Рузай

Рузай (рус. Рузаевка, мукш. Орозай, эрз. Оразай ош) – Мордовия Республикасында шәһәр, Рузай районы үзәге. Республика башкаласы Саранск шәһәреннән 19 км еракта.

Рузай
Байрак	Илтамга
Нигезләнү датасы	1631
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Рузай районы, Городское поселение Рузаевка[d][1] һәм Рузаевский уезд[d]
Административ-территориаль берәмлек	Рузай районы
Халык саны	42 124 (2024)[2]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	220 метр
Бүләкләр
Почта индексы	431440
Җирле телефон коды	83451
Рузай Викиҗыентыкта

Тарихи белешмә

Рузай Пешлә авылы белән бер чорда пәйда булган. Профессор И.Д.Воронин «Иске Рузаевка тарихыннан» дигән мәкаләсендә: «1631 елда Инсар өязе судындагы Пешлә, Нурлы, Пайгарма елгалары буендагы җирләр Төмән татары Ураз морзаның (князь) карамагында. Шул елда Ураз Тәнкәчиевләр кабиләсе карамагындагы ике татар авылы барлыкка килә: «Урузаевка татар авылы һәм Татар Пешләсе авылы»,- дип язылганны раслый.^[3]

Уразай авылы хәзерге тимер юл вокзалыннан көньягракта урнашкан булган.

Пенза губернасының Инсар өязенә керә. 1918 елда Рузаевка өязе барлыкка килә. 1930 елдан Рузаевка районы үзәге.

Рузай станциясе

Рузай шәһәре зур тимер юл станциясе белән билгеле. 1893 елда булачак Мәскәү-Казан тимер юлында Сасовтан (Рязань губернасы) Рузайга кадәр поездлар йөри башлый. 1895 елда Рузайдан Пензага кадәр хәрәкәт ачыла. 1898 елдан Рузайдан составлар Сызранга йөри башлый. 1900 елда төньякка – Красный Узелга хәрәкәт ачыла. Республиканың бөтен армиягә чакырылган призывникларын монда сборный пунктка, җыелу урынына китерәләр.

Шәһәрдә эре сәнәгать ширкәтләре эшли.

Халык

1931[4]	1939[4]	1959[5]	1970[6]	1979[7]	1989[8]	2002[9]	2010[10]
~9 700	~17 100	24 909	41 084	48 811	51 034	49 790	47 529

Милли состав: руслар — 75,9%, мордва — 14,9%, татарлар — 5,5%.^[11]