Кот-д’Ивуар

Кот-д’Ивуар Республикасы (фр. République de Côte d'Ivoire [ʁepyˈblik də kot diˈvwaʀ] ; 1986 елга кадәр рәсми рәвештә Фил Сөяге Яры Республикасы дип тәрҗемә ителгән)- Көнбатыш Африкадагы дәүләт. Либерия, Гвинея, Мали, Буркина-Фасо һәм Гана кебек илләр белән чиктәш. Көньяктан Атлантик океан сулары белән юыла. Франциянең элеккеге колониясе.

Кот-д’Ивуар
фр. République de Côte d'Ivoire
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1960
Рәсми исем	Repubblica della Costa d'Avorio, République de Côte d’Ivoire, Côte d'Ivoire, la République de Côte d’Ivoire[1] һәм Republic of Côte d’Ivoire[2]
ХФӘ билгесе	ˈɛlfənbeːnsçʏstn̩
Гомер озынлыгы	53,582 ел[3]
... хөрмәтенә аталган	фил казык теше[d] һәм Яр буе
Демоним	Ivorian, Ivoirian, elefántcsontparti, Ivoirien[1], ivorianer, Viorajolänan, إيفواري, إيفوارية, إيفواريون, ivorieni, ivorian, ivoriană, ивуариец, ивуарийка, ивуарийцы, আইভোরীয়, ivoriano, ivoriana, ivoriani, ivoriane, ivorian, costamarfiliegu, costamarfiliega, marfileño, marfileña, Ebur-Bordano, Ivoirienne[1], מחוף השנהב, ivorià, ivoriana, ivorians, ivorianes, ivoriana, ivoriane, ivoriani, ivorian, إڤواري, إڤوارية, إڤواريين һәм إڤوارييات
Рәсми тел	француз теле[4]
Гимн	Абиҗан җыры
Мәдәният	Кот-д’Ивуар мәдәнияте[d]
Шигарь тексты	Union – Discipline – Travail, Unity – Discipline – Work, Единство - дисциплина - труд, Undod – Disgyblaeth – Gwaith һәм Unió - disciplina - treball
Дөнья кисәге	Африка[5]
Дәүләт	Кот-д’Ивуар
Башкала	Ямусукро[d]
Сәгать поясы	UTC±00:00[d] һәм Африка/Абиджан[d][6]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Атлантик океан
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Көнбатыш Африка
Иң көнчыгыш ноктасы	8°12′23″ т. к. 2°29′35″ кб. о.
Иң төньяк ноктасы	10°44′ т. к. 6°15′ кб. о.
Иң көньяк ноктасы	4°21′43″ т. к. 7°31′30″ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы	6°30′23″ т. к. 8°36′07″ кб. о.
Геомәгълүматлар	Data:Ivory Coast.map
Иң югары ноктасы	Нимба[d]
Иң түбән ноктасы	Гвинея култыгы
Идарә итү формасы	җөмһүрият
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	Кот-д’Ивуар президенты[d]
Ил башлыгы	Алассан Уаттара[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Кот-д’Ивуар премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы	Робер Бёгре Мамбе[d]
Канунбирү органы	Кот-д’Ивуар парламенты[d]
Үзәк банкы	Көнбатыш Африка дәүләтләре үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Германия, Гана, Мексика, Америка Кушма Штатлары, Россия, Һиндстан, Кытай, Бангладеш, Гөрҗистан, Кытай Җөмһүрияте, Корея Халык Демократик Республикасы[7] һәм Косово Җөмһүрияте
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[8], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][9], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка илләре сәүдә хокукын гармонизация оешмасы[d], Conseil de l'Entente[d], Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[14], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[15][16], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][17], Франкофония[d], OIPC[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19], Көнбатыш Африка илләре икътисади җәмгыяте[d], Мано елгасы дәүләтләре берлеге[d], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][20], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][21] һәм African Continental Free Trade Area[d][22]
Балигълык яше	21 яшь
Никахка керү яше	20 яшь һәм 18 яшь
Халык саны	31 165 654 (2023)[23]
Ир-ат халкы	13 218 128[24], 13 547 621[24], 13 877 714[24] һәм 14 215 570[24]
Хатын-кыз халкы	12 929 424[24], 13 264 169[24], 13 600 535[24] һәм 13 944 972[24]
Административ бүленеше	Агнеби[d], О-Сассандра[d], Бафинг[d], Сюд-Бандама[d], Ба-Сассандра[d], Сюд-Комоэ[d], Денгеле[d], Фромаже[d], Лак[d], Лагюн[d], Марауэ[d], Муайен-Кавелли[d], Муайен-Комоэ[d], Монтань[d], Нзи-Комоэ[d], Саван[d], Валле-дю-Бандама[d], Вородугу[d] һәм Занзан[d]
Акча берәмлеге	КФА франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	71 811 075 955 $[25] һәм 70 018 715 017 $[25]
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,55[26]
Inequality-adjusted Human Development Index	0,358[27]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече	14,5[28]
Нәрсә белән чиктәш	Буркина Фасо, Гана, Гвинея, Либерия һәм Мали
Нигезсалгыч текст	Кот-д’Ивуар конституциясе[d]
BTI Governance Index	1,83[29], 2,17[29], 2,91[29], 1,84[29], 4,4[29], 5,13[29], 5,54[29], 5,47[29] һәм 5,4[30]
BTI Status Index	3,14[29], 3,22[29], 3,53[29], 3,31[29], 4,53[29], 5,09[29], 5,38[29], 5,49[29] һәм 4,97[30]
Автомобил хәрәкәте ягы	уң[d][31]
Челтәр көчәнеше	230 вольт[32]
Электр аергычы төре	Europlug[d][32] һәм CEE 7/5[d][33]
Алыштырган	Француз Көнбатыш Африкасы[d] һәм Кот-д’Ивуар колониясе[d]
Кулланылган тел	Lakota Dida[d], Bondoukou Kulango[d], Western Wee[d], Southern Wee[d], Bouna Kulango[d], Yocoboué Dida[d], Dan[d], Tiagba[d], Mbre[d], Western Krahn[d], Cebaara[d], Tonjon[d], Wan[d], Beng[d], Gagu[d], Lomakka[d], Kwadia[d], Wané[d], Godié[d], Yaure[d], Khisa[d], Wobé[d], Daho-Doo[d], Eotile[d], Mbato[d], эга теле[d], Glio-Ubi[d], Tura[d], муан теле[d], Cerma[d], бауле теле, гуро теле[d], Djimini[d], Krobu[d], Kuya[d], Mobu[d], лоби теле[d], Nyarafolo[d], Shempire[d], нзима теле[d], Кпалага[d], Tagwana[d], Lorhon[d], эбрие[d], Neyo[d], француз теле, дьюла теле, Anyin[d], бамана теле, Nyabwa[d], Abidji[d], Avikam[d], Alladian[d], Аджукру[d], Abé[d], боно теле[d], Аттие[d], Apro[d], бакве теле[d], Abure[d], Anyin Morofo[d], Mahou[d], Gagnoa Bété[d], Plapo Krumen[d], Tepo Krumen[d], Bete Guiberoua[d], Bete Daloa[d], Wojenaka[d], Jeri Kuo[d], Koyaga[d], Worodougou[d], Pye Krumen[d], Koro[d], Southern Birifor[d] һәм Kla-Dan[d]
Җитештерү статистикасы	какао борчагы[d]
Мәйдан	322 463 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт	gouv.ci
Һәштәге	IvoryCoast
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.ci
Тематик география	Кот-д’Ивуар географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы	сул[d]
Феноменның икътисады	Кот-д’Ивуар икътисады[d]
Феноменның демографиясе	Кот-д’Ивуар халкы[d]
Джини коэффициенты	37,2[34]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме	18 процент
Тулаем туулар коэффициенты	5,001[35]
Шәһәр халкы	13 397 744[24], 13 863 304[24], 14 338 150[24] һәм 14 829 623[24]
Авыл халкы	12 749 807[24], 12 948 486[24], 13 140 099[24] һәм 13 330 919[24]
Демократия индексы	4,11[36]
Туым күрсәткече	34,554[24], 34,197[24], 33,934[24] һәм 33,492[24]
Үлем күрсәткече	8,728[24], 8,817[24], 9,001[24] һәм 8,843[24]
Happy Planet Index score	39,6[37]
Илнең мобиль коды	612
Илнең телефон коды	+225
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	180[d][38], 185[d][38], 110[d][38], 111[d][38] һәм 170[d][38]
Илнең GS1 коды	618
Номер тамгасы коды	CI
Диңгездәге идентификацияләү номеры	619
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	Төркем:Кот-д’Ивуарда төшерелгән фильмнар[d]
Кот-д’Ивуар Викиҗыентыкта

Илдә 60 тан артык этник группа санала. Башкаласы — Ямусукро, илнең төп шәһәре — Абиджан. Рәсми тел — француз теле, калган җирле телләр — бауле, дьюла, бете. Төп милли бәйрәм — Азатлык игълан иткән көн (1960 елның 7 августы).

Табигый шартлар

Кот-д’Ивуар картасы

Кот-д’Ивуарда күбесенчә тигез рельеф өстенлек итә, көньякта - дымлы тропик урманнар белән, төньякта озын үләнле саванналар белән капланган. Климат — экваториаль һәм субэкваториаль. Уртача температура— + 26° - + 28°. Еллык явым-төшем күләме— 1100 мм-5000 мм.

Табигый ресурслар — нефть, газ, алмаз, марганис, тимер рудалары, кобальт, боксит, бакыр,алтын, никел, тантал. Төп елгалар — Сасандра, Бандама һәм Комоэ.

Кот-д’Ивуарда шакаллар, гиеналар, пантералар, филләр, шимпанзе, крокодиллар яши.

Дәүләт төзелеше

Кот-д’Ивуар - президент республикасы. Президент турыдан-туры сайлау ярдәмендә 5 елга бер сайланыла.

Халкы

Халык саны - 21,1 млн.

Еллык үсеш - 2,1%.

Туу күрсәткече - 32 гә 1000.

Үлем күрсәткече - 11 гә 1000.

Уртача гомер озынлыгы - ирләрнеке 55 ел һәм хатын-кызларныкы - 57 ел.

Шәһәр халкы - 49%.

Этник состав — аканнар 42 %, гурлар 17 %, төньяк манде 16 %, кру 11 %, көньяк манде 10 % һәм башкалар.

Диннәр

Дин тотучылар — мөселманнар 39 %, христианнар 33 %, абориген культы 11 %, атеистлар 17 %.

2020 елда: Мөселманнар ― 49,2 %, католиклар ― 17,2 %, евангелистлар ― 11,8 %, методистлар ― 1,7 %, башка христианнар ― 3,2 %, анимистлар ― 3,6 %, башка диннәр ― 0,5 %, бернинди дингә дә ышанмаучылар ― 19,1 % ^[39].

• Кот-д'Ивуарда ислам

Кот-д'Ивуарның 1960―1983 еллардагы башкаласы, хәзерге икътисади һәм мәдәни үзәге Абиджан(ингл.) шәһәренең Зур мәчете

Икътисад

Төп өстенлекләре: авыл хуҗалыгы яхшы үсеш алган, какао (беренче урын) һәм каһвә (3 урын) җитештерелә. Нефть һәм газ сәнәгате үсеп килә. начар яклары: стабильлек булмау һәм каһвә-какаога бәйлелек.

Экспорт — 8,7 млрд долл. 2009 елда — какао, каһвә, үзагач, нефть, мамык, банан, ананас, балык.

Төп сатып алучылар — Нидерландлар 13,9 %, Франция 10,8 %, АКШ 7,8 %, Германия 7,2 %, Нигерия 7 %, Гана 5,6 %.

Импорт — 6,5 млрд долл. в 2009 елда — нефть продуктлары, сәнәгать товарлары, азык-төлек.