%2,5
1890 8.665.421%5,4 1980 10.291.927%4,9
1900 9.372.214%8,2 1991 10.302.215%0,1
1910 10.078.637%7,5 2001 10.230.060 %-0,7
1921 10.009.587 %-0,7 2011 10.436.560%2,0
1930 10.674.386%6,6 2016 10.572.427%1,3
Kapat

Çek Cumhuriyeti nüfusunun %94,2'si Çekler'den oluşur. Küçük azınlık olarak Slovaklar (%1,9) ve Almanlar (%0,4) vardır. Ayrıca ülkede bir miktar Polonyalı da yaşar. Nüfusun büyük çoğunluğu şehirlerde yaşar. Nüfusun en yoğun olduğu yerler başkent Prag ile Pilsen, Brno ve Ostrava'dır. Çek İstatistik Ofisi'ne göre, 2021 yılı itibarıyla ülke genelinde toplam 4000 kişiden fazla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yaşamaktadır.[17]

Din

Çek Cumhuriyeti AB'de Estonya'dan sonra en büyük ateist nüfusu barındıran ülkedir. Nüfusun %60'ının dinî inancı yoktur. Günümüzde kullanılmayan bazı kilise ve manastırlar konser salonu, müze olarak hizmet vermektedir.

2021 nüfus sayımına göre nüfusun % 9.3'ü Katoliktir.[19] Bu oran 1921'de % 82.1 Katolik, % 9 Protestan şeklindeydi.[19] Ülkede Ortodoks bir azınlık da yaşar.

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.