Сарапул

From Wikipedia, the free encyclopedia

Сарапулmap
Remove ads

СарапулУдмуртилэн лымшор палаз интыяськем кар (2002 аре — ог 103 сюрс улӥсьёс). Интыяськемын Кам шурлэн бур палаз. Ижысен Сарапулозь — 63 километр.

Кар
Сарапул
Флаг Герб
Thumb Thumb
Thumb
Башенинлэн дачаез

56°28′ с. ш. 53°48′ в. д.HGЯO

ШаерРоссия
УлосУдмуртия
ЙырАлександр Ессен
Кылдытон дыр1621
Территория86,01 км²
Шорлэн ӝуждалаез80 м
Улӥсьёс (2014)99 869 адями
Часовой поясUTC+4
Телефон код+7 34147
Почта индексъёс427960 - 427980
Автомобиль код18
Официальной сайтadm-sarapul.ru
(ӟуч)

Thumb
Сарапул
Сарапул

1924-тӥ арысен 1991-тӥ арозь Сарапул ёрослэн центрез вал.

Remove ads

Историез

Сарапул ним XVI даурысен тодмо луэ. 1596 аре калыкез лыдъян книгаын гожтэмын: «Кузон утемын, Кам шур йылынгес... Сарапулысь но Сиваысь чорыг кутыло». Кызьы адӟиськомы, ӵапак кар сярысь татын вераськон уг на мыны: Сарапул шуыса Кам шурлэн оглюкетэз нимамын, шӧдске.

Сарапул нимлэсь кытысь потэмзэ ӵемысь герӟало чорыг кутонэн: чуваш кылын сарă пулăӵуж чорыг’ (Acipenser gueldenstaedtii) шуэмез возьматэ.

Ӵуж чорыг

Вуоно карлы Вознесенской черкогуртэз кылдытэмен инъет сётэмын вал. 1621 аре дозорной книга «Сарапул дурын Вознесенской черкогурт» сярысь вера. Берло ини Вознесенской черкогурт Сарапул нимо дворцовой слободае пӧрмиз. 1780 аре Екатерина II косэмъя Ватка наместичество кылдытэмен Сарапуллы кар статус сётэмын вал.

1781-тӥ арын городлэн аслаз гербез кылдӥз. 1790-тӥ аръёсы Сарапулэн кивалтӥз секунд-майор А. В. Дуровкавалерист-нылмурт Надежда Дуровалэн атаез.

1924 арозь Сарапул но Сарапул утем Ватка губерняе пыро вал. Со вакытэ татын улӥз-вылӥз 4 сюрс котыр адями. Город узыр ӧй вал. Ульчаосын сылӥзы 1 из собор, 1 приходской черк, 1 старообрядческой часовня, 48 лавка. 19 корка излэсь ӝутэмын вал, кылемез ваньмыз пулэсь.

1930 арозь Сарапул Урал улосэ пыре (Сарапул округ), 1939 арозь со Киров улосэ пыре (Сарапул ёрос), нош собере Сарапул ёрос Удмуртиен огезеямын вал.

18-тӥ дауре Сарапулын азинскыны кутске ку дасянъя промышленность. 1815-тӥ арын 5 сыӵе завод ужам. Ӧжыт улыса, усьтӥськиз майтал кисьтонъя огазеяськон. 1855-тӥ арын кирпич шукконъя 6 завод ужзэ мытӥз. XX-тӥ даурлэн кутсконаз отын промышленностья трос огазеяськонъёс усьтӥськизы. Кылсярысь, «Кожевенный завод и фабрика ручной и механической обвуи. Торговый дом Ф. Г. Пешехонова», «Барабанщиков Ник. и племянники. Торговый дом. Кожевенный завод и фабрика обуви», «Братья Кривцовы» но мукет.

Сарапуллэн шораз ик интыяськиз Вознесенский собор. 1812-тӥ арын со котыре пуктӥзы судьяослы, Дуровлы коркаос, кык этажъем юртъёс (соослэсь нырысетӥ этажзэс вуз карон интылы пӧрмытъязы).

1875-тӥ арын городын кылдӥз Благотворительной общество. Анай-атайтэк кылемъёслы, куанеръёслы соос усьтӥзы 20 сиськон инты. Та вакытэ ик ужзэс мытӥзы ясли но Ужлы сӥзем корка. Та коркан нылпиосты дышетӥзы киужлы.

Remove ads

Куазь

Подробнее Сарапуллэн куазез, Показатель ...
Remove ads

Улӥсьёс

Улӥсез — 101,4 сюрс адями (2010): ӟучъёс — 81,8%, бигеръёс — 8,9%, удмуртъёс — 3,8%, укаинецъёс — 0,9%, мукет выжыысь калыкъёс — 4,6%. 2017-тӥ арын лэсьтэм дунъянъя Сарапулын 98 сюрс пала адями улэ вал.

Транспорт

Валтӥсьёс статьяос: Сарапулысь автобус, Сарапул станция
Thumb
Сарапулысь вокзал

Сарапулын вань бадӟым порт. Кам шур кузя со Сарапулэз герӟа Улысь Новгород, Пермь городъёсын.

1916-тӥ арын городэ вуиз чугун сюрес[3]. Кузонысен Екатеринбургозь ортчыса со андан магистраль меӵак герӟаз Россилэсь центрзэ Сибирен. Сарапулын усьтӥськиз нырысетӥ пу вокзал. 1981-тӥ арын пу вокзал интые туала из кык этажъем юртэз лэсьтэмын вал. Соку ик станциез электрифицировать кариллям. Туннэ Сарапул вокзалын трос кыдёке мынӥсь поездъёс но электричкаос дугдыло.

Городын вань мерлыко транспорт но. Кар автобусъёс 18 маршрутъя калыкез нуо-ваё. Озьы ик карлэн шораз автовокзал сылэ. Со автобус маршрутъёсын герӟа Сарапулэз Ижен, Пермен, Воткаен но трос мукет городъёсын, Сарапул ёросысь черкогуртъёсын.

Асфальт сюресъёсын кар герӟаськемын Удмуртилэн шоркареныз (Р322 трассаен), Камбаркаен но Нефтекамскен. 2016-тӥ арын ужаны кутскиз Кам вамен кема витем выж. Со капчиятӥз автомобилистъёслы Камбарка ёросэ но Башкирие сюрессэс.

Remove ads

Валэктонъёс

Чӧлсконъёс

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads