Кудирка Винцас

Винцас Кудирка (лит. Vincas Kudirka; 19 [31] декабрь 1858, Паэжеря, Польша (хәзерге Вилкавиш районы) — 4 [16] ноябрь 1899, Владиславов) — Литва композиторы, прозаик, тәнкыйтьче, публицист, тәрҗемәче, шагыйрь, Литваның «Милли җыр» Дәүләт гимны авторы, табиб.

Кудирка Винцас
Туган телдә исем	литв. Vincas Kudirka
Туган	31 декабрь 1858(1858-12-31)[1][2] Вилкавишки[d], Литва
Үлгән	16 ноябрь 1899(1899-11-16)[3][1] (40 яшь) Кудиркос-Науместис[d], Шакяйское районное самоуправление[d], Литва[4]
Үлем сәбәбе	туберкулез
Күмү урыны	Kudirkos Naumiestis cemetery[d]
Ватандашлыгы	Литва
Әлма-матер	Варшау үнивирситите[d] һәм Marijampolė Gymnasium[d]
Һөнәре	шагыйрь, композитор, тәрҗемәче, журналист, әдәби тәнкыйтьче, врач-писатель, язучы
Кудирка Винцас Викиҗыентыкта

Биография

Паэжерәй авылындагы башлангыч мәктәптә белем ала, аннары 1871 елдан Мариямски гимназиясендә укый, шуннан әтисе кушуы буенча китеп, Сейнда дини семинариягә укырга керә. Семинариядә ике ел укый һәм «сәләт булмау»аркасында төшереп калдырыла. Варшава югары уку йортында тарих-филология, аннары медицина факультетларында белем ала. 1888 елда литов студентларның Ватанпәрвәрлек җәмгыятен оештыра^[5].

1889 елда җәмгыять редакторы, корректоры, администраторы, әйдәп баручы хезмәткәре ролен уйнаган «Варпас» („Varpas“, «Колокол») журналын чыгара башлый. I пролетариат эшчәнлегендә актив катнаша^[6].

1890—1894 елларда Шәкәйдә табиб булып эшли. 1887 елдан Владиславовта (хәзер Кудиркос-Науместис) яши .1899 елда анда вафат була

Винцасу Кудиркага куйган һәйкәл

Иҗаты

1885 елда «Ни өчен яһүдләр дуңгыз ите ашамыйлар» дигән дебюты Аушра газетасында була. Дистәләрчә шигырь, шулай ук үрнәк һәм тәрҗемәчеләр авторы. Сатира, публицистик мәкаләләр яза. Халык җырларының ике җыентыгын чыгара. Байрон, Адам Мицкевич, Юлия Словацкий, Адам Аснык, Шиллерны тәрҗемә итә. Берничә тәхәллүсе һәм криптонимамисы була (Vincas Kapsas, Paežeri, Vincas, Perknas, P.Vincas, Varpas, q. d., K., V. K. K.). Аның иң мөһим әсәре — Литваның дәүләт гимны булган «Милли җыр».

В. Кудирка почта маркасында Литва. 1994 г.

Истәлеге

Вильнюс урамнарының берсе —Винцас Кудирка исемен йөртә. 2007 ел ахырында Вильнюсның төп мәйданнарының берсе Винцас Кудирка исеме белән атала (элек Савивальдибес мәйданы, Savivaldybės aikštė, элек — Черняховский мәйданы, Икенче бөтендөнья сугышына кадәр Гедимин проспектына тоташкан Элиза Ожешко мәйданы)^[7]. Винцо Кудиркос мәйданында монумент (скульптор Арунас Сакалаускас, архитектор Ричардас Криштапавичюс^[8]) (2009 елның 5 июлендә тантаналы рәвештә ачылган) салынган^[9][10].

Тәңкә 50 1999 ел

Искәрмәләр

1. Брокгауз энциклопедиясе

   https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227https://wikidata.org/wiki/Track:P5019
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.

   https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912https://wikidata.org/wiki/Track:P268https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837
3. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.

   https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912https://wikidata.org/wiki/Track:P268https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837
4. Кудирка Винцас // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

   https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737
5. Find a Grave — 1995. - ed. size: 165000000
6. BNF идентификаторы: ачык мәгълүматлар платформасы — 2011.
7. Sostinės Savivaldybės aikštė bus pervadinta V. Kudirkos vardu (лит.). Bernardinai.lt (4 октябрь 2007). Мөрәҗәгать итү датасы 2008 елның 1 июле. 2011 елның 24 августында архивланган.
   
8. Кристина Хлынова. Кудирка һәйкәе барысы кебек түгел. ru.delfi.lt. Delfi (14 декабрь 2007). Мөрәҗәгать итү датасы 2014 елның 29 гыйнвары.
9. Надежда Грихачева. Винцас Кудирка Һәйкәл. kurier.lt. Литва курьеры (2009 елның 25 июне). Мөрәҗәгать итү датасы 2014 елның 29 гыйнвары.
10. Skambant himnui atidengtas paminklas V. Kudirkai (лит.). delfi.lt. Delfi (2009 м. liepos 5 d.). Мөрәҗәгать итү датасы 2014 елның 29 гыйнвары.