Неодим

Неодим (лат. Neodymum, Nd) — Менделеевның периодик таблицасының 6 период элементы. Тәртип номеры - 60. Химик элемент, сирәк очрый торган җир металлы, көмөшсу-ак төстә, алтынсу төсмере бар. Лантаноидлар төркеменә карай. Һавада җиңел оксидлаша. Самолет һәм ракета җитештерү сәнәгатендә алюминий һәм магний белән рәттән эретмә компоненты буларак кулланыла^[1].

Празеодим◄ Неодим / Neodymum (Nd) ►Прометий
Атом номеры	60
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	144,242 (3) а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	7 г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	1010 кДж/моль
Кайнау температурасы	3127 K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

Символы

Неодим элементының символы — Nd (Неодим дип укыла).

Тарихы

Неодим 1895 елда Карл Ауэр фон Вельсбах тарафыннан ачыла.

Ул дидимны — сирәк очрый торган ике җир металының катнашмасын — неодимга һәм празеодимга бүлә. Дидим шуңа кадәр аерым химик элемент булып саналган һәм катнашмаларының химик үзенчәлекләренең чиктән тыш якынлыгы аркасында бүлү бик авыр бирелгән. Неодимны таза килеш, празеодим катнашмаларыннан аерып алу 1925 елда гына мөмкин була.

Исеменең килеп чыгышы

Атамасы «неодим» (лат. Neodymium) грек. πράσιος — «аксыл-яшел» һәм δίδυμος — «игезәк» дигәнне аңлата. Мондый атама белән ул катнашмаларда төсләр бирү үзенчәлегенә һәм элементның ачылу тарихына бурычлы^[1].

Табигатьтә

Җир кабыгында неодим нисбәте (төрле мәглүмәт буенча) — 25-37 г/т, океан суларында — 9,2×10⁻⁶ мг/л^[2].

Ятмалары

Неодим лантаноидлар составына керә, аның ятмалары Рәсәй, Америка Кушма Штатлары, Казакъстан, Украина, Австралия, Бразилия, Һиндстан, Скандинавия, Кытайда урнашкан. Соңгысы төп җитештерүчесе һәм шулай ук неодим экспортёры булып тора.

Сирәк җир элементларының чимал базасы дөнья йөзендә якынча 100 миллион тонна тәшкил итә, шуларның 52 миллион тоннасы кытай өлешенә туры килә. Кытай сирәк Җир элементлары дөнья күләменең 92-94%-ын чыгара.

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган (2005).(ингл.)

Сылтамалар

• Неодим на Webelements
• Неодим в Популярной библиотеке химических элементов 2007 елның 14 март көнендә архивланган
• [www.xumuk.ru/encyklopedia/2/2833.html Неодим — статья из химической энциклопедии]

Менделеевның химик элементлар периодик таблицасы

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Uue

Ubn

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr