Прометий

Прометий (лат. Prometium, Pm) — Менделеевның периодик таблицасының 6 период элементы. Тәртип номеры - 61. Лантаноид. Тәбигатьтә очрамый диярлек, чөнки андагы барлык изотоплар радиоактивлы. Тәүге тапкыр ясалма рәвештә 1945 елда алынган. Иң озак тора торган изотобы — прометий-145, ярым таркалыш чоры 18 ел була.

Неодим◄ Прометий / Prometium (Pm) ►Самарий
Атом номеры	61
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	[146,9151] а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	7,22 г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	1080 кДж/моль
Кайнау температурасы	2730 K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

Символы

Прометий элементының символы - Pm (Прометий дип укыла).

Тарихы

Прометий, кыска вакытлы радиоактив элемент буларак, табигатьтә бик аз күләмдә очрый (бәяләмәләр буенча, ул Җир кабыгында берничә йөз грамм) һәм күп тикшеренүчеләрнең тырышлыгына да карамастан, аналитик рәвештә табыла алмый.

Прометий 1945 елда америка химигы Д. Маринский, Л. Гленденин һәм Ч. Кориэлл прометийны ураннан ион алмашлы сумала ярдәмендә бүлеп чыгарган.

1947 елда, прометийның химик үзенчәлекләрен тикшерү үткәргәч, яңа элемент барлыгы исбатлана^[1].

Исеменең килеп чыгышы

Мифик герой - ут урлап, аны кешеләргә тапшырган титан Прометей исемен алып кушылган.

1950 елда IUPAC Атом үлчәве буенча комиссия 61-енче элементка прометий исеме бирә, бөтен иске — иллиний, флоренций, прометей һәм циклоний — кире кагыла.

Чыгарып алу

Металлик прометийны PmF₃ металлотермия ысулы белән алалар.¹⁴⁷Pm атом реакторларында барлыкка килә торган төрле радиоактив изотоп элементлар катнашмасыннан аерып алына.

Кулланылышы

Радиолюминофорларга өстәмә буларак кулланыла, прометий аларны β-нурланыштан яктыртырга мәҗбүр итә. Шул ук вакытта, α-нурланышка нигезләнгән матдәләрдән аермалы буларак, ул радиолюминофорларның тиз картаюына китерми.^[2].

Әдәбият

• Прометий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 21-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Сылтамалар

• Прометий//Большая российская энциклопедия(үле сылтама)
• Прометий на Webelements
• Прометий в Популярной библиотеке химических элементов 2012 елның 13 март көнендә архивланган.