Öremçe

Öremçe (uyğırça ئۈرۈمچی, Үрүмчи, Qıtay iske iseme - 迪化 - Dihua, pinyin Wūlǔmùqí, Ürümqi) - Qıtay Xalıq Cömhüriäte Şeñcan-Uyğır Moxtari rayonında urnaşqan şähär okruğı, moxtari rayonnıñ idärä üzäge.

Öremçe

Xalıq sanı	4 054 369
Başlıq	Ilham Sabir, Memtimin Qadir
Säğät quşağı	UTC+08:00, Xinjiang Time
Qardäş şähärlär	Mäşhäd, Düşänbe, Batumi, Чиләбе, Пишавәр, Газиантеп
Cäğräfiä
ATB	Şencañ-Uyğır aftonomiäle rayunı
İl	Qıtay
Mäydan	13 783,1 dürtkel kilamiter
DDÖB	800 miter
Koordinatlar	43.8225°N 87.6125°E
Puçtı indeksı	830000
Telefon kodı	991
Xökümät başlığı	Ilham Sabir, Memtimin Qadir

Öremçe dönyada diñgezdän iñ yıraq urnaşqan şähär bulıp tora. Tän-Şän tönyaq bitläwendä urnaşa.

Şähärdä neft, tuqıma, metallurgiä sänäğät tarmaqları östen bula.

Öremçe qalasında Qıtaynıñ cil energiäse iñ zur üzäge urnaşa.

Öremçe Almatı - Xanbalıq (Pekin) timer yulında urnaşa.

Tarix

Qıtay tä'sire şul töbäktä V ğasırdan birle başlana. Tañ näselennän imperatorları Böyek yefäk yulın totsın öçen Luntay şähärenä nigez sala.

X ğasırda töbäkkä İslam dine kilä häm Qıtay yoğıntısı kisken zäğiflänä. Şähär törki möselman üzägenä äwerelä.

Läkin XVIII ğasırğa Qıtay tä'sire kire qayta häm şähärgä Dihua digän yaña qıtay iseme birelä. Dihua - mäğrifat digän süz.

1954 yılda şähär bügenge isemne - Öremçe (Ürümçi, Urumqi) ala, borınğı mongolça "güzäl kötülek" digän süz.

1884 yıldan Öremçe - Könçığış Törekstan başqalası bulıp sanala.

Uyğır xalqı küp yıllar däwamında säyäsi bäysezlek öçen köräşä, qayçaqta terroristik ısullar da qullanıla: 1993, 1997 yıllarda şähärdä teraktlar bulğannar. 2009 yılda uyğırlar mass-külämle çualışları uzalar.

Tatar tä'sire

Öremçe şähärendä XVIII ğasırdan tatarlar yäşi başlıylar.

1897 yılda tatar cämğiäte cıyğan aqçada zur Tatar mäçete tözelgän. XX ğasırda mäçet zur dini komplekska äwerelgän.

Öremçe şähärendä tatar diasporası (Qıtay tatarları) tora.

1989 yılğa qädär Öremçe merı wazifasında Tatarstanda tuğan Şähidi Borhan bula.

Xalıq

2000 yılğı canisäp mäğlümätlärenä qarağanda, Öremçedä 2,081,834 keşe yäşi, şularnıñ 75.3%ı - qıtaylılar (xän), 12.79% - uyğırlar, 8.03% - xueylar, 2.34% - qazaqlar, 2.54% - başqa millätlär (mancurlar, mongollar, çibolar, urıslar, tu, qırğızlar, üzbäklär, cuannar, tatarlar, tibetlılar, duñçännär, h.b).

Mä'müri büleneş

Öremçe tärkibenä 7 rayon häm 1 öyäz kerä:

Map
Isem	Ğädiläşterelgän qıtayça	Pinyin	Uyğirça	Xalıq sanı (2010)	Mäydan (km²)	Tığızlıq (keşe/km²)
Tänşän rayonı	天山区	Tiānshān Qū	تىيانشان رايونى‎	696,277	171	4071.79
Saybağ rayonı	沙依巴克区	Shāyībākè Qū	سايباغ رايونى‎	664,716	422	1575.15
Yañaşähär (Çinşi) rayonı	新市区	Xīnshì Qū	يېڭىشەھەر رايونى‎	730,307	143	5107.04
Şuimogu rayonı	水磨沟区	Shuǐmògōu Qū	شۇيموگۇ رايونى‎	390,943	92	4249.38
Tuduñxaba rayonı	头屯河区	Tóutúnhé Qū	تۇدۇڭخابا رايونى‎	172,796	276	626.07
Dabançeñ rayonı	达坂城区	Dábǎnchéng Qū	د اۋانچىڭ رايونى‎	40,657	5,188	7.83
Midoñ rayonı	米东区	Mǐdōng Qū	میدونگ رايونى‎	333,676	3,594	92.84
Öremçe öyäze	乌鲁木齐县	Wūlǔmùqí Xiàn	ئۈرۈمچى ناھىيىسى‎	83,187	4,332	19.20

Şähär klimatı

Öremçe klimatı
Kürsätkeç	Ği	Fev	Mar	Apr	May	İün	İül	Avg	Sen	Okt	Noya	Dek	Yıl
Absolüt maksimum,  °C	9,9	13,5	23,7	32,5	37	40,9	41	42,1	37	30,5	19,2	15,6	42,1
Urtaça maksimum, °C	−7,2	−4,5	4,1	16,4	23,2	27,9	29,9	29	23,1	13,6	2,9	−4,7	12,8
Urtaça temperatura, °C	−12,1	−9,3	−0,5	10,4	17	21,8	23,9	22,7	17	8,4	−1,5	−9,4	7,4
Urtaça minimum, °C	−15,9	−13	−4	5,4	11,8	16,6	18,7	17,2	11,6	3,8	−4,9	−12,9	2,9
Absolüt minimum, °C	−34,1	−41,5	−33,4	−14,9	−2,4	4,6	8,8	5	−5	−12,4	−36,6	−38,3	−41,5
Yawım-töşem norması, mm	8	8	18	29	28	36	20	16	24	22	17	10	236

Transport

Öremçe şähärenä Diwopu Xalıqara aeroportı xezmät kürsätä. Öremçe - şulay uq timer yullar töyene dä: Lancu–Şeñcañ (Lanxin), Öremçe–Cuñğariä (Wuzhun) häm Tönyaq Şeñcañ timer yullarınıñ soñğı punktı.

Qärdäş şähärlär

• Malaybalay, Filipin
• Osan, Könyaq Käriä
• Peşawar, Pakstan
• Düşänbe, Tacikstan
• Bişkäk, Qırğızstan
• Almatı, Qazaqstan
• Çiläbe, Rusiä
• Mäşhäd, İran

Sıltamalar

• Räsmi sayt 2020 елның 13 май көнендә архивланган.
• Минниханов нашел вход в Поднебесную через тюркский мост

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы