Chiàn-āu Tâi-oân

Tâi-oân Chiàn-āu Sî-kî sī chí Tâi-oân le̍k-sú siōng ùi 1945-nî Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiàn kiat-sok liáu-āu kàu-taⁿ hō͘ Tiong-hôa Bîn-kok thóng-tī ê sî-kî, mā hō-chò Tiong-hôa Bîn-kok Sî-kî, Bîn-kok Sî-kî^[3][4][5]。

Chiàn-āu Tâi-oân
1945 nî－
Tiong-hôa Bîn-kok kok-kî Tiong-hôa Bîn-kok kok-hui
Kok-koa:  Tiong-hôa Bîn-kok Kok-koa Kok-kî-koa: Tiong-hôa Bîn-kok kok-kî koa
Tâi-pak -chhī Sin-pak-chhī Ke-lâng-chhī Thô-hn̂g-chhī Sin-tek-koān Sin-tek-chhī Biâu-le̍k-koān Tâi-tiong-chhī Chiong-hòa-koān Phêⁿ-ô͘-koān Lâm-tâu-koān Hûn-lîm-koān Ka-gī-koān Ka-gī-chhī─ Tâi-lâm-chhī Ko-hiông-chhī Pîn-tong-koān Gî-lân-koān Hoa-liân-koān Tâi-tang-koān Tâi-oân-séng 2014 nî Tâi-oân tē-tô͘
Tē-ūi	Tiong-hôa Bîn-kok koán-ha̍t tē-khu
Siú-hú	Tâi-pak-chhī (Tâi-oân-séng séng-hōe: 1945 nî－1956 nî; Tiong-hôa Bîn-kok tiong-iong chèng-hú só͘-chāi-tē: 1949 nî - )
Siāng-tōa siâⁿ-chhī	Sin-pak-chhī
Koaⁿ-hong gí-giân	Tâi-oân só͘-ū ê gí-giân (hâm Tâi-oân chhiú-gí), tâi-sī Tiong-hôa Bîn-kok Kok-gí (Hôa-gí) sī sū-si̍t-siōng ê koaⁿ-hong gí-giân
Thong-iōng gí-giân	Tâi-oân Hôa-gí Tâi-gí Kheh-gí Tâi-oân Goân-chū-bîn-cho̍k-gí
Chèng-hú	tan-it-chē bîn-chú kiōng-hô chē
Tiong-hôa Bîn-kok Kok-bîn Chèng-hú Chu-sek kah chóng-thóng (chiap-koán Tâi Phêⁿ khai-sí)
• 1945 nî－1949 nî 1950 nî－1975 nî	Chióⁿ Tiong-chèng[1](chiap-koán Tâi Phêⁿ khí siú-jīm)
• 1949 nî－1950 nî	Lí Chong-jîn (tāi-lí)
• 1975 nî－1978 nî	Giâm Ka-kàm
• 1978 nî－1988 nî	Chióⁿ Keng-kok
• 1988 nî－2000 nî	Lí Teng-hui
• 2000 nî－2008 nî	Tân Chúi-píⁿ
• 2008 nî－2016 nî	Má Eng-kiú
• 2016 nî－2024 nî	Chhòa Eng-bûn
• 2024 nî－	Lōa Chheng-tek (hiān-jīm)
Le̍k-sú
• Tiong-hôa Bîn-kok chiap-koán Tâi, Phêⁿ	1945 nî nî 10 goe̍h 25
• Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ	1947 nî 2 goe̍h 28
• Tōng-oân Kham-loān	1947 nî 7 goe̍h 4 hō－1991 nî 5 goe̍h 1 hō
• Si-hêng Hiàn-hoat	1947 nî 12 goe̍h 25
• Tiong-hôa Bîn-kok chèng-hú chhian Tâi	1949 nî 12 goe̍h 7 hō
• Tiong-hôa Bîn-kok sit-khì Liân-ha̍p-kok Tiong-kok se̍k-ūi	1971 nî 10 goe̍h 25
• Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ	1979 nî 12 goe̍h 10 hō
• Tâi-oân tē-khu Kok-bîn Tāi-hōe kah Li̍p-hoat-īⁿ tē-1-pái choân-bīn kái-soán	1991 nî 12 goe̍h 21 (Kok-bîn Tāi-hōe) 1992 nî 12 goe̍h 19 (Li̍p-hoat-īⁿ)
• Tē-it-pái Tiong-hôa Bîn-kok chóng-thóng ti̍t-soán	1996 nî 3 goe̍h 23
• Pang-hoāi	nî
Hoè-pè	Kū-tâi-phiò (1946 nî－1949 nî) Sin-tâi-phiò (1949 nî -)
Sî-khu	UTC+8 (Kok-ka piau-chún sî-kan)
Sî-kan keh-sek	yyyy-mm-dd yyyy nî m goe̍h d ji̍t (Tiong-hôa) Bîn-kok yyy nî m goe̍h d ji̍t(Se-goân－1911)[註 1]
Khui-chhia hong-hiòng	chiàⁿ-chhiú-pêng
tiān-oē khu-hō	+886[2]
í-chêng kok-ka Tâi-oân Ji̍t-pún Sî-tāi

Tâi-oân le̍k-sú
Tâi-oân le̍k-sú nî-pió
Sú-chêng sî-tāi Hô-lân léng Formosa Se-pan-gâ léng Hermosa Tang-lêng-kok Chheng léng Tâi-oân Tâi-oân Bîn-chú-kok Ji̍t-pún sî-tāi Chiàn-āu Tâi-oân

Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiànkiat-sok liáu-āu, Tāi Ji̍t-pún Tè-kok kā Tâi-oân kah Phêⁿ-ô͘ kau hō͘ tāi-piáu Bêng-kun chiap-siu Tâi-oân ê Tiong-hôa Bîn-kok^[6], ùi chia khai-sí, Tâi-oân tio̍h hō͘ Tiong-hôa Bîn-kok thóng-tī kàu-taⁿ. 1945-nî 8-goe̍h 15 kàu 10-goe̍h 25 chi-kan, in-ūi Tiong-hôa Bîn-kok phài-lâi chiap-koán tâi-oân ê choan-chek-jîn-oân su-iàu chi̍t-kóa hêng-chèng liû-têng kah tán-thāi bēng-lēng ê sî-kan, Tāi-ji̍t-pún Tè-kok tī Tâi-oân ê Ji̍t-che̍k jîn-oân (pau-koat kun-jîn, kéng-chhat) sī tī 1945-nî 9-goe̍h liáu-āu khai-sí tńg-khì Ji̍t-pún pún-thó͘ (Ji̍t-pún kā hō-chò "ín-iông kui-kok"), chit tōaⁿ kî-kan Tâi-oân m̄-sī hō͘ Ji̍t-pún thóng-tī jî-chhiáⁿ Tiong-hôa Bîn-kok mā á-bōe lâi chiap-koán, Tâi-oân tio̍h siong-tong-î bû chèng-hú chōng-thài^[7][8], tān-sī chiàn-cheng í-keng tī 1945-nî 8-goe̍h 15 kiat-sok, só͘-í chit nn̄g kò goe̍h ê sî-kan tī Tâi-oân le̍k-sú mā hőng la̍p--ji̍p-khì "Tâi-oân Chiàn-āu Sî-kî".

Iân-kek

Tâi-oân tī Kok-bîn Chèng-hú chiap-siu liáu-āu, in-ūi chèng-hú ê gōa-séng-lâng kì-lu̍t khah bái, gí-giân, bûn-hòa koh-ū khioh-kat, chō-sêng Tâi-oân-lâng tùi Tiong-hôa Bîn-kok lú-lâi-lú sit-bōng, lo̍h-bóe tī 1947-nî 2-goe̍h po̍k-hoat 228 Sū-kiāⁿ. 1948-nî Tōng-oân Kham-loān Sî-kî Lîm-sî Tiâu-khoán si-hêng, keh-nî ê Tâi-oân-séng Kài-giâm-lēng khai-sí Kok-bîn-tóng tī Tâi-oân 40-gōa nî ê Pe̍h-sek-khióng-pò͘.

1950-nî Hân-chiàn po̍k-hoat, Bí-kok ūi-tio̍h beh hông-chí kiōng-sán sè-le̍k hùn-tōa, khai-sí tī kun-sū kah keng-chè hong-bīn oān-chō͘ Tâi-oân.

1973-nî, choân-kiû hoat-seng Tē-it-pái Chio̍h-iû Gûi-ki, Tâi-oân mā siū-tio̍h éng-hióng, chőaⁿ tī keh-nî khai-sí thui-hêng Cha̍p-tōa kiàn-siat.

1979-nî 12-goe̍h 10-hō Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ po̍k-hoat, sī Kài-giâm Sî-kî siōng-tōa-ê kéng-bîn chhiong-tu̍t, mā-sī chi̍t-ê tiōng-iàu ê tóng-gōa ūn-tōng, Tâi-oân bîn-chiòng tùi chia khai-sí koan-sim Tâi-oân ê chèng-tī, āu--lâi 1980-nî ê Lîm-the̍k hiat-àn, 1981-nî Tân Bûn-sêng Miā-àn, 1984-nî Kang-lâm-àn lóng tùi Tiong-hôa Bîn-kok chèng-hú chō-sêng kong-lūn ê ap-le̍k. 1986-nî 9-goe̍h 28, Bîn-chìn-tóng sêng-li̍p, chiâⁿ-chò Tâi-oân Chiàn-āu Sî-tāi ê tē-it-ê chāi-iá-tóng. 1987-nî 7-goe̍h 15, Chióⁿ Keng-kok hoat-pò͘ Tâi-oân Tē-khu Kái-giâm-lēng, kiat-sok 38 nî ê kài-giâm, ùi 1949-nî kàu 1987-nî, lóng-chóng 29,407 lâng hō͘ chèng-hú lia̍h-khì koaiⁿ.

1990-nî Iá-pek-ha̍p Ha̍k-ūn po̍k-hoat, iau-kiû chèng-tī-siōng ê kái-kek. 1991-nî Lí Teng-hui soan-pò͘ hùi-tû tōng-kham, 1992-nî hêng-hoat tē-chi̍t-pah-tiâu siu-chèng, Tiong-hôa Bîn-kok chèng-sek chìn-ji̍p bîn-chú hiàn-chèng ê sî-tāi. 1996-nî tē-it-pái Tiong-hôa Bîn-kok chóng-thóng ti̍t-soán, Lí Teng-hui tòng-soán. 2000-nî, 2008-nî, 2016-nî chèng-tóng pàng-phōaⁿ.

Chù-kha